ناوه‌ڕۆك
منداڵی و سەرەتای ژیانی
چارلی چاپلن لە ١٦ی نیسانی ١٨٨٩ لە لەندەن لەدایک بوو. لە خێزانێکی هەژاری هونەردۆست پەروەردە بووە، دایک و باوکی هەردووکیان گۆرانیبێژ و ئەکتەری شانۆی ڤۆدڤیل بوون. منداڵییەکی سەخت و پڕ لە نەهامەتی بەسەر برد. باوکی زوو کۆچی دوایی کرد و دایکیشی تووشی نەخۆشی دەروونی بوو. چارلی و براکەی سیدنی ناچار بوون لە تەمەنێکی زۆر بچووکەوە کار بکەن بۆ بژێوی ژیانیان. ئەم قۆناغە سەختەی ژیانی کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر کەسایەتی و داهێنانە هونەرییەکانی دواتری هەبوو.
سەرەتای کاری هونەری
لە تەمەنی نۆ ساڵییەوە دەستی بە کاری شانۆیی کرد. سەرەتا لە گرووپێکی منداڵانی سەماکار بەشداری دەکرد. دواتر لە چەندین شانۆی جیاواز وەک ئەکتەر دەرکەوت. لە ساڵی ١٩١٠ لەگەڵ گرووپێکی شانۆیی گەشتی کرد بۆ ئەمریکا و لەوێ سەرنجی کۆمپانیای فیلمسازی کیستۆنی ڕاکێشا. لە ساڵی ١٩١٤ یەکەم فیلمی بەناوی "Making a Living" پێشکەش کرد.
سەردەمی فیلمە بێدەنگەکان
چاپلن لە سەردەمی فیلمی بێدەنگدا گەورەترین سەرکەوتنەکانی بەدەست هێنا. کارەکتەری "پیاوە بچکۆلەکە" کە بە سمێڵی بچووک، کڵاوی ڕەش، گۆچانەکەی و پێڵاوە گەورەکانییەوە ناسرابوو، بووە هێمایەکی جیهانی. لەم سەردەمەدا فیلمە بەناوبانگەکانی وەک "The Kid"، "The Gold Rush"، "City Lights" و "Modern Times" بەرهەم هێنا. ئەم فیلمانە تێکەڵەیەک بوون لە کۆمیدیای جەستەیی و ڕەخنەی کۆمەڵایەتی.
شێوازی تایبەتی هونەری
چاپلن هونەرمەندێکی فرە بەهرە بوو. ئەو نەک تەنها وەک ئەکتەر، بەڵکو وەک دەرهێنەر، نووسەر و ئاوازدانەریش کاری دەکرد. شێوازی تایبەتی لە کۆمیدیادا پێکهاتبوو لە تێکەڵکردنی پێکەنین و خەم. توانی لە ڕێگەی کۆمیدیاوە باس لە کێشە قووڵە کۆمەڵایەتییەکان بکات. هەروەها یەکێک بوو لەو کەسانەی کە زۆرترین کاریگەری لەسەر پەرەسەندنی هونەری سینەما هەبوو.
کاریگەری سیاسی و کۆمەڵایەتی
چاپلن لە فیلمەکانیدا ڕەخنەی توندی لە سیستەمی سەرمایەداری، دیکتاتۆری و نایەکسانی کۆمەڵایەتی دەگرت. فیلمی "The Great Dictator" کە ڕەخنەیەکی توند بوو لە هیتلەر و نازیزم، یەکێک لە کارە هەرە گرنگەکانی بوو. بەهۆی هەڵوێستە سیاسییەکانییەوە، لە سەردەمی مەککارثیزمدا ڕووبەڕووی گرفتی زۆر بووەوە و لە ئەمریکا دوور خرایەوە.
ژیانی تایبەتی
چاپلن چوار جار هاوسەرگیری کرد. پەیوەندییە تایبەتییەکانی زۆرجار دەبوونە هۆی دروستبوونی ناوزڕاندن و ڕەخنە. دوا هاوسەرگیری لەگەڵ ئۆنا ئۆنیل بوو کە تا کۆتایی ژیانی بەردەوام بوو. لەم هاوسەرگیرییە هەشت منداڵی بوو. دوای دوورخستنەوەی لە ئەمریکا، لە سویسرا نیشتەجێ بوو و ژیانێکی ئارامی تێدا بەسەر برد.
کۆتایی ژیان و میراتی هونەری
چاپلن لە ٢٥ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٧ لە سویسرا کۆچی دوایی کرد. میراتی هونەری ئەو بۆ سینەمای جیهانی بێ وێنەیە. کاریگەری لەسەر چەندین نەوەی دوای خۆی هەبووە و هێشتا بەردەوامە. فیلمەکانی ئەو وەک بەڵگەنامەیەکی گرنگی مێژوویی و هونەری سەدەی بیستەم دەمێننەوە. داهێنانەکانی لە بواری کۆمیدیا و دەربڕینی جەستەیی بوونەتە سەرچاوەی ئیلهام بۆ هونەرمەندانی دوای خۆی.
چاپلن خاوەنی چەندین خەڵات و ڕێزلێنانی گرنگ بوو، لەوانە خەڵاتی ئۆسکاری ڕێزلێنان لە ساڵی ١٩٧٢. سەرەڕای هەموو ئەو کێشە و ئاستەنگانەی لە ژیانیدا هاتنە ڕێی، توانی ببێتە یەکێک لە گەورەترین هونەرمەندانی مێژووی سینەما. ئەو نەک تەنها وەک هونەرمەندێک، بەڵکو وەک چاکسازێکی کۆمەڵایەتی و دەنگێکی بەرز دژی نایەکسانی و زوڵم خزمەتی مرۆڤایەتی کرد.
سەرچاوەکان
143 بینین
