ناوه‌ڕۆك
ناساندن
تەختەکلیل (بە ئینگلیزی: Keyboard) ئامێرێکە کە ڕێکخستنی دوگمە یان کلیلەکان بەکاردەهێنێت بۆ ئەوەی وەک نوێڵی میکانیکی یان سویچی ئەلیکترۆنی کاربکات.
بە گۆڕینی کارتە سەرەتاییەکانی پەنجەدار و تەکنەلۆجیای شریتی کاغەزی، کارلێککردن لە ڕێگەی کیبۆردەکانی شێوەی تەلەپرێنتەرەوە لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردووەوە شێوازی سەرەکی هاتنە ژوورەوەی کۆمپیوتەرەکان بووە، لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە بە ماوسی کۆمپیوتەر تەواوکراوە.
کلیلەکانی تەختەکلیل (دوگمەکان) بە شێوەیەکی گشتی کۆمەڵێک پیتیان لەسەر هەڵکەندراوە یان چاپ کراوە و هەر فشارێکی کلیلێک بە شێوەیەکی گشتی هاوتایە لەگەڵ یەک هێمای نووسراو.
بەڵام بەرهەمهێنانی هەندێک هێما ڕەنگە پێویستی بە فشاردان و ڕاگرتنی چەند کلیلێک هەبێت لە یەک کاتدا.
لە کاتێکدا زۆربەی کلیلەکان پیت، ژمارە یان هێما بەرهەم دەهێنن.
لە کۆمپیوتەرێکی مۆدێرندا، لێکدانەوەی فشاردانی کلیلەکان بەگشتی بۆ نەرمەکاڵاکە جێدەهێڵدرێت، ئەو زانیاریانەی کە بۆ کۆمپیوتەرەکە دەنێردرێت، کۆدی سکان، تەنها پێی دەڵێت کام کلیلی فیزیکی فشاریان لەسەر دراوە یان فشاری لەسەر لابردراوە.
لە بەکارهێنانی ئاساییدا، تەختەکلیل وەک ڕووکارێکی تۆمارکردنی دەق بەکاردەهێنرێت، بۆ نووسینی دەق و ژمارە و هێماکان بۆ ناو نەرمەکاڵای بەرنامەکان وەک وۆرد پرۆسێسەر، وێبگەڕ یان ئەپی سۆشیال میدیا.
مێژووی تەختەکلیل
لە کاتێکدا کە ئامێری typewriter بە سەرەتای هەموو ئامێرەکانی دەق تۆمارکردن دادەنرێت، تەختەکلیلی کۆمپیوتەر وەک ئامێرێک بۆ داخڵکردنی زانیارییە ئەلکترۆمیکانیکییەکان و پەیوەندیکردن تا ڕادەیەکی زۆر لە سوودی ئامێری دوور (یان تەلەتایپ) و کیپانچ سەرچاوە دەگرێت.
لە ڕێگەی ئەم جۆرە ئامێرانەوە بوو کە تەختەکلیلی کۆمپیوتەری مۆدێرن شێوازی ڕێکخستنەکانیان بۆ مایەوە.
لە ساڵی ١٨٧٠ ئامێری هاوشێوەی تەلەپرێنتەر بۆ نووسین و گواستنەوەی زانیارییەکانی دەقی بازاڕی بۆرسە بەکاردەهێنران. لە تەختەکلیلەوە لە سەرانسەری هێڵەکانی تەلەگرافەوە بۆ ئامێرەکانی ستۆک تیکەر، بۆ ئەوەی دەستبەجێ کۆپی بکرێن و لەسەر ستۆک تیکەر پیشان بدرێن.
لە ساڵی ١٩٠٧ تا ١٩١٠، تەلەپرێنتەرەکە لە فۆڕمی هاوچەرختردا لەلایەن ئەندازیاری میکانیکی ئەمریکی چارڵز کروم و هاواردی کوڕییەوە لەگەڵ بەشدارییە سەرەتاییەکانی ئەندازیاری کارەبا فرانک پیرن پەرەی پێدراوە.
مۆدێلەکانی پێشووتر بە جیا لەلایەن کەسانی وەک ڕۆیاڵ ئێرل هاوس و فرێدریک جی پەرەی پێدراوە.
