کونجی ڕەش

ناساندن

کونجی ڕەش (بە ئینگلیزی: Black Seed یان Black Cumin، بە عەرەبی: حبة السوداء) ڕووەکێکی بچووکە کە ناوی زانستی Nigella sativa یە. ئەم ڕووەکە بۆ هەزاران ساڵە لە کولتووری مرۆڤایەتیدا بەکارهاتووە و لە زۆربەی ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باکووری ئەفریقا و باشووری ئاسیادا دەڕوێت. کونجی ڕەش بە تۆوە بچووکە ڕەشەکانی ناسراوە کە بۆن و تامێکی تایبەتیان هەیە و لە چێشتلێنان و پزیشکی نەریتیدا بەکاردێن.

مێژووی کونجی ڕەش

کونجی ڕەش مێژوویەکی دێرینی هەیە کە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی میسری کۆن. لە گۆڕی توتەنخامون دۆزراوەتەوە کە نیشانەی گرنگی ئەم ڕووەکەیە لەو سەردەمەدا. هەروەها لە نووسراوەکانی دیسکۆریدس، پزیشکی یۆنانی سەدەی یەکەم، باسی هاتووە. لە سەرتاسەری مێژوودا، کونجی ڕەش لە کولتوورە جیاوازەکاندا بۆ چارەسەری نەخۆشی و بۆ خۆراک بەکارهاتووە.

تایبەتمەندییە فیزیکی و کیمیاییەکانی

کونجی ڕەش ڕووەکێکی ساڵانەیە کە بەرزییەکەی دەگاتە 20-30 سم. گوڵەکانی ناسکن و ڕەنگیان سپی یان شینی کاڵە. تۆوەکانی بچووک و ڕەشن، شێوەیەکی سێگۆشەییان هەیە. تۆوەکان بۆنێکی تیژیان هەیە و تامیان تۆزێک تاڵە. لە ڕووی کیمیاییەوە، کونجی ڕەش دەوڵەمەندە بە ڕۆنی فڕۆک، پڕۆتین، کاربۆهیدرات و چەندین ماددەی کاریگەری وەک ثیمۆکوینۆن کە بەرپرسیارە لە زۆربەی کاریگەرییە دەرمانییەکانی.

چاندن و بەرهەمهێنان

کونجی ڕەش لە زۆربەی ناوچە گەرمەکانی جیهاندا دەچێنرێت، بەتایبەت لە وڵاتانی وەک میسر، سوریا، هیندستان و پاکستان. ڕووەکەکە پێویستی بە خاکێکی باش زەهاوکراو و ڕۆژێکی پڕ لە تیشکی خۆر هەیە. دوای چاندن، پێویستی بە 4 مانگ هەیە تا دەگاتە کاتی دروێنە.

بەکارهێنانی لە خۆراکدا

کونجی ڕەش بەشێوەیەکی بەرفراوان لە چێشتخانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ئاسیادا بەکاردێت. تۆوەکانی دەکرێن بە نان، کێک و شیرینی. هەروەها وەک بەهارات لە خواردنە سەوزەیی و گۆشتییەکاندا بەکاردێت. لە هەندێک وڵات، ڕۆنی کونجی ڕەش بۆ چێشتلێنان بەکاردێت. لە هیندستان، تۆوەکان لەگەڵ هەنگوین تێکەڵ دەکرێن و وەک خۆراکێکی تەندروست دەخورێت.

سوودە تەندروستییەکانی

بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری، دژە هەوکردن، دابەزاندنی فشاری خوێن، ڕێکخستنی شەکری خوێن، باشترکردنی کۆئەندامی هەرس، و یارمەتیدانی کۆنترۆڵکردنی کێش. هەروەها توێژینەوەکان ئاماژە بە کاریگەری دژە شێرپەنجەیی دەکەن.

لە ساڵانی دواییدا، ژمارەیەکی زۆر توێژینەوەی زانستی لەسەر کونجی ڕەش ئەنجام دراون. ئەم توێژینەوانە تیشکیان خستۆتە سەر کاریگەرییە دژە هەوکردن، دژە ئۆکسێنەر. هەروەها لێکۆڵینەوە لەسەر کاریگەری کونجی ڕەش لەسەر نەخۆشییە درێژخایەنەکان وەک شەکرە، فشاری خوێن و نەخۆشییەکانی دڵ بەردەوامە.

کاریگەرییە لاوەکییەکان و ئاگادارییەکان

سەرەڕای سوودە زۆرەکانی، کونجی ڕەش دەکرێت هەندێک کاریگەری لاوەکی هەبێت. لەوانە: هەستیاری لە هەندێک کەسدا، کاریگەری لەسەر خەستبوونەوەی خوێن، و دابەزینی فشاری خوێن. ژنانی دووگیان و شیردەر پێویستە ڕاوێژ بە پزیشک بکەن پێش بەکارهێنانی. هەروەها کەسانێک کە نەشتەرگەرییان بۆ دەکرێت پێویستە پێش نەشتەرگەری واز لە بەکارهێنانی بهێنن. گرنگە کە کونجی ڕەش بە ڕێژەی گونجاو بەکاربهێنرێت و وەک جێگرەوەی دەرمانە پزیشکییەکان دانەنرێت بەبێ ڕاوێژی پزیشک.