ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کتێبی ١٠٠: ڕیزبەندی کاریگەرترین کەسەکان لە مێژوودا (بە ئینگلیزی: The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History، بە عەرەبی: الخالدون المئة) کتێبێکە لە ساڵی ١٩٧٨ لەلایەن مایکل ئێچ هارت، زانای فیزیای ئەستێرەیی و توێژەری ژیانی نامۆ و جیاخوازی سپی پێست. لەلایەن دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەکەی ماڵی باوکییەوە بڵاوکراوەتەوە، یەکەم کتێبی بووە و لە ساڵی ١٩٩٢ دوای پێداچوونەوە چاپکراوە. ڕیزبەندی ئەو ١٠٠ کەسەیە کە بە گوتەی هارت زۆرترین کاریگەرییان لەسەر مێژووی مرۆڤایەتی هەبووە. بە پێچەوانەی ڕیزبەندی جۆراوجۆری تری ئەو سەردەمە، هارت هەوڵی داوە ڕیزبەندییەکە لەسەر بنەمای گەورەیی نەبێت، بەڵکوو لەسەر ئەو بنەما دیاری کردووە کە چۆن ڕەوتی مێژووی مرۆڤایەتی زۆرترین گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە بەهۆی ئەو کەسەوە.
ڕیزبەندی
| پلە | ناو | ماوەی ژیان | کار |
|---|---|---|---|
| ١ | محەمەد ﷺ | . ٥٧٠ - ٦٣٢ | سەرکردەی ڕۆحی و سیاسی، کۆتا نێردراوی ئاسمانی |
| ٢ | ئیسحاق نیوتن | ١٦٤٣ - ١٧٢٧ | زانا |
| ٣ | مەسیح | ٤ پ.ز - ٣٣ زایینی | سەرکردەی ڕۆحی و دامەزرێنەری ئایینی مەسیحی |
| ٤ | بودا | ٥٦٣ - ٤٨٣ پ.ز | مامۆستای ڕۆحی و دامەزرێنەری ئایینی بودا. |
| ٥ | کۆنفۆشیۆس | ٥٥١ - ٤٧٩ پ.ز | فەیلەسووف |
| ٦ | پۆڵسی تارسۆس | ٥ - ٦٧ زایینی | بڵاوکەرەوەیەکی مەسیحی و یەکێکە لە نووسەرە سەرەکییەکانی پەیمانی نوێ. |
| ٧ | چای لون | ٥٠ - ١٢١ زایینی | داهێنەری کاغەز |
| ٨ | یۆهانس گوتێنبێرگ | ١٣٩٨ - ١٤٦٨ | داهێنەری چاپخانە |
| ٩ | کریستۆڤەر کۆڵۆمبۆس | ١٤٥١ - ١٥٠٦ | گەڕیدەیەکی ئیتاڵی کە ئەمریکای دۆزییەوە |
| ١٠ | ئەلبێرت ئەنیشتاین | ١٨٧٩ - ١٩٥٥ | زانایەکی ئەڵمانی/ ئەمریکی تیۆری ڕێژەیی دۆزیەوە. |
| ١١ | لویس پاستور | ١٨٢٢ - ١٨٩٥ | زانای بایۆلۆجی فەرەنسی. چارەسەرێکی بۆ نەخۆشی هاری و نەخۆشییە درمیەکانی تر پەرەپێدا. |
| ١٢ | گالیلۆ گالیلی | ١٥٦٤ - ١٦٤٢ | زانای ئیتاڵی - دیدگای هێلیۆسەنتریکی گەردوونی پشتڕاست کردەوە. |
| ١٣ | ئەرستۆ | ٣٨٤ پ.ز - ٣٢٢ پ.ز | فەیلەسووف و پۆلیماتیکی یۆنانی |
| ١٤ | ئیوکلید | . ٣٢٥ - ٢٦٥ پ.ز | بیرکاریزانی یۆنانی |
| ١٥ | مووسا | ١٣٩١ - ١٢٧١ پ.ز | نێردراوی خوا و پێغەمبەری ئایینی جوولەکە |
| ١٦ | چارڵز داروین | ١٨٠٩ - ١٨٨٢ | زانایەک کە تیۆری پەرەسەندنی پێشنیار کرد و بەناوبانگی کرد. |
| ١٧ | شی هوانگ تی | ٢٥٩ - ٢١٠ پ.ز | پاشای دەوڵەتی چین کە لە ساڵی ٢٢١ پ.ز ناوچە جیاوازەکانی چینی داگیر کرد و یەکخست. |
| ١٨ | ئۆگستۆس قەیسەر | ٦٣ پ.ز- ١٤ـی زایینی | یەکەم ئیمپراتۆری ڕۆما |
| ١٩ | نیکۆلاوس کۆپەرنیکۆس | ١٤٧٣-١٥٤٣ | بیرکار و فەلەکناسی رێنێسانس کە پێی وابوو خۆر ناوەندی گەردوونە، نەک زەوی. |
| ٢٠ | ئەنتوان لۆران لاڤۆیسیە | ١٧٤٣ - ١٧٩٤ | زانای کیمیا و بایۆلۆجی فەرەنسی کە کاریگەرییەکی پێشەنگی لەسەر شۆڕشی کیمیایی هەبوو. |
| ٢١ | قوستەنتینی گەورە | ٢٧٢ - ٣٣٧ | ئیمپراتۆری ڕۆمانی کە ئایینی مەسیحی قبووڵ کردووە. |
| ٢٢ | جەیمس وات | ١٧٣٦ - ١٨١٩ | ئەندازیاری سکۆتلەندی. وات بزوێنەری هەڵمی نیوکامی باشتر کرد و بزوێنەری هەڵمی کارامەی دروست کرد |
| ٢٣ | مایکل فارادای | ١٧٩١ - ١٨٦٧ | زانای ئینگلیزی کە بەشداری لە بوارەکانی کارۆموگناتیسی و ئەلیکترۆکیمیادا کردووە. |
| ٢٤ | جەیمس کلێرک ماکسوێڵ | ١٨٣١-١٨٧٩ | فیزیازانێکی سکۆتلەندی. ماکسوێڵ بەشدارییەکی بەرچاوی کرد لە تێگەیشتن لە کارۆموگناتیسی |
| ٢٥ | مارتن لوتێر | ١٤٨٣-١٥٤٦ | هەوڵیدا چاکسازی لە کەنیسەی ڕۆمانی کاسۆلیکیدا بکات |
| ٢٦ | جۆرج واشنتۆن | ١٧٣٢ - ١٧٩٩ | سەرکردەی هێزەکانی ئەمریکا لە سەردەمی شۆڕشی ئەمریکا و یەکەمین سەرