دەزگای هەواڵگری بەریتانیا ئێس ئای ئێس

پێشەکی

دەزگای هەواڵگری نهێنی (Secret Intelligence Service - SIS)، کە بە MI6 ناسراوە، دەزگای هەواڵگری دەرەکی بەریتانیایە. ئەم دەزگایە بەرپرسە لە کۆکردنەوەی زانیاری هەواڵگری لە دەرەوەی وڵات بۆ پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی و بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانی بەریتانیا. MI6 ڕۆڵێکی گرنگی لە سیاسەتی دەرەوە و دیپلۆماسی بەریتانیادا هەیە.

مێژووی دامەزراندن

دەزاگای MI6 لە ساڵی 1909 لەلایەن سێر مانسفێڵد کامینگ دامەزرا، وەک بەشێک لە هەوڵەکانی حکومەتی بەریتانیا بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەی سیخوڕی ئەڵمانیا. سەرەتا بە ناوی "بیورۆی نهێنی" ناسرابوو، پاشان لە کاتی جەنگی جیهانی یەکەمدا ناوی گۆڕا بۆ MI6. لە ماوەی هەردوو جەنگی جیهانی و جەنگی سارددا، ڕۆڵێکی گرنگی لە پاراستنی بەرژەوەندییەکانی بەریتانیا گێڕا. 

لە ساڵی 1994دا، بە فەرمی لەلایەن حکومەتی بەریتانیاوە دانی پێدانرا. ئەمەش کۆتایی هێنا بە دەیان ساڵ لە بوونی نافەرمی و نهێنی دەزگاکە.

پەیکەری ڕێکخراوەیی

دەزاگای MI6 یان SIS لەژێر سەرۆکایەتی کەسێکدایە کە بە "C" ناسراوە، ئەمەش کورتکراوەی "Chief" یان سەرۆکە. دەزگاکە چەندین بەش و هۆبەی هەیە کە بەرپرسن لە کاروباری جیاواز، وەک:

- بەشی ئۆپەراسیۆنەکان: بەرپرسە لە جێبەجێکردنی ئۆپەراسیۆنە نهێنییەکان.

- بەشی شیکاری: لێکدانەوە و شیکردنەوەی زانیارییە کۆکراوەکان دەکات.

- بەشی تەکنەلۆژیا: پەرەپێدان و بەکارهێنانی ئامێر و تەکنیکە پێشکەوتووەکان.

- بەشی کارگێڕی و دارایی: بەڕێوەبردنی کاروباری ناوخۆیی دەزگاکە.

دەزگای MI6 ڕاستەوخۆ ڕاپۆرت دەداتە وەزیری دەرەوەی بەریتانیا، بەڵام سەربەخۆیی زۆری هەیە لە بڕیاردان و جێبەجێکردنی ئۆپەراسیۆنەکانیدا.

ئەرک و بەرپرسیارێتییەکان

ئەرکە سەرەکییەکانی MI6 بریتین لە:

- کۆکردنەوەی زانیاری هەواڵگری لە دەرەوەی بەریتانیا.

- پێشکەشکردنی شیکردنەوە و هەڵسەنگاندن بۆ حکومەتی بەریتانیا.

- پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی لە هەڕەشە دەرەکییەکان.

- پشتگیریکردنی بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانی بەریتانیا لە دەرەوە.

- هاوکاریکردن لەگەڵ دەزگا هەواڵگرییەکانی وڵاتانی هاوپەیمان.

دەزگای MI6 لە سەرتاسەری جیهاندا چالاکە، بەڵام سەرنجی تایبەتی لەسەر ناوچە ستراتیژییەکان هەیە وەک ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ڕوسیا، و چین. هەروەها گرنگی دەدات بە بابەتە نێودەوڵەتییەکان وەک تیرۆریزم، بڵاوبوونەوەی چەکی ناوەکی، و تاوانی ڕێکخراو.

شێوازەکانی کارکردن

دەزگای SIS یان ئێم ئای شەش چەندین شێواز و تەکنیک بەکاردێنێت بۆ کۆکردنەوەی زانیاری، لەوانە:

- بەکارهێنانی ئەفسەرانی هەواڵگری (سیخوڕ) لە وڵاتانی بیانی.

- پەیوەندیکردن و بەکارهێنانی سەرچاوە مرۆییەکان (HUMINT).

- چاودێریکردنی پەیوەندییەکان و زانیارییە ئەلیکترۆنییەکان (SIGINT).

- شیکردنەوەی وێنە و داتای ئاسمانی (IMINT).

- هاوکاری لەگەڵ دەزگا هەواڵگرییەکانی وڵاتانی هاوپەیمان.

