ناوه‌ڕۆك
هەم گەزیان بە دەستە، هەمیش مقەست
هەڵەیەک لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکانی دیکتاتۆر و خۆسەپێن ئەنجامی دەدەن، ئەوەیە، لە هەموو کاروبارەکانی ژیاندا، هەم گەزیان بەدەستە، هەمیش مەقەس، واتە، خۆیان بریار لەسەر هەموو شتێک دەدەن و هیچ حسابێکی وا بۆ منداڵەکانیان ناکەن، کە هەست بە بوونی خۆیان بکەن و گوزارشت لە ماف و داواکارییەکانیان بکەن، بە واتایەکی دیکە، ئەو جۆرە دایک و باوکانە وەک ڕۆبۆت سەیری منداڵەکانیان دەکەن و بە کەیفی خۆیان جووڵە و ئەمبەر و ئەوبەر پێدەکەن!
هۆكارەكان
ئەمەش بۆ چەندین هۆکار دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- لاوازی ئاستی زانستی و ڕۆشنبیری ئەو جۆرە دایک و باوکانە.
- هەبوونی حەزی خۆسەپاندن و تاکڕەوی و خۆپەرستی!
- ئاشنا نەبوون بە مافەکانی منداڵ.
- هەبوونی هەستی خۆزلزانی.
- بە چاوێکی کەم سەیر کردنی مندالەکانیان.
- بڕوا و متمانە نەبوون بە منداڵەکانیان.
- چاولێکەری.
- ئاشنا نەبوون بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- هەبوونی کێشە و بگرە و بەردەی خێزانی.
- بێبەش بوونی خێزان لە مەبدەئی پرس و ڕاوێژ.
- زوو بڕیاردان لە کارو بارەکان، بە بێ ورد بوونەوە و سەرنجدان.
زیانەکانی ئەم هەڵەیە
ئەگەر دایک و باوک ڕژد بن لەسەر ئەم جۆرە سەرەدەریکردنە هەڵەیە لەگەڵ منداڵ، جگە لە منداڵ، خۆشیان و کۆمەلگەش زەرەرمەدن دەبێت، گرنگترین ئەو زیانانەش ئەمانەن:
- منداڵ لە ژیانی خۆیدا دەبێتە کەسێکی بێ ویست و ئیرادە وەک ئامێرێک دەبێت بە دەست ئەم و ئەوەوە.
- منداڵ لە ڕووی دەروونییەوە دادەڕووخێت و بڕوا و متمانەی بە خۆی نامێنێت.
- منداڵ هەست بە جەور و ستەم دەکات و حەزی تۆڵەسەندەوە لە ناخیدا چەکەرە دەکات.
- منداڵ ڕووبەڕووی کێشە و گرفتی گەورە دەبێتەوە، بە تایبەتی لەگەڵ هاوڕێیانی و لە قوتابخانە و کۆڵان و گۆڕەپانی یاری.
- دڵی منداڵ پڕ دەبێت لە بوغز و کین، بە تایبەتی بۆ دایک و باوکی.
- منداڵ گۆشەگیر و دوورەپەرێز دەبێت و لە هاوڕێ و دۆستانی دوور دەکەوێتەوە.
- منداڵ دەبێتە کەسێکی شەرمن و کەمڕوو.
- دایک و باوکەکان ناتوانن بە شێوەیەکی سەرکەوتوویانە سوود لە بەهرە و تواناکانی منداڵەکانیان وەرگرن.
- دایک و باوک دەبنە ڕێگر لە بەردەم گەشەکردنی منداڵەکانیان لە گشت ڕوویەکەوە.
- کۆمەڵگە لە توانا و بەهرەکانی ئەو جۆرە منداڵانە بێبەش دەبێت.
- دایک و باوک لە ئایندەدا ناتوانن ئەو زیانانە بۆ منداڵەکانیان قەرەبوو بکەنەوە.
- مندالەکان کە گەورە بوون، چاو لە دایک و باوکیان دەکەن و هەمان نەخشە و ڕۆڵی ئەوان دەگێڕن و پیادە دەکەن.
چارەسەر کردنی ئەم هەڵەیە
نابێ دایکان و باوکان وا بیربکەنەوە کە خۆیان هەموو شتێکن و منداڵەکانیشیان هیچ نین،بەڵکو دەبێ بتوانن هاوسەنگی نێوان خۆیان و ئەوان بپارێزن، تاکو نە شیش بسووتێت، نە کەباب!
بۆ هێنانەدی ئەم مەبەستەش پێویستە ڕەچاوی ئەم خاڵانەی خوارەوە بکەن:
- دەبێ سنووری خۆیان نەبەزێنن و ڕێز لە مافی ئەوانی دیکە بگرن، بە تایبەتی منداڵەکانیان.
- دەبێ بە شێوەیەکی دادپەروەرانە سەرەدەری لەگەل منداڵەکانیان بکەن.
- دەبێ خۆیان لە هەموو جۆرە ستەمێک بپارێزن.
- دەبێ ڕێز لە بەها مرۆڤییەکان بگرن و پێشێلی نەکەن.
- نابێ دایک و باوک قۆرغکاری بکەن و دەست بەسەر هەموو شتێکدا بگرن.
- دەبێ بەرپرسیارییەتییەکان دابەش بکەن و بەشێک لە بەرپرسیارییەتی بە منداڵ بدرێت، بۆ ئەوەی زیاتر هەست بە بەرپرسیارییەتی بکات.
- دەبێ کارێکی وا نەکەن کە منداڵ هەست بەوە بکات کە ستەمی لێ دەکرێ یان مافی پێشێل دەکرێت، چونکە بیر لە تۆڵەسەندنەوە دەکاتەوە.
- دەبێ ئاشنا بن بە بنەماکانی مافی مرۆڤ و مافی منداڵ و پێوەرە زناستی و پەروەردەییەکان.
- دەبێ خۆیان لە هزری تاکڕەوی و خۆسەپاندن بپارێزن.
- دەبێ کێشەکانیان لە ڕێگەی گفتوگۆ و دان و ستاندنەوە چارەسەر بکەن.
- دەبێ لە کاتی سەرەدەریکردندا، ئارام و دانبەخۆداگر و لێزان بن و خۆیان لە هەڵچوون و تووڕەبوون بپارێزن.
- نابێ زوو بڕیار بدەن.
- دەبێ لە کاتی پێویستدا سەردانی کەسانی پسپۆڕ و شارەزا بکەن.
