ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
پارتی کۆمۆنیستی چین یەکێکە لە گەورەترین و کاریگەرترین پارتە سیاسییەکانی جیهان. ئەم پارتە لە ساڵی ١٩٢١ دامەزرا و لەپاش ملاملانێی جەنگی ناوخۆ (جەنگی ناوخۆی چین)، لەساڵی ١٩٤٩ەوە دەسەڵاتی چینی بەدەستەوە گرتووە.
مێژووی دامەزراندن و سەرهەڵدان
پارتی کۆمۆنیستی چین لە ١ی تەمموزی ١٩٢١ لە شانگهای دامەزرا. لە سەرەتادا، پارتەکە لە ژێر کاریگەری بیرۆکەکانی مارکسیزم و لێنینیزم دامەزرا و بە مەبەستی بەرگریکردن لە مافەکانی چینی کرێکار و جوتیاران. ماوتسی تۆنگ، کە دواتر بوو بە ڕێبەری پارتەکە، ڕۆڵێکی گرنگی لە گەشەپێدانی پارتەکەدا هەبوو.
لە ماوەی ساڵانی ١٩٢٧ تا ١٩٣٧، پارتی کۆمۆنیستی چین لە شەڕێکی ناوخۆیی لەگەڵ پارتی کوومینتانگ بوو. دواتر، لە ماوەی شەڕی دووەمی جیهانی، هەردوو لایەن هاوپەیمانییان دروستکرد بۆ بەرەنگاربوونەوەی داگیرکاری ژاپۆن. پاش کۆتایی هاتنی شەڕی جیهانی دووەم، شەڕی ناوخۆ دووبارە دەستی پێکردەوە و لە کۆتاییدا پارتی کۆمۆنیستی سەرکەوتنی بەدەست هێنا.
لە ١ی ئۆکتۆبەری ١٩٤٩، ماوتسی تۆنگ کۆماری گەلی چینی ڕاگەیاند و پارتی کۆمۆنیستی دەسەڵاتی وڵاتی بەدەستەوە گرت. لەو کاتەوە، پارتەکە حوکمڕانی چینی کردووە و کاریگەرییەکی زۆری لەسەر گۆڕانکارییە سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی وڵات هەبووە.
ئایدیۆلۆژیا و بیروباوەڕەکان
ئایدیۆلۆژیای سەرەکی پارتی کۆمۆنیستی چین لەسەر بنەمای مارکسیزم-لێنینیزم و بیرۆکەکانی ماوتسی تۆنگ دامەزراوە. بەڵام بە تێپەڕبوونی کات، پارتەکە گۆڕانکاری بەسەر بیروباوەڕەکانیدا هێناوە و چەمکی "سۆشیالیزم بە تایبەتمەندی چینی" پەرەپێداوە.
لە سەردەمی دێنگ شیاوپینگ، پارتەکە دەستی کرد بە جێبەجێکردنی چاکسازی ئابووری و کرانەوە بەڕووی جیهانی دەرەوەدا. ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە چین تێکەڵاوێک لە سیستەمی ئابووری پلاندانراو و ئابووری بازاڕی پەیڕەو بکات.
لە ئێستادا، پارتی کۆمۆنیستی چین جەخت لەسەر گەشەپێدانی ئابووری، بەهێزکردنی دەوڵەت، و پاراستنی سەقامگیری کۆمەڵایەتی دەکاتەوە.
پێکهاتە و ڕێکخستن
پارتی کۆمۆنیستی چین خاوەنی پێکهاتەیەکی هەرەمی و ناوەندگەرایە. لە سەرەوەی هەرەمەکەدا کۆنگرەی نیشتمانی پارت هەیە کە هەر پێنج ساڵ جارێک کۆدەبێتەوە. کۆنگرە ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی هەڵدەبژێرێت کە بەرپرسن لە دیاریکردنی سیاسەتەکانی پارت لە نێوان دوو کۆنگرەدا.
دەستەی سیاسی پارت، کە لە ٢٥ ئەندام پێکدێت، بەرپرسە لە جێبەجێکردنی بڕیارەکانی کۆمیتەی ناوەندی. لە ناو دەستەی سیاسیدا، کۆمیتەی هەمیشەیی دەستەی سیاسی هەیە کە بەرزترین ئۆرگانی بڕیاردانە لە پارتدا و لە حەوت ئەندام پێکدێت.
سکرتێری گشتی پارت، کە هاوکات سەرۆکی وڵاتیشە، بەرزترین پۆستە لە پارت و دەوڵەتدا. لە خوارەوەی ئەم پێکهاتە سەرەکییە، پارت خاوەنی لقی جۆراوجۆرە لە هەموو ئاستەکانی حکومەت، دامەزراوەکان و کۆمپانیاکاندا.
ڕۆڵ لە حوکمڕانی چین
پارتی کۆمۆنیستی چین ڕۆڵێکی سەرەکی لە حوکمڕانی وڵاتدا دەگێڕێت. بە پێی دەستووری چین، پارتەکە ڕێبەری دەوڵەت و کۆمەڵگایە. ئەمەش وای کردووە کە پارت کۆنترۆڵی تەواوی بەسەر دامەزراوە حکومییەکان، هێزە چەکدارەکان و میدیای فەرمیدا هەبێت.
پارتەکە سیاسەتە گشتییەکانی وڵات دیاری دەکات و چاودێری جێبەجێکردنیان دەکات. هەروەها، پارت ڕۆڵێکی گرنگ لە دیاریکردنی بەرپرسانی حکومی و دەوڵەتدا دەگێڕێت. زۆربەی پۆستە گرنگەکان لە حکومەت و دامەزراوە گشتییەکان لەلایەن ئەندامانی پارتەوە پڕدەکرێنەوە.
