ناوهڕۆك
جگەرخوێنی شاعیر
ناوی (شێخ موس کوڕی حەسەنی کوڕی محەمەد)ە. لە ساڵی ١٩٠٣ لە گوندی حەسار کە دەکەوێتە ڕۆژئاوای باژێری (حەسەنکێف) لە کوردستانی باکوور لە دایکبووە.
جگەرخوێن خۆی دبێژیت:
سالا هەزار و نەهسەد و سێ ئەز هاتم دنیایێ
بناڤێ سوڵتان شێخ مووس ئەز چێ بوومە ژ دایێ
هەتا بووم سێزدە ساڵی لگوندێ مەی هەسارێ
ژینا خوە من بۆراند پاشی ژوێ مەدا رێ
جگەرخوێن هێشتا بچووک بوو بابی دەمرێ، لە گەڵ دایک و خوشک و برایێن خۆ بەرەو شاری (ئاموود) چوون، لەوێ دایکیشی دەمرێت. لە ساڵی ١٩١٧ دەچێتە بەرخوێندن و لە ساڵی ١٩٣٢ تەواوی دەکات، ماوەیەک مەلایەتی کردووە، لە گەڵ کۆمەڵێک جوتیاری کورد دەچنە جزیرێ لە سووریا و دوو گوند ئاوەدان دەکەنەوە.
جگەرخوێن پشکداری لە شۆڕشی شێخ سەعیدی پیران کردووە، تێکشکاندنی شۆرشەکە بە شێوەیەکی دڕندانە کارێکی مەزنی کردە سەر هەستی نەتەوایەتی شێخ موس و برینێکی گەورەی لە دڵی ویدا پەیدا کرد، لەوکاتەوە نازناوی خۆی کرد بە جگەرخوێن. پاش ئەم کارەساتە هەموو شیعری خۆی بۆ کوردستان تەرخانکرد.خامەی خۆی کردبووە خەنجەر بۆ سینگی دوژمن و زەنگ بۆ هۆشیارکردنەوەی میللەت:
بەسە میللەت لتە شەرمە هەتا کەنگی دخەو دابی؟
دبن دەستێن نەیاران دە هەژار و دیل و کۆلابی
پاش شۆرشی ١٤ی تەمووزی ١٩٥٨ دێتە عێراق و ماوەیەک لە ئێزەگەی کوردی کار دەکات، ماوەیەکیش لە زانکۆی بەغداد لە کۆلێژی ئاداب- بەشی کوردی، دەبێتە وانەبێژ.
زۆربەی هەڵبەستەکانی ئەو دەربارەی خەباتی نەتەوایەتی و خەباتی جووتیاری کوردە. هەر لەم ڕێگایە گەلێک گرتن و بەندیی و ئازار و ئەشکەنجەی دیوە. لە ٢٢/١٠/١٩٨٤ لە ستۆکهۆڵم'ی پایتەختی سوید دڵی مەزنی لە لێدان دەوەستێت و لە باژیری (قامیشلۆ) لە کوردستانی سوریا دەنێژرێت.
بەرهەمەکانی
١-هەڵبەست: (بریسک و پێتی، سەورا ئازادی، کیمە ئەز، ڕۆناک، زەند ئاڤێستا، شەفەق، هێڤی).
٢-چیرۆک: (جیم و گول پەری، ڕەشویێ داری، سالار و میدیا).
٣-زمان و ڕێزمان: ( گۆتنێن پێشان، ئاواو دەستورا زمانێ کوردی، فەرهەنگا کوردی بەرگێ ١-٢).
٤-چەندین بەرهەمی تری نووسیبوو، پاش مردنی چاپکران وەک: ئاشتی(هەڵبست)، تاریخا کورد بەرگێ ١-٢، فۆلکلۆری کوردی، ژینە نیگەریا من، نڤیسارەک لە سەر دیباجا ئەحمەدێ خانی).
نومنەیەک لە هۆنراوەکانی
شام شەکرە، وڵات شیرینترە
وەڵاتی من تووی بووکا جیھانی
ھەمی باغ و بھشت و مێرگ و کانی
شەپال و شەنگ و شۆخ وناز و گەوری
گەلەک شیرین وڕند وپر جوانی
سەری تاجا سەلاحەددینی کوردی
ئەنی ڕۆژە دەبورجا ئاسمانی
دوو بورهێن تە کڤانێ ڕۆستەمێ زال
دوو زولفێن تە ژتیرێن قەهرەمانی
ڕوویێ تە ئاگرێ زەردەشت و مەزدەک
ژتە هێستر شەرابا کامیرانی
دوو چاڤێن تە وەکی دەریایێ ھورمز
کەپوو ئەلماسە کارێ مووش و وانی
دوو زولفێن تە کتێبا حاجی قادر
زمانێ تە ژ بەندا شێخێ خانی
سەر و پا زەند و بازن تەڤـ حەنینە
هەمی سۆرن ژ ڕەنگێ ئەرخەوانی
جگەر خوینە کورێ تە ھەر دنالی
ژ بەر نەزانی و خەزانی
