ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
کاراتێ یەکێکە لە کۆنترین و بەناوبانگترین هونەرە رزمییەکانی جیهان کە سەرەتا لە دوورگەکانی ژاپۆن سەریهەڵدا و دواتر بە خێرایی بڵاوبووەوە بۆ سەرتاسەری جیهان. ئەم وەرزشە تەنها شێوازێکی بەرگری نییە، بەڵکو سیستەمێکی تەواوە بۆ پەروەردەی جەستە و دەروون و رۆح.
مێژووی سەرهەڵدان و پەرەسەندنی کاراتێ
کاراتێ لە دوورگەی ئۆکیناوای ژاپۆن لە سەدەی شازدەهەمدا دەرکەوت. لەو سەردەمەدا، حکومەتی ئۆکیناوا چەکی قەدەغە کردبوو، بۆیە خەڵکی ناوچەکە ناچار بوون شێوازێکی بەرگری بێ چەک پەرەپێبدەن. کاریگەری زۆری هونەرە رزمییەکانی چین، بەتایبەت کونگ فو، لەسەر گەشەکردنی کاراتێ هەبوو. وشەی کاراتێ لە زمانی ژاپۆنیدا واتای "دەستی بەتاڵ" دەگەیەنێت، کە ئاماژەیە بۆ توانای بەرگریکردن بەبێ بەکارهێنانی چەک.
لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا، مامۆستا گیچین فوناکۆشی، کە بە باوکی کاراتێی مۆدێرن ناسراوە، دەستی کرد بە گەشەپێدان و سیستماتیککردنی کاراتێ. ئەو یەکەم کەس بوو کە کاراتێی لە ئۆکیناواوە بۆ سەرزەمینی سەرەکی ژاپۆن گواستەوە و لەوێ فێرگەی تایبەتی دامەزراند.
فەلسەفە و بنەماکانی کاراتێ
کاراتێ لەسەر چەندین بنەمای فەلسەفی و ئەخلاقی دامەزراوە. یەکێک لە گرنگترین بنەماکان "کاراتێ-دۆ" یە، کە واتای "رێگای کاراتێ" دەگەیەنێت. ئەمە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە کاراتێ تەنها کۆمەڵێک تەکنیکی جەستەیی نییە، بەڵکو رێگایەکە بۆ ژیان و پەرەپێدانی کەسایەتی. رێزگرتن، بێ توندوتیژی، خۆڕاگری، و پەروەردەی بەردەوام لە بنەما سەرەکییەکانی کاراتێن.
یەکێک لە دروشمە بەناوبانگەکانی کاراتێ دەڵێت "کاراتێ تەنها بۆ بەرگری بەکاردێت، نەک هێرش". ئەمە پێمان دەڵێت کە ئامانجی سەرەکی فێربوونی کاراتێ پاراستنی خۆ و ئەوانی ترە، نەک زیان گەیاندن.
تەکنیک و شێوازە سەرەکییەکانی کاراتێ
کاراتێ سێ بەشی سەرەکی هەیە: کاتا، کومیتێ، و کیهۆن. کاتا جووڵە رێکخراوەکانە کە وەرزشوان بە تەنها ئەنجامیان دەدات و نمایشی تەکنیکە جیاوازەکان دەکات. کومیتێ راهێنانی دوو کەسییە و شەڕی راستەقینە نمایش دەکات. کیهۆن راهێنانی بنەڕەتییە کە تیایدا تەکنیکە سەرەتاییەکان فێردەبین.
لە کاراتێدا چەندین تەکنیکی سەرەکی هەن: لێدان بە دەست، لێدان بە پێ، بەرگری، و جووڵە. هەر یەک لەم تەکنیکانە دەیان جۆری جیاوازیان هەیە و پێویستیان بە راهێنانی زۆر هەیە بۆ فێربوون و پێگەیشتن.
