ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
جەنگی بۆرۆدینۆ، کە لە ٧ی سێپتەمبەری ١٨١٢ ڕوویدا، بەشێکی سەرەکی و چارەنووسساز بوو لە جەنگی نێوان ڕووسیا و فەڕەنسا. ئەم جەنگە کە بە یەکێک لە خوێناویترین و گەورەترین ڕووبەڕووبوونەوەکانی سەدەی نۆزدەیەم دادەنرێت، نزیکەی ٢٥٠ هەزار سەربازی تێدا بەشداربوو و بووە خاڵی وەرچەرخان لە چارەنووسی ناپلیۆن بۆناپارت و ئیمپراتۆریەتەکەی.
باکگراوندی مێژوویی
لە سەرەتای سەدەی نۆزدەیەمدا، ناپلیۆن بۆناپارت توانیبووی زۆربەی ئەوروپای ژێر دەسەڵاتی خۆی بخات. دوای سەرکەوتنە یەک لە دوای یەکەکانی لە ئیتالیا، نەمسا، پرووسیا و وڵاتانی تر، تەنها بەریتانیا و ڕووسیا وەک هێزی گەورە لە دەرەوەی کۆنترۆڵی ڕاستەوخۆی ئیمپراتۆریەتی فەڕەنسا مابوونەوە. لە ساڵی ١٨٠٧، ناپلیۆن و تزاری ڕووسیا ئەلێکساندەری یەکەم ڕێککەوتننامەی تیلسیتیان واژۆکرد، بەڵام ئەم ڕێککەوتنە درێژەی نەکێشا.
پەیوەندییەکانی نێوان ڕووسیا و فەڕەنسا بەرەو خراپی چوون کاتێک ڕووسیا ڕەتیکردەوە بەشداری لە گەمارۆی کیشوەریی ناپلیۆن دژی بەریتانیا بکات. هەروەها، هەردوو دەوڵەت لە پۆڵەندا و باڵکان بەرژەوەندی دژ بە یەکیان هەبوو. ئەم دۆخە گرژە بەرەو جەنگێکی گەورە هەنگاوی دەنا.
هۆکارەکانی جەنگ
سەرەکیترین هۆکارەکانی جەنگ بریتی بوون لە:
١. ناکۆکی لەسەر دۆخی دۆقیەنشینی وارشۆ و پۆڵەندا
٢. پێشێلکردنی ڕێککەوتننامەی تیلسیت لەلایەن هەردوو لاوە
٣. ڕکابەری ئابووری و گەمارۆی کیشوەری
٤. هەوڵی ناپلیۆن بۆ دروستکردنی هەژموونی تەواو بەسەر ئەوروپادا
٥. ترسی ڕووسیا لە فراوانخوازی فەڕەنسا
ئامادەکارییەکانی جەنگ
لە ژوئەنی ١٨١٢، ناپلیۆن بە سوپایەکی گەورە کە پێکهاتبوو لە نزیکەی ٦٨ هەزار سەرباز، بە گەورەترین هێزی سەربازی کە تا ئەو کاتە لە مێژووی ئەوروپادا کۆکرابووەوە، دەستی بە هەڵمەتەکەی کرد. سوپاکەی پێکهاتبوو لە سەربازانی فەڕەنسی و هاوپەیمانەکانیان. لە بەرامبەردا، ڕووسیا توانی نزیکەی ٢٠٠ هەزار سەربازی ئامادە بکات.
لە سەرەتادا، سوپای ڕووسی بە سەرکردایەتی مایکڵ بارکلای دی تۆلی و پرنس باگراتیۆن، ستراتیژی پاشەکشەی بەردەوامیان پەیڕەوکرد، کە بە "زەوی سووتاو" ناسراوە. ئەم ستراتیژە بریتی بوو لە پاشەکشەکردن بۆ قووڵایی خاکی ڕووسیا و سووتاندن و لەناوبردنی هەموو سەرچاوەکانی خۆراک و پێداویستی کە دەکرا سوپای فەڕەنسی سوودی لێوەربگرێت.
ڕەوشی سیاسی و سەربازی
لە ئۆگەستی ١٨١٢، میخائیل کوتوزۆڤ کرا بە فەرماندەی گشتی سوپای ڕووسی. بڕیاریدا لە نزیک گوندی بۆرۆدینۆ، لە نزیک مۆسکۆ، بەرگری بکات. شوێنەکە بە وردی هەڵبژێردرا بۆ ئەوەی سوودی ستراتیژی هەبێت و بتوانێت ڕێگە لە پێشڕەوی ناپلیۆن بۆ مۆسکۆ بگرێت.
جەنگەکە و ڕووداوەکانی
لە بەرەبەیانی ٧ی سێپتەمبەر، جەنگەکە بە هێرشی فەڕەنسییەکان دەستیپێکرد. ناپلیۆن پلانی دابوو بە هێرشێکی بەهێز بۆ سەر باڵی چەپی سوپای ڕووسی، پاشان بە هێرشێکی گەورە بۆ سەر ناوەندی سوپاکە، هێڵی بەرگری ڕووسی بشکێنێت. شەڕەکە بۆ ماوەی ١٢ کاتژمێر بەردەوام بوو و هەردوولا زیانی گەورەیان بەرکەوت.
دەرەنجامەکان
جەنگەکە بە سەرکەوتنێکی تاکتیکی بۆ فەڕەنسا کۆتایی هات، بەڵام ئەم سەرکەوتنە تەواو نەبوو. سوپای ڕووسی توانی بە ڕێکوپێکی پاشەکشە بکات و خۆی ڕێکبخاتەوە. زیانەکانی هەردوولا زۆر گەورە بوون: نزیکەی ٧٠ هەزار کەس کوژران یان بریندار بوون.
کاریگەرییە درێژخایەنەکان
جەنگی بۆرۆدینۆ سەرەتای کۆتایی هێنان بوو بە هەژموونی ناپلیۆن لە ئەوروپا. هەرچەندە فەڕەنسییەکان توانیان مۆسکۆ داگیر بکەن، بەڵام نەیانتوانی لەوێ بمێننەوە و ناچار بوون پاشەکشە بکەن. زستانی سەختی ڕووسیا و ستراتیژی "زەوی سووتاو"ی ڕووسەکان بووە هۆی لەناوچوونی بەشی هەرە زۆری سوپای ناپلیۆن.
ئەم جەنگە بووە هۆی گۆڕانکاری گەورە لە هاوسەنگی هێز لە ئەوروپا و یارمەتیدەر بوو لە دروستکردنی هاوپەیمانێتی نوێ دژی فەڕەنسا. هەروەها بووە سەرچاوەی ئیلهام بۆ زۆر بەرهەمی ئەدەبی و هونەری، لەوانە ڕۆمانی "جەنگ و ئاشتی"ی لیۆ تۆڵستۆی.
سەرچاوەکان
9 بینین
