ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
جەنگی سێگۆشەی پارەگوای یەکێک بوو لە خوێناویترین و درێژترین جەنگەکانی ئەمریکای لاتین لە سەدەی نۆزدەهەمدا. ئەم جەنگە لە نێوان پاراگوای لە لایەک و هاوپەیمانێتی نێوان بەڕازیل، ئەرجەنتین و ئۆرۆگوای لە لایەکی ترەوە ڕوویدا. جەنگەکە لە ساڵی ١٨٦٤ دەستی پێکرد و تا ساڵی ١٨٧٠ درێژەی کێشا، کە بووە هۆی کوژرانی سەدان هەزار کەس و وێرانبوونی ژێرخانی ئابووری و کۆمەڵایەتی پارەگوای.
هۆکارەکانی جەنگ
هۆکارەکانی جەنگی سێگۆشەی پارەگوای ئاڵۆز و فرەلایەن بوون. یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکان ململانێی نێوان وڵاتەکان بوو لەسەر دەسەڵات و کۆنترۆڵی ناوچەکە. پارەگوای، کە لە ژێر سەرکردایەتی سەرۆک فرانسیسکۆ سۆلانۆ لۆپێزدا بوو، هەوڵی دەدا سنوورەکانی فراوان بکات و دەسەڵاتی خۆی لە ناوچەکەدا بەهێز بکات. لە هەمان کاتدا، بەڕازیل و ئەرجەنتین نیگەران بوون لە گەشەی هێزی پارەگوای و دەیانویست ڕێگری لە فراوانبوونی بکەن. هەروەها، کێشەی سنووری و ناکۆکی لەسەر ڕووباری پارانا و ڕووباری پارەگوای، کە بۆ بازرگانی و گواستنەوە گرنگ بوون، ڕۆڵێکی بەرچاویان هەبوو لە هەڵگیرسانی جەنگەکەدا.
لایەنەکانی جەنگ
لە لایەکەوە پارەگوای بە تەنیا بوو، لە لایەکی ترەوە هاوپەیمانێتییەک لە نێوان بەڕازیل، ئەرجەنتین و ئۆرۆگوای پێکهاتبوو. پارەگوای، سەرەڕای بچووکی قەبارەی، خاوەنی سوپایەکی بەهێز و ئامادە بوو کە لە لایەن سەرۆک لۆپێزەوە بە باشی ڕاهێنرابوو. بەڵام هاوپەیمانەکان سەرچاوەی زیاتر و ژمارەی زۆرتری سەربازیان هەبوو. بەڕازیل گەورەترین و بەهێزترین هێزی نێو هاوپەیمانەکان بوو، لە کاتێکدا ئەرجەنتین و ئۆرۆگوای ڕۆڵێکی لاوەکیتریان هەبوو.
سەرەتای جەنگ و پێشڕەوییەکانی پارەگوای
جەنگەکە لە ساڵی ١٨٦٤ کاتێک دەستی پێکرد کە پارەگوای هێرشی کردە سەر ویلایەتی ماتۆ گرۆسۆی بەڕازیل. لە سەرەتادا، هێزەکانی پارەگوای سەرکەوتنی گەورەیان بەدەست هێنا و توانیان بەشێکی زۆری خاکی بەڕازیل، ئەرجەنتین و ئۆرۆگوای داگیر بکەن. ئەم سەرکەوتنانە بووە هۆی بەرزبوونەوەی ورەی سەربازان و گەلی پارەگوای. سەرۆک لۆپێز، کە سەرکردایەتی سوپای وڵاتەکەی دەکرد، بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر توانی بەرەنگاری هێزە زۆرەکانی هاوپەیمانان ببێتەوە.
گۆڕانی هاوسەنگی هێز
بەڵام لە دوای ماوەیەک، هاوسەنگی هێز بەرەو لای هاوپەیمانان گۆڕا. بەڕازیل و ئەرجەنتین توانیان سوپاکانیان ڕێکبخەنەوە و هێزی زیاتر کۆبکەنەوە. لە ساڵی ١٨٦٦، شەڕی گەورەی تویوتی ڕوویدا کە تێیدا هاوپەیمانان توانیان زەبرێکی گەورە لە هێزەکانی پارەگوای بدەن. لەم شەڕەدا، پارەگوای بەشێکی زۆری سەرباز و چەکەکانی لەدەست دا. دوای ئەم شەڕە، پارەگوای کەوتە بەرگریکردن و پاشەکشە، لە کاتێکدا هاوپەیمانان بەردەوام بوون لە پێشڕەوی.
قۆناغی کۆتایی جەنگ
لە ساڵەکانی کۆتایی جەنگدا، دۆخی پارەگوای زۆر خراپ بوو. زۆربەی پیاوانی گەنجی وڵات کوژرابوون یان بریندار ببوون، ئابووری وڵات تێکشکابوو، و برسێتی و نەخۆشی بڵاوببووەوە. سەرەڕای ئەمە، سەرۆک لۆپێز ڕەتی دەکردەوە خۆی بەدەستەوە بدات و بەردەوام بوو لە بەرگریکردن. لە ساڵی ١٨٦٩، پایتەختی پارەگوای، ئاسونسیۆن، کەوتە دەست هاوپەیمانان. لۆپێز ناچار بوو پەنا بۆ ناوچە شاخاوییەکان ببات و لەوێ درێژە بە بەرگری بدات. لە کۆتاییدا، لە مارسی ١٨٧٠، لۆپێز لە شەڕێکدا کوژرا و بەمەش جەنگەکە کۆتایی هات.
ئاکامەکانی جەنگ
جەنگی سێگۆشەی پارەگوای کاریگەری قووڵی لەسەر ناوچەکە بەجێهێشت، بە تایبەت لەسەر پارەگوای. نزیکەی ٦٠٪ی دانیشتوانی پارەگوای لە جەنگەکەدا گیانیان لەدەستدا، کە زۆربەیان پیاو بوون. ئەمە بووە هۆی گۆڕانکاری دیمۆگرافی گەورە لە وڵاتدا. ئابووری و ژێرخانی وڵات بە تەواوی وێران بوو و چەندین دەیە پێویست بوو بۆ ئەوەی پارەگوای بتوانێت خۆی بنیات بنێتەوە. هەروەها، پارەگوای بەشێکی زۆری خاکی لەدەست دا بۆ بەڕازیل و ئەرجەنتین. لە لایەکی ترەوە، بەڕازیل و ئەرجەنتین دەسەڵات و نفوزی خۆیان لە ناوچەکەدا بەهێزتر کرد. ئەم جەنگە بووە هۆی گۆڕانی هاوسەنگی هێز لە ئەمریکای باشوور و کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتانی ناوچەکە هەبوو بۆ چەندین دەیەی دواتر.