پلەبەندی و پشتێنەکان
سیستەمی پلەبەندی لە کاراتێدا لەسەر بنەمای پشتێنەکان دامەزراوە. لە سەرەتاوە وەرزشوان پشتێنی سپی وەردەگرێت و بەرەبەرە بەرەو پشتێنی رەش پێش دەکەوێت. رەنگی پشتێنەکان بەم شێوەیەن: سپی، زەرد، نارنجی، سەوز، شین، بۆر، و رەش. پشتێنی رەش دە پلەی هەیە و گەیشتن بە پلەی دەیەم کارێکی زۆر دژوارە و ساڵانێکی زۆری پێدەچێت.
ئاستی باش لە کاراتێ:
- پشتێنی ڕەش پێویستی بە ٤-٥ ساڵ ڕاهێنانی بەردەوام هەیە
- پێویستە ڕۆژانە ٢ کاتژمێر ڕاهێنان بکەیت
- کەمی نییە لە ٣ جار لە هەفتەیەکدا
- پێویستی بە خۆڕاگری و بەردەوامبوون هەیە
- گرنگە لەسەر دەستی مامۆستایەکی شارەزا فێر ببیت
یاری و کێبڕکێکانی کاراتێ
کێبڕکێکانی کاراتێ بە دوو شێوازی سەرەکی ئەنجام دەدرێن: کاتا و کومیتێ. لە کێبڕکێی کاتادا، وەرزشوان نمایشی تەکنیکەکان دەکات و لەلایەن داوەرانەوە هەڵدەسەنگێندرێت. لە کومیتێدا، دوو وەرزشوان بەرامبەر یەکتر دەجەنگن بەپێی یاسا و رێساکان.
کاراتێ لە ساڵی ٢٠٢٠ بۆ یەکەمجار بووە بەشێک لە یارییە ئۆڵۆمپییەکان، کە ئەمە سەرکەوتنێکی گەورە بوو بۆ ئەم وەرزشە.
سوودە تەندروستی و دەروونییەکان
کاراتێ سوودی زۆری هەیە بۆ تەندروستی جەستەیی و دەروونی. لە رووی جەستەییەوە، باشترکردنی هێز، نەرمونیانی، هاوسەنگی، و لێهاتوویی جەستەیی. لە رووی دەروونییەوە، یارمەتی کەسەکە دەدات بۆ پەرەپێدانی متمانە بە خۆبوون، خۆڕاگری، چڕبوونەوە، و کۆنترۆڵکردنی هەست و سۆز.
هەروەها کاراتێ فێری رێزگرتن و نەزم و دیسپلین دەکات، کە ئەمانە لە ژیانی رۆژانەدا زۆر بەسوودن.
کاراتێ لە جیهاندا
ئەمڕۆ کاراتێ بووەتە یەکێک لە بەناوبانگترین هونەرە رزمییەکان لە جیهاندا. زیاتر لە ١٠٠ ملیۆن کەس لە سەرتاسەری جیهاندا کاراتێ دەکەن. فیدراسیۆنی جیهانی کاراتێ (WKF) رێکخراوی سەرەکییە کە سەرپەرشتی کێبڕکێ نێودەوڵەتییەکان دەکات.
چەندین شێوازی جیاوازی کاراتێ هەن، وەک شۆتۆکان، گۆجو-ریو، وادۆ-ریو، و شیتۆ-ریو. هەر یەک لەم شێوازانە تایبەتمەندی خۆیان هەیە، بەڵام هەموویان لەسەر هەمان بنەما و فەلسەفە دامەزراون.
کۆتایی
کاراتێ زیاتر لە تەنها وەرزشێک یان هونەرێکی رزمییە. ئەمە سیستەمێکی تەواوە بۆ پەروەردەکردنی مرۆڤ لە هەموو رووەکانەوە: جەستەیی، دەروونی، و رۆحی. گرنگی کاراتێ لەوەدایە کە فێری رێزگرتن، خۆڕاگری، و بەرپرسیارێتیمان دەکات، لە کاتێکدا یارمەتیمان دەدات جەستەیەکی بەهێز و دەروونێکی تەندروستمان هەبێت. لەگەڵ بەردەوامبوونی پەرەسەندنی ئەم وەرزشە، چاوەڕوان دەکرێت کە کاراتێ رۆڵێکی گرنگتر بگێڕێت لە پەروەردە و وەرزشی جیهانیدا.
سەرچاوەکان
45 بینین
