دەزگای هەواڵگری پاکستان

پێشەکی

دەزگای هەواڵگری پاکستان (Inter-Services Intelligence - ISI) یەکێکە لە دەزگا هەواڵگرییە هەرە بەهێز و کاریگەرەکانی جیهان. ئەم دەزگایە بە زمانی عەرەبی پێی دەوترێت "بین الخدماتی استخبارات". ISI ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەکی پاکستان و کاریگەرییەکی بەرچاوی هەیە لە ناوچەکەدا، بە تایبەتی لە ئەفغانستان و هیندستان.

مێژوو و دامەزراندن

ISI لە ساڵی ١٩٤٨ دامەزرا، تەنها ساڵێک دوای سەربەخۆیی پاکستان. سەرەتا ئامانجی سەرەکی دەزگاکە بریتی بوو لە هەماهەنگی نێوان هێزە چەکدارەکانی وڵات و کۆکردنەوەی زانیاری سەربازی. بەڵام بە تێپەڕبوونی کات، ڕۆڵ و بەرپرسیارێتییەکانی فراوانتر بوون.

لە سەردەمی سەرۆک زیا ئولحەق (١٩٧٧-١٩٨٨)، ISI گەشەیەکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی و بوو بە ئامرازێکی گرنگ بۆ جێبەجێکردنی سیاسەتی دەرەوەی پاکستان. لەو سەردەمەدا، دەزگاکە ڕۆڵێکی سەرەکی گێڕا لە پشتیوانیکردنی موجاهیدینی ئەفغان دژی داگیرکاری سۆڤیەت.

پێکهاتە و ڕێکخستن

ISI لە ژێر سەرپەرشتی ڕاستەوخۆی سەرۆک وەزیرانی پاکستاندایە، بەڵام بەڕێوەبەری گشتی دەزگاکە هەمیشە ژەنەڕاڵێکی سوپایە. دەزگاکە لە چەندین بەش پێکهاتووە، لەوانە:

- بەشی ناوخۆ

- بەشی دەرەوە

- بەشی دژە سیخوڕی

- بەشی تیرۆر و تەقینەوە

- بەشی تەکنەلۆژیا

هەر بەشێک خاوەن تایبەتمەندی و ئەرکی خۆیەتی، بەڵام هەماهەنگییەکی بەهێز لە نێوانیاندا هەیە.

ئەرک و بەرپرسیارێتییەکان

ئەرکە سەرەکییەکانی ISI بریتین لە:

- کۆکردنەوە و شیکردنەوەی زانیاری هەواڵگری

- پاراستنی بەرژەوەندییەکانی پاکستان لە دەرەوەی وڵات

- دژایەتیکردنی هەوڵەکانی دەزگا هەواڵگرییە بیانییەکان لە ناو پاکستان

- پشتیوانیکردن لە گرووپە چەکدارەکانی هاوپەیمانی پاکستان لە دەرەوە

- چاودێریکردنی چالاکییە سیاسییەکان لە ناوخۆی وڵات

شێوازی کارکردن و میکانیزمەکان

ISI لە کارەکانیدا پشت بە چەندین میکانیزم و تەکنیک دەبەستێت:

- بەکارهێنانی تۆڕی بەرفراوانی سیخوڕ و زانیاریدەر

- چاودێریکردنی پەیوەندییەکان و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان

- بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو بۆ کۆکردنەوەی زانیاری

- دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ گرووپە چەکدار و سیاسییەکان

- ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی نهێنی لە دەرەوەی وڵات

یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی ISI، تواناییەتی لە بەکارهێنانی "هێزی نەرم" لە پاڵ هێزی سەربازیدا. ئەمەش وای کردووە کە کاریگەرییەکی زۆری هەبێت لە ناوچەکەدا.

کاریگەری و ڕۆڵ لە ناوچەکە

ISI ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە سیاسەتی ناوچەییدا، بە تایبەتی لە:

- ئەفغانستان: پشتیوانیکردن لە گرووپە چەکدارەکان و کاریگەری لەسەر سیاسەتی ناوخۆیی

- هیندستان: چاودێریکردنی چالاکییەکانی هیند و پشتیوانیکردن لە گرووپە جیاخوازەکانی کەشمیر

- ئێران: هاوسەنگکردنی پەیوەندییەکان و چاودێریکردنی چالاکییەکانی ئێران لە ناوچەکەدا

بەراوردکردن بە دەزگا هەواڵگرییەکانی دیکە

ئای ئێس ئای لە ڕووی کارایی و کاریگەرییەوە، لە ڕیزی یەکەم دەزگا هەواڵگرییەکانی جیهاندایە. زۆرجار لەگەڵ دەزگاکانی وەک CIA (ئەمریکا)، MI6 (بەریتانیا)، و Mossad (ئیسرائیل) بەراورد دەکرێت. 

بە گشتی، دەزگای هەواڵگری پاکستان (ISI) لە ڕیزی یەکەمەکانی دەزگا هەواڵگرییەکانی جیهاندا دادەنرێت، بەڵام دیاریکردنی ڕانکی دەقیق کارێکی ئاسان نییە، بەڵام، بەپێی زۆربەی شرۆڤەکاران و لێکۆڵینەوەکان، ISI لە ڕیزی 5 یان 10 دەزگا هەواڵگرییە بەهێزەکەی جیهاندا دادەنرێت.

تایبەتمەندییەکانی ISI

- تۆڕی بەرفراوانی سیخوڕ لە ناوچەکەدا

- توانای ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی ئاڵۆز

- کاریگەری بەهێز لەسەر سیاسەتی ناوخۆیی پاکستان

ڕەخنە و مشتومڕەکان

ISI ڕووبەڕووی چەندین ڕەخنە بووەتەوە، لەوانە:

- تۆمەتبارکردن بە پشتیوانیکردن لە گرووپە تیرۆریستییەکان

- دەستێوەردان لە کاروباری ناوخۆیی پاکستان

- پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە ئۆپەراسیۆنەکانیدا

دەرەنجام

ISI یەکێکە لە دەزگا هەواڵگرییە هەرە بەهێز و کاریگەرەکانی جیهان. سەرەڕای ڕەخنە و مشتومڕەکان، ئەم دەزگایە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە سیاسەتی ناوخۆیی و دەرەکی پاکستان و کاریگەرییەکی بەرچاوی هەیە لەسەر دۆخی سیاسی و ئەمنی ناوچەکە. توانای ISI لە بەکارهێنانی هێزی نەرم و ڕەق، وای کردووە ببێتە یەکێک لە کاراترین دەزگا هەواڵگرییەکانی جیهان.