پێشتر هێرمان هۆلێریت یەکەم ئامێری کیپنچی پەرەپێدا، کە زۆری نەخایاند پەرەی سەند و تا ساڵانی ١٩٣٠ کلیلی دەق و تۆمارکردنی ژمارە هاوشێوەی ئامێری نووسینی ئاسایی لەخۆگرت.
جۆرەکانی تەختەکلیل
• Ergonomic Keyboard: تەختەکلیلی ئەرگونۆمی لە ڕاستیدا بە تەنها جۆرێکی ئاسایی تەختەکلیلێکی کۆمپیوتەر نییە، بەڵکو ئاماژە بە هەر تەختەکلیلێک دەکات کە بۆ کەمکردنەوەی فشار و ئازار لەسەر جەستەت دروستکراوە و ئاسوودەیی بەرز دەکاتەوە.
• Wireless Keyboard: تەختەکلیلی وایەرلێس یان بێ وایەر، ئەو جۆرە تەختە کلیلەیە کە پێویستی بە وایەر نییە بۆ ئەوەی لەگەڵ کۆمپیوتەرەکەدا بەیەک ببەسترێنەوە، بەڵکو لە ڕێگای وای فای شەپۆلی ژێرسووری ٢.٤ گێگا هێرتز، یان زۆرتر لە ڕێگەی بلوتوزەوە بەستراوەتەوە بە کۆمپیوتەرەکەتەوە.
• Membrane keyboard: بریتییە لە جۆرێکی تەختەکلیلی کۆمپیوتەر کە کلیلەکانی بەشێکی جیاواز و جوڵاو نین، وەک زۆربەی تەختەکلیلەکانی تر، بەڵکو تەنها هێڵکاری و هێمایان لەسەر ڕوویەکی تەخت و نەرم چاپکراوە.
• QWERTY: شێوازێکی تەختەکلیلە بۆ ئەلفوبێی لاتینی. ناوەکە لە ڕیزبەندی شەش کلیلی یەکەمی ڕیزی چەپ لە سەرەوەی پیتەکانی تەختەکلیلەکەوە هاتووە. دیزاینی QWERTY لەسەر بنەمای نەخشەیەک دروستکراوە کە بۆ ئامێری نووسینی Sholes and Glidden دروستکراوە و لە ساڵی ١٨٧٣ بە E. Remington and Sons فرۆشراوە.
• Multimedia Keyboard: تەختەکلیلی مالتیمیدیا یان ڕەنگاڵە، زۆر لە تەختەکلیلە باوەکان دەچێت، بەڵام لەگەڵ زیادکردنی زنجیرەیەک کلیل کە ڕێگەت پێدەدات ڕاستەوخۆ کۆنتڕۆڵی باوترین کارەکانی یاریکەرەکانی ناوەڕۆکی کارەکە بکەیت، وەک Play, Stop, Resume, Rewind, Mute, Volume .
• Numeric keypad: تەختەکلیلی ژمارەیی، نومپاد، یان کلیلی دە، بریتییە لەو بەشەی تەختەکلیل کە پێک هاتووە لە ژمارەکان و هێما بیرکارییەکان و بە زۆری دەکەوێتە بەشی ڕاستی تەختەکلیل. لە ١٧ کلیل پێکهاتووە و لە کردارە بیرکارییەکاندا بەکار دەهێنرێت.
• Magic Keyboard: تەختەکلیلی جادوویی، وەشانی تەختەکلیلە بێ وایەرەکانی کۆمپانیای ئەپڵە. زۆر جوان دەردەکەون و لەسەر بلوتوز کاردەکەن. ئەم تەختەکلیلانە پاترییەکیان هەیە کە دەتوانرێت دووبارە بارگاوی بکرێتەوە.
تەختەکلیلی جادوویی دەکرێت لە نرخدا کەمێک گران بێت.
• Typewriter: ئامێرێکە یاخود جۆرێکی تەختەکلیلە، کە کلیلەکانی بۆ بەرهەمهێنانی پیت و ژمارە و هێمای تایپۆگرافی بە شێوەی ئەلفوبێ یەک بە یەک لەسەر کاغەزێک کە لە دەوری ڕۆلەرێکدا دانراوە دەردەکەوێت.
