جەرجیر

پێشەکی

جەرجیر (Arugula) سەوزەیەکی گەڵادارە کە بە تامە تیژ و بۆنە تایبەتەکەی ناسراوە. ئەم ڕووەکە لە چەندین کولتووردا بەشێکی گرنگی خۆراکە و لە ساڵانی دواییدا بووەتە سەوزەیەکی زۆر خۆشەویست لە سەرانسەری جیهاندا.

مێژووی جەرجیر

جەرجیر ڕووەکێکی کۆنە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ڕۆمانی کۆن. بە ڕەچەڵەک لە ناوچەی دەوروبەری دەریای ناوەڕاست و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە هاتووە. لە سەردەمی ڕۆمانیدا نەک تەنها وەک خۆراک، بەڵکو وەک دەرمان و تەنانەت وەک ماددەیەکی وروژێنەریش بەکارهاتووە.

تایبەتمەندییەکانی جەرجیر

جەرجیر ڕووەکێکی ساڵانەیە کە بەرزییەکەی دەگاتە نزیکەی 20 بۆ 100 سانتیمەتر. گەڵاکانی درێژ و پەنجەیین، بە درێژی 3 بۆ 10 سانتیمەتر و پانی 1 بۆ 3 سانتیمەتر. گەڵاکانی ڕەنگێکی سەوزی تۆخیان هەیە و زۆر جار لێوارەکانیان ناڕێکن. گوڵەکانی بچووک و سپین یان زەردن، بە چوار گەڵاگوڵ. بەرەکانی جەرجیر کەپسولی درێژکۆڵەن کە تۆوی بچووکی تێدایە.

بەکارهێنان لە خواردندا

جەرجیر بە شێوەیەکی بەرفراوان لە خواردندا بەکاردێت. زۆر جار وەک سەوزەیەکی خاو لە زەڵاتەدا بەکاردێت، کە تامێکی تیژ و کەمێک تاڵ دەبەخشێتە خواردنەکە. هەروەها دەخرێتە سەر پیتزا، سەندویچ و پاستا. لە چێشتلێنانی ئیتاڵیدا، جەرجیر بەشێکی گرنگە لە دروستکردنی پێستۆدا. لە خواردنی عەرەبیدا، زۆر جار لەگەڵ گۆشتی برژاو یان وەک بەشێک لە سەلاتەی تەماتە و خەیار پێشکەش دەکرێت. هەروەها دەکرێت بکوڵێنرێت و وەک سەوزەیەکی کوڵاو بەکاربهێنرێت.

بەها خۆراکییەکان و سوودەکانی بۆ تەندروستی

جەرجیر سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندی چەندین ڤیتامین و کانزایە. بە تایبەتی دەوڵەمەندە بە ڤیتامین K، ڤیتامین C، فۆلەیت، کالسیۆم و پۆتاسیۆم. هەروەها سەرچاوەیەکی باشی دژە ئۆکسیدانتەکانە، وەک بیتا-کارۆتین و فلاڤۆنۆیدەکان. ئەم پێکهاتانە چەندین سوودی تەندروستیان هەیە. جەرجیر دەتوانێت یارمەتی پاراستنی دڵ بدات، سیستەمی بەرگری بەهێز بکات، و ڕۆڵی هەبێت لە پاراستن لە هەندێک جۆری شێرپەنجە. هەروەها بەهۆی ناوەڕۆکی بەرزی ڕیشاڵەوە، دەتوانێت یارمەتی باشکردنی هەرس بدات.

گرنگی کولتووری

جەرجیر لە چەندین کولتووردا گرنگی تایبەتی هەیە. لە خواردنی ئیتاڵیدا، بەشێکی جیانەکراوەیە لە زۆر خواردنی نەریتی. لە وڵاتانی عەرەبیدا، جەرجیر بەشێکی گرنگە لە خواردنی ڕۆژانە و زۆر جار لەگەڵ نانی عەرەبی پێشکەش دەکرێت. لە هەندێک کولتووردا، جەرجیر وەک ماددەیەکی وروژێنەر ناسراوە و لە ڕابردوودا بۆ مەبەستی پزیشکی بەکارهاتووە.

ئەنجام

جەرجیر، بە مێژووە دەوڵەمەندەکەی، بەها خۆراکییەکانی و تامە تایبەتەکەی، بووەتە یەکێک لە سەوزە خۆشەویستەکانی جیهان. لە زەڵاتەی سادەوە بگرە تا خواردنە ئاڵۆزەکان، جەرجیر توانیویەتی جێگای خۆی لە چێشتخانەکانی سەرانسەری جیهاندا بکاتەوە.