ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
پاوڵ ئێرلیچ زانایەکی ئەڵمانی بوو کە ڕۆڵێکی بنەڕەتی لە گەشەپێدانی بوارەکانی هێماتۆلۆژی کیمیادەرمانی و سیستەمی بەرگری لەشدا هەبوو. ئەو بە باوکی کیمیادەرمانی نوێ ناسراوە و کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر تێگەیشتنی ئێمە لە چۆنیەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەکان بە دەرمان هەبووە. ئێرلیچ بە تایبەتی بە دۆزینەوەی دەرمانی سالڤارسان بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی سیفلیس ناسراوە کە یەکەم دەرمانی دروستکراو بوو بۆ چارەسەری ئەم نەخۆشییە.
کیمیادەرمان لقێکی کیمیایە کە تیشک دەخاتە سەر بەکارهێنانی دەرمان بۆ چارەسەری نەخۆشییەکان، وەک شێرپەنجە. ئەم لقە جیاوازە لە کیمیای دەرمانسازی
ژیانی سەرەتا و خوێندن
پاوڵ ئێرلیچ لە ١٤ی مارسی ١٨٥٤ لە شاری سترەهلەن لە پرۆسیا (ئێستا پۆڵەندا) لە خێزانێکی جوولەکە لەدایک بوو. ئەو لە تەمەنی منداڵییەوە حەزێکی زۆری بۆ زانست و بە تایبەتی کیمیا هەبوو. ئێرلیچ خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لە زێدی خۆی تەواو کرد و دواتر لە ساڵی ١٨٧٢ چووە زانکۆی برێسلاو بۆ خوێندنی پزیشکی. لە ساڵی ١٨٧٨دا بڕوانامەی دکتۆرای لە پزیشکی بەدەست هێنا.
کارە زانستییەکان
دوای تەواوکردنی خوێندن ئێرلیچ دەستی بە کارکردن کرد لە نەخۆشخانەی چاریتێ لە بەرلین. لەوێ ئەو دەستی بە توێژینەوە کرد لەسەر ڕەنگکردنی خانەکان و بافتەکان بۆ لێکۆڵینەوەی میکرۆسکۆپی. ئەم کارە بووە بنەمای توێژینەوەکانی دواتری لەسەر چۆنیەتی کارلێکی دەرمانەکان لەگەڵ خانەکاندا. لە ساڵی ١٨٩٦دا ئێرلیچ بووە بەڕێوەبەری پەیمانگای سێرۆتێراپی لە بەرلین و لەوێ توێژینەوەکانی لەسەر بەرگری لەش و دژەتەن بەردەوام کرد.
گرنگترین کارەکانی ئێرلیچ لە بواری کیمیادەرمانیدا بوون. ئەو تیۆری زنجیرە لاتەنییەکانی داهێنا کە ڕوونی دەکردەوە چۆن دژەتەنەکان دەتوانن جۆرە تایبەتەکانی ئەنتیجین بناسنەوە. هەروەها ئەو چەمکی گولەی جادوویی داهێنا کە ئاماژە بوو بۆ دەرمانێک کە بتوانێت تەنها کار لە میکرۆبە نەخۆشییهێنەرەکان بکات بەبێ زیانگەیاندن بە خانە ئاساییەکانی لەش.
دۆزینەوە گرنگەکان
گرنگترین دەستکەوتی زانستی ئێرلیچ دۆزینەوەی دەرمانی سالڤارسان بوو لە ساڵی ١٩٠٩. ئەم دەرمانە کە بە ناوی ٦٠٦یش ناسراوە یەکەم دەرمانی کاریگەر بوو بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی سیفلیس. ئەمە وەرچەرخانێکی گەورە بوو لە مێژووی پزیشکیدا و بووە هۆی ڕزگارکردنی ژیانی ملیۆنەها کەس. هەروەها ئێرلیچ ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە گەشەپێدانی ڤاکسینی دفتیریا و تێگەیشتن لە چۆنیەتی کارکردنی سیستەمی بەرگری لەش.
خەڵات و ڕێزلێنانەکان
لە ماوەی ژیانیدا پاوڵ ئێرلیچ چەندین خەڵات و ڕێزلێنانی گرنگی وەرگرت. لە ساڵی ١٩٠٨دا خەڵاتی نۆبڵی لە فیزیۆلۆژیا یان پزیشکی بەدەست هێنا بەهۆی کارەکانی لەسەر سیستەمی بەرگری لەش. ئەو هەروەها مێدالیای کامێرۆن لە زانکۆی ئەدینبەرە و مێدالیای لیبیگی وەرگرت. لە ساڵی ١٩١١دا بووە ئەندامی ئەکادیمیای زانستی پرۆسیا.
کاریگەری و میرات
کاریگەری پاوڵ ئێرلیچ لەسەر زانستی پزیشکی و دەرمانسازی زۆر بەرفراوان و قووڵە. کارەکانی ئەو بنەمایەکی گرنگی دانا بۆ گەشەپێدانی کیمیادەرمانی نوێ و تێگەیشتن لە چۆنیەتی کارکردنی سیستەمی بەرگری لەش. تیۆرییەکانی ئەو لەسەر پەیوەندی نێوان پێکهاتەی کیمیایی و کاریگەری بایۆلۆژی هێشتا کاریگەرییان لەسەر توێژینەوەی دەرمانی نوێ هەیە. هەروەها میتۆدەکانی ئەو لە توێژینەوە و داهێنان کاریگەرییەکی گەورەیان لەسەر نەوەی نوێی زانایان هەبووە.
ئەنجام
پاوڵ ئێرلیچ یەکێک بوو لە گرنگترین و کاریگەرترین زاناکانی سەرەتای سەدەی بیستەم. دۆزینەوە و توێژینەوەکانی ئەو گۆڕانکارییەکی گەورەیان لە تێگەیشتنمان بۆ نەخۆشی و چارەسەر دروستکرد. ئێرلیچ نەک تەنها وەک زانایەکی بەتوانا بەڵکو وەک داهێنەرێکی بێوێنە ناسراوە کە توانی پردێک لە نێوان توێژینەوەی بنەڕەتی و پراکتیکی پزیشکیدا دروست بکات. ئەو لە ٢٠ی ئابی ١٩١٥ لە تەمەنی ٦١ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد بەڵام میراتە زانستییەکەی بەردەوامە لە کاریگەری لەسەر توێژینەوەکانی پزیشکی و دەرمانسازی تا ئەمڕۆ.
