ناوه‌ڕۆك
پێناسەی کۆمەڵ
بریتیە لە یەکەیەکی کۆمەڵایەتی، لە چەندین کەس پێکدێت و کارلێککردنێک و پەیوەندیەکی کۆمەڵایەتی ڕوون ئاشکرا لەنێوانیاندا هەیە، لە ناویان ڕۆڵ و کارەکان دابەش دەکرێت و پێگە کۆمەڵایەتیەکان دەستنیشان دەکرێت، ئەم یەکەیەش پێوەر و بەهای تایبەتی خۆی هەیە، لە ڕێگەی ڕەفتارەکانیان دەستنیشان دەکرێت و هەوڵی بەدەستهێنانی دەدەن.
تایبەتمەندیەکانی کۆمەڵ
کۆمەڵ چەند تایبەتمەندیەکی هەیە لەوانە:
أ- بوونی دوو کەس یان زیاتر.
ب- بوونی بەها و حەز و ئارەزووی هاوبەش.
ت- بوونی شێوازێکی هەڵچوونی دیار و ڕێک لە نێوانیان، ئامانجی تایبەتی هەبێت.
پ- بوونی بنیادێک بۆ کۆمەڵ لەسەر بنەمای ڕۆڵی تاکەکان لەناو ئەو کۆمەڵە.
ج- ڕێکخستنی بەها و پێوەرەکان بۆ ئەوەی پەیوەندیەکان ڕێکبخرێت.
ح- بوونی ئامانجێکی تایبەت یان چەند ئامانجێکی هاوبەش بۆ ئەوەی هەوڵی بەدەستهێنانی بدەن.
خ- بوونی شێوازێکی ڕوون و ئاشکرا بۆ پەیوەندی لەنێوان ئەندامەکان و بوونی زمانێکی تایبەت.
گرنگی کۆمەڵ بۆ (تاک و کۆمەڵ)
گرنگی کۆمەڵ بۆ تاک
گرنگی کۆمەڵ بۆ تاک بەم خاڵانە دەخەینەڕوو:
أ- لەڕێگەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان دروستکردنی هاوڕێیەتی نوێ.
ب- وەرگرتنی پێوەر و بەهای کۆمەڵایەتی بۆ ڕێکخستنی ڕەفتار، واتە ئەو بۆچوونانەی کە بە بۆچونی تایبەت دەژمێردرێن لە ڕاستیدا بۆچونی ئەو کۆمەڵەیە کە تاک خۆی بە بەشێکی دەزانێت.
ت- بوونی کۆمەڵ بوارێکی زۆر گونجاو دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی مرۆڤ بتوانێت زانیاری دەربارەی خۆی و دەوروبەری خۆی بزانێت.
پ- لە ڕێگەی بوونی تاک بە ئەندام لە کۆمەڵ خۆشیی و ڕەزامەندی لە کارەکانیدا دەدۆزێتەوە.
ج- توانای بیرکردنەوە و چارەسەری کێشەکانی بەهێز دەبێت.
ح- ئاڕاستەکان گەشە دەکات و فەلسەفەی ژیانی کەسەکە دروستدەبێت.
خ- هەستکردن بە شانازی بە بوونی تاکەکە لەناو کۆمەڵە کەسێکدا کە بە پاڵپشتی خۆی دەزانێت.
گرنگی کۆمەڵ بۆ کۆمەڵ خۆی
أ- بەشداری لە گەشە و باشترکردنی کۆمەڵ و مسۆگەر کردنی بەردەوامبوونی ژیانی کۆمەڵایەتی.
ب- کۆمەڵگا ناتوانێت بەردەوام بێت بەبێ ئەوەی بەشداری لە کارەکاندا نەکات.
ت- هەموو دەزگا کۆمەڵایەتیەکان بریتیە لە هەوڵ و کۆششی کۆمەڵ.
پ- دەسەڵات و دەزگاکانی حکومەت بە هەوڵی کۆمەڵ دروستبووە.
ج- تەنها لە ڕێگەی پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکانەوە مرۆڤ دەتوانێت بەختەوەری دەستەبەربکات.