سیاسەتە ناوخۆییەکان
لە ڕووی ناوخۆییەوە، پارتی کۆمۆنیستی چین چەندین سیاسەتی گرنگی جێبەجێ کردووە. یەکێک لە گرنگترین سیاسەتەکان، چاکسازی ئابوورییە کە لە کۆتایی حەفتاکانەوە دەستی پێکرد. ئەم سیاسەتە بووە هۆی گەشەی خێرای ئابووری چین و گۆڕینی لە وڵاتێکی هەژارەوە بۆ دووەم گەورەترین ئابووری جیهان.
سیاسەتێکی گرنگی دیکە، سیاسەتی یەک منداڵ بوو کە لە ساڵی ١٩٧٩ەوە جێبەجێ کرا بۆ کۆنترۆڵکردنی ژمارەی دانیشتوان. ئەم سیاسەتە لە ساڵی ٢٠١٥دا کۆتایی پێهات و ئێستا خێزانەکان دەتوانن دوو منداڵیان هەبێت. هەروەها، پارت هەوڵی داوە کۆنترۆڵی بەسەر ئینتەرنێت و میدیای کۆمەڵایەتیدا هەبێت بۆ ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی بیروڕای دژبەر.
سیاسەتە دەرەکییەکان
لە ڕووی دەرەکییەوە، پارتی کۆمۆنیستی چین سیاسەتی "هەڵکشانی ئاشتیانە" پەیڕەو دەکات. ئەم سیاسەتە جەخت لەسەر گەشەپێدانی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و بەهێزکردنی پێگەی چین لە جیهاندا دەکاتەوە بەبێ ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ هێزە گەورەکانی دیکە.
چین لە ژێر ڕێبەرایەتی پارتی کۆمۆنیستدا، چەندین پرۆژەی گەورەی نێودەوڵەتی دەستپێکردووە، لەوانە پرۆژەی "یەک کەمەربەند، یەک ڕێگا" کە ئامانجی پەرەپێدانی پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەکانە لەگەڵ وڵاتانی دیکە.
هەروەها، پارتەکە گرنگی بە پاراستنی بەرژەوەندییەکانی چین لە ناوچەکانی وەک دەریای باشووری چین دەدات و بەردەوامە لە هەوڵەکانی بۆ یەکخستنەوەی تایوان لەگەڵ چینی سەرەکی.
کاریگەری لەسەر ئابووری چین
پارتی کۆمۆنیستی چین کاریگەرییەکی زۆری لەسەر ئابووری وڵات هەبووە. لە سەرەتای دەسەڵاتیدا، پارتەکە سیستەمی ئابووری پلاندانراوی جێبەجێ کرد. بەڵام لە کۆتایی حەفتاکانەوە، دەستی کرد بە جێبەجێکردنی چاکسازی ئابووری و کرانەوە بەڕووی جیهانی دەرەوەدا.
ئەم گۆڕانکارییانە بوونە هۆی گەشەی خێرای ئابووری چین و دەرکەوتنی وەک هێزێکی ئابووری گەورە لە جیهاندا. پارتەکە هانی وەبەرهێنانی بیانی داوە، ناوچە ئابوورییە تایبەتەکانی دروستکردووە و پشتگیری لە گەشەی کەرتی تایبەت کردووە.
ڕەخنە و کێشەکان
سەرەڕای سەرکەوتنەکانی، پارتی کۆمۆنیستی چین ڕووبەڕووی چەندین ڕەخنە و کێشە بووەتەوە. یەکێک لە گەورەترین ڕەخنەکان پەیوەندی بە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤەوە هەیە. ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەردەوام ڕەخنە لە چین دەگرن بەهۆی سەرکوتکردنی ئازادی ڕادەربڕین، ئازادی ئایینی و مافی کەمینەکان.
کێشەیەکی دیکە کە پارتەکە ڕووبەڕووی بووەتەوە، گەندەڵییە. سەرەڕای هەوڵەکانی پارت بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، ئەم کێشەیە هێشتا بە بەرفراوانی لە چیندا بوونی هەیە. هەروەها، نایەکسانی ئابووری و کۆمەڵایەتی لە نێوان ناوچە شارنشینەکان و گوندنشینەکان، و هەروەها لە نێوان چینە جیاوازەکانی کۆمەڵگادا، کێشەیەکی دیکەیە کە پارتەکە ڕووبەڕووی بووەتەوە.
ئایندەی پارتی کۆمۆنیستی چین
ئایندەی پارتی کۆمۆنیستی چین بەندە بە توانای پارتەکە لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو کێشانەی کە لە ئێستادا هەن و گونجاندنی خۆی لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی جیهانی هاوچەرخدا. پارتەکە ئامانجی هەیە کە چین بکاتە وڵاتێکی پێشکەوتوو و بەهێز تا ساڵی ٢٠٤٩ کە سەدەمین ساڵوەگەڕی دامەزراندنی کۆماری گەلی چینە.
کۆتایی
پارتی کۆمۆنیستی چین ڕۆڵێکی گرنگ و کاریگەری لە مێژووی هاوچەرخی چیندا گێڕاوە. لە دامەزراندنیەوە تا ئێستا، پارتەکە گۆڕانکاری گەورەی بەسەر وڵاتدا هێناوە و بووەتە هۆی گۆڕینی چین لە وڵاتێکی دواکەوتووەوە بۆ یەکێک لە هێزە گەورەکانی جیهان.