لە ساڵانی دواییدا، MI6 زیاتر پشتی بە تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو بەستووە، بە تایبەتی لە بواری سایبەر هەواڵگریدا.

ئۆپەراسیۆنە بەناوبانگەکان

هەرچەندە زۆربەی ئۆپەراسیۆنەکانی MI6 نهێنین، بەڵام هەندێک لە ئۆپەراسیۆنە بەناوبانگەکانی بریتین لە:

- ئۆپەراسیۆنی دووبڵ کرۆس لە جەنگی جیهانی دووەم، کە تێیدا سیخوڕە ئەڵمانییەکان لە بەریتانیا کۆنترۆڵ کران.

- ئۆپەراسیۆنی گۆڵد لە ڤیەننا لە ساڵانی 1950، کە تێیدا تونێلێک بۆ سیخوڕیکردنی پەیوەندییەکانی سۆڤیەت لێدرا.

- بەشداری لە ئۆپەراسیۆنی ئەنکڵ سام لە ئێران ساڵی 1953 بۆ ڕووخاندنی حکومەتی موسەدیق.

- ئۆپەراسیۆنەکانی دژ بە تیرۆر لە دوای ڕووداوەکانی 11ی سێپتەمبەر.

ئەم ئۆپەراسیۆنانە کاریگەرییەکی گەورەیان لەسەر سیاسەتی نێودەوڵەتی و پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان هەبووە.

ڕەخنە و مشتومڕەکان

MI6 ڕووبەڕووی چەندین ڕەخنە و مشتومڕ بووەتەوە، لەوانە:

- پرسیارکردن لە یاسایی بوون و ئەخلاقی بوونی هەندێک لە ئۆپەراسیۆنەکانی.

- تۆمەتبارکردن بە بەشداریکردن لە ئەشکەنجەدان و گواستنەوەی نایاسایی گومانلێکراوان.

- کەموکوڕی لە پێشبینیکردن و بەرەنگاربوونەوەی هەندێک هەڕەشەی گرنگ.

- نەبوونی شەفافیەت و لێپرسینەوەی تەواو لەلایەن پەرلەمانەوە.

ئەم ڕەخنانە بوونەتە هۆی داواکاری بۆ چاکسازی و چاودێری زیاتر لەسەر کارەکانی MI6.

کاریگەری لەسەر کەلتووری نەتەوەیی

MI6 کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر کەلتووری میللی بەریتانیا و جیهان هەبووە. بە تایبەتی لە ڕێگەی:

- زنجیرە فیلمەکانی جەیمس بۆند، کە وێنەیەکی ڕۆمانسی و پڕ لە کردەوەی لە سیخوڕەکانی MI6 پێشکەش کردووە.

- چەندین ڕۆمان و کتێبی نهێنی کە لەسەر کارەکانی MI6 نووسراون.

- بەرنامە تەلەفزیۆنییەکان و بەڵگەنامەکان کە باس لە مێژوو و ئۆپەراسیۆنەکانی MI6 دەکەن.

ئەمانە بوونەتە هۆی دروستبوونی وێنەیەکی تایبەت لە بیروڕای گشتیدا سەبارەت بە MI6 و کارەکانی.

داهاتوو و بەرەنگارییەکان

MI6 لە داهاتوودا ڕووبەڕووی چەندین بەرەنگاری دەبێتەوە، لەوانە:

- بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشە سایبەرییەکان و پێشکەوتنە خێراکانی تەکنەلۆژیا.

- مامەڵەکردن لەگەڵ هێزە نوێیەکان وەک چین و گۆڕانکارییە ژیۆپۆلەتیکییەکان.

- پاراستنی هاوسەنگی نێوان ئاسایش و ئازادییە تاکەکەسییەکان.

- گونجاندنی خۆی لەگەڵ جیهانێکی زیاتر پەیوەستکراو و شەفاف.

چاوەڕوان دەکرێت MI6 زیاتر پشت بە تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو و شیکردنەوەی داتا ببەستێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم بەرەنگارییانە.

کۆتایی

MI6 وەک یەکێک لە دەزگا هەواڵگرییە هەرە کاریگەر و بەناوبانگەکانی جیهان، ڕۆڵێکی گرنگی لە پاراستنی ئاسایش و بەرژەوەندییەکانی بەریتانیادا هەبووە. سەرەڕای ڕەخنە و مشتومڕەکان، ئەم دەزگایە بەردەوامە لە گونجاندنی خۆی لەگەڵ گۆڕانکارییە جیهانییەکان و هەوڵدان بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشە نوێیەکان. داهاتووی MI6 بەستراوەتەوە بە توانای بۆ وەڵامدانەوەی بەرەنگارییە نوێیەکان لە جیهانێکی زۆر ئاڵۆز و خێرا گۆڕاودا.