بەڵگەکانی یەکگرتوویی کۆمەڵ
چەند بەڵگە هەیە بۆ پێوانەکردنی نزیکبوونەوە و یەکگرتوویی کۆمەڵ ئەوانیش:
أ- قسەکانی کۆمەڵەکە: واتە کاتێک ئەندامێکی ئەو کۆمەڵە قسە دەکات پەنا دەباتە بەر بەکارهێنانی چ وشەیەک، بۆ نمونە چەند جار وشەی (من) یان (ئێمە) بەکاردێنێت و چەند جار دووبارەیان دەکاتەوە و تاچەند لە قسەکانیدا دڵنیایی خۆی دەردەبڕێت سەبارەت بە کۆمەڵەکەی تا چەندیش پابەندبوونی بە کۆمەڵەکەی پیشان دەدات.
ب- پێوەری هاوڕێیەتی: بۆ ئەوەی ئەم پێوەرە بپێوین لیستێک بەناوی ئەو کەسانە ئامادە دەکەین کە لەناو کۆمەڵەکەن و بەرامبەر هەر ناوێک دەنوسین (باشترین هاوڕێمە، هاوڕێمە، تۆزێک هاوڕێیەتیی دەکەم، هاوڕێم نییە، ڕقم لێیەتی) وە داوا لە کەسەکان دەکەین یەکێک لە هەڵبژاردنەکان دەستنیسان بکەن.
ت- گوێڕایەڵی ئەندامانی کۆمەڵ: واتە تا چەند کەسەکە کە ئەو ئەندامە لەنێویان گوێڕایەڵی کۆمەڵەکەی خۆی دەبێت.
پ- یەکگرتویی کۆمەڵ لەکاتی بوونی گرفتەکان: بۆ نمونە لەکاتی شکستهێنان ئەندامەکانی کۆمەڵەکە چۆن مامەڵە دەکەن، ئایا یەکگرتوو دەمێننەوە یان هەریەک لە ئەندامەکان پەنا دەباتە بەر گلەیی لە کەسانی تر.
ج- حاڵەتی هەڵچوونی کەسەکە بۆ کۆمەڵەکەی خۆی.
ح- ڕادەی بەشداری لە چالاکیەکانی کۆمەڵ.
هۆکارەکانی دوورکەوتنەوە و نزیکبوونەوە لەناو کۆمەڵ
چەندین هۆکار هەن وا لە کەسانی ناو کۆمەڵ دەکات لە یەکتر نزیک و دوورتر بکەونەوە لەم هۆکارانە:
یەکەم/ هۆکارەکانی نزیکبوونەوە
أ- هۆکارە دەرەکیەکان: وەک چاودێری کۆمەڵ، کاریگەری ڕای گشتی، توانای ئابوری ئەو کەسەی کە کۆمەڵەکە بەڕێودەبات.
ب- هۆکارە ناوەکیەکان وەک:
- بوونی ئامانجێکی هاوبەش لەنێوان ئەندامەکان.
- بوونی کارێکی هاوبەش لەنێوان ئەندامەکان.
- لێکچوویی و گونجانی ئەندامەکان.
- تێرکردنی پێداویستیەکانی تاک لە ڕێگەی ئەو کۆمەڵە.
- دابەشکردنی ڕۆڵەکان کە لە ڕێگەیەوە کارەکانی کۆمەڵ دابەشدەکرێت.
- یەکگرتوویی و لاساربوونی کەسانی کۆمەڵەکە.
دووەم/ هۆکارەکانی دوورکەوتنەوە
لەو هۆکارانەی دەبێتە هۆی دوورکەوتنەوەی ئەندامانی کۆمەڵ:
- بارودۆخە لاساریەکان: واتە ڕەفتارێک بکرێت لە بەهای کۆمەڵەکە دووربێت.
- لاساری کۆمەڵ خۆی: واتە کاتێک تاک بیروباوەڕێکی هاوشێوەی کۆمەڵەکەی بێت دواتر کۆمەڵەکە خۆی لەم بیر و باوەڕانە لابدات، ئەم لادانەش دەبێتە هۆی یاخیبوونی تاکەکە لە کۆمەڵەکەی.
- نوێکردنەوە و ڕێکخستن: کاتێک کەسێک لە پێوەرەکانی کۆمەڵ لادەدات، کۆمەڵیش کەسەکە لەناو خۆی دەردەکات، کەسەکە ناچار دەبێت بەها و بیروباوەڕی خۆی بگرێتە ئەستۆ بۆ ئەوەی لەناو کۆمەڵێکی تر شوێنی خۆی بکاتەوە.
