ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
میکانیکی شلەکان یان داینەمیکی ماددەی شل یەکێکە لە گرنگترین بوارەکانی فیزیک و ئەندازیاری کە لێکۆڵینەوە لە هەڵسوکەوت و جووڵەی شلەکان دەکات. ئەم زانستە بنەمای زۆرێک لە دیاردە سروشتییەکان و پێشکەوتنە تەکنۆلۆجییەکانی ئەمڕۆمان پێکدەهێنێت. لەم ڕاپۆرتەدا، هەوڵدەدەین تیشک بخەینە سەر گرنگترین لایەنەکانی ئەم بوارە زانستییە.
پێناسە و بنەماکان
میکانیکی شلەکان (Fluid Mechanics )بریتییە لە لێکۆڵینەوەی زانستی لە هەڵسوکەوتی مادە شلەکان، کە هەردوو شلەمەنی و گازەکان دەگرێتەوە. ئەم زانستە لێکۆڵینەوە لە هێزەکان و جووڵەی شلەکان دەکات لە کاتی جێگیری و جووڵەدا. بنەما سەرەکییەکانی میکانیکی شلەکان بریتین لە:
- بەردەوامی: کە دەڵێت بڕی شلە لە سیستەمێکدا پارێزراوە
- پارێزگاری تەوژم: کە باس لە پارێزگاری تەوژمی شلە دەکات
- پارێزگاری وزە: کە دەڵێت کۆی وزەی سیستەمێک نەگۆڕە
مێژووی پەرەسەندن
میکانیکی شلەکان مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە کە بۆ سەردەمی یۆنانی کۆن دەگەڕێتەوە. ئەرخیمیدس یەکێک بوو لە یەکەم زاناکان کە لێکۆڵینەوەی لە هەڵسوکەوتی شلەکان کرد. لە سەدەکانی ناوەڕاستدا، زانایانی موسوڵمان وەک ئیبن سینا و ئیبن هەیسەم بەشداری گرنگیان کرد. لە سەردەمی ڕێنیسانسدا، لیۆناردۆ دا ڤینشی لێکۆڵینەوەی وردی لەسەر جووڵەی ئاو کرد. بەڵام گەشەی مۆدێرنی ئەم زانستە لە سەدەی حەڤدەهەمدا دەستی پێکرد بە کارەکانی نیوتن و بێرنۆلی.
یاساکانی میکانیکی شلەکان
چەند یاسایەکی سەرەکی هەن کە بنەمای میکانیکی شلەکان پێکدەهێنن:
- یاسای بێرنۆلی: P + 1/2 ρv² + ρgh = نەگۆڕ
لێرەدا P فشارە، ρ چڕییە، v خێراییە، g خێرایی کێشکردنە، h بەرزییە
- یاسای پاسکاڵ: فشار لە هەموو خاڵێکی شلەی جێگیردا یەکسانە
- یاسای ئەرخیمیدس: هێزی پاڵنان یەکسانە بە کێشی شلەی لابراو
- یاسای دارسی: Q = -KA(dh/dL)
لێرەدا Q ڕێژەی جەریانە، K گوزەرپێدانە، A ڕووبەرە، dh/dL گرادیێنتی هایدرۆلیکییە
جۆرەکانی جووڵەی شلە
جووڵەی شلە دەکرێت بە چەند شێوەیەک پۆلێن بکرێت:
- جووڵەی لامینار: جووڵەیەکی ڕێکوپێک و ئارامە
- جووڵەی تێکچوو: جووڵەیەکی ناڕێکوپێک و شڵەژاوە
- جووڵەی کۆمپرێسبڵ: کاتێک چڕی شلەکە دەگۆڕێت
- جووڵەی نەگوشراو: کاتێک چڕی شلەکە نەگۆڕە
لقەکانی میکانیکی شلەکان
میکانیکی شلەکان چەندین لقی گرنگی هەیە:
- هایدرۆداینەمیک: لێکۆڵینەوە لە جووڵەی شلەمەنییەکان دەکات
- ئیرۆداینەمیک: تایبەتە بە لێکۆڵینەوە لە جووڵەی هەوا و گازەکان
- هایدرۆستاتیک: لێکۆڵینەوە لە شلە جێگیرەکان دەکات
- هایدرۆلیک: تایبەتە بە جووڵەی شلە لە بۆری و کەناڵەکاندا
بەکارهێنانەکان
میکانیکی شلەکان کاریگەرییەکی گەورەی هەیە لەسەر ژیانی ڕۆژانەمان و لە زۆر بواردا بەکاردێت:
- ئەندازیاری ئۆتۆمبێل: بۆ دیزاینی ئیرۆداینەمیکی ئۆتۆمبێل
- ئەندازیاری فڕۆکەوانی: بۆ دیزاینی باڵ و لاشەی فڕۆکە
- ئەندازیاری ژینگە: بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی پیسبوونی هەوا و ئاو
- پزیشکی: بۆ تێگەیشتن لە جووڵەی خوێن لە دەمارەکاندا
- کەشناسی: بۆ پێشبینیکردنی کەش و هەوا
- ئەندازیاری نەوت: بۆ دەرهێنان و گواستنەوەی نەوت و گاز
گرنگی و کاریگەری
گرنگی میکانیکی شلەکان لە چەندین ڕووەوە دەردەکەوێت:
- یارمەتیدەرە لە تێگەیشتن لە زۆرێک لە دیاردە سروشتییەکان وەک باران، شەپۆل و جووڵەی هەوا
- بنەمایەکی گرنگە بۆ پێشکەوتنی تەکنۆلۆجی لە بوارەکانی گواستنەوە، وزە و پیشەسازیدا
- ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە چارەسەرکردنی کێشە ژینگەییەکان و پاراستنی سەرچاوە سروشتییەکان
- یارمەتی زاناکان دەدات لە تێگەیشتن لە دیاردە ئاڵۆزەکانی وەک گۆڕانی کەش و هەوا
ئەنجام
میکانیکی شلەکان بوارێکی زانستی فراوان و گرنگە کە کاریگەرییەکی بەرچاوی هەیە لەسەر ژیانی ڕۆژانەمان. لە ڕێگەی تێگەیشتن لە بنەما و یاساکانی ئەم زانستەوە، مرۆڤ توانیویەتی چارەسەری زۆر کێشە بدۆزێتەوە و پێشکەوتنی گەورە لە بوارە جیاوازەکاندا بەدەست بهێنێت. لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنۆلۆجیا و زیادبوونی پێداویستییەکانی مرۆڤ، گرنگی ئەم زانستە بەردەوام لە زیادبووندایە و چاوەڕوان دەکرێت لە داهاتوودا ڕۆڵێکی گەورەتر ببینێت لە چارەسەرکردنی کێشەکانی مرۆڤایەتی و پێشخستنی ژیانمان.
66 بینین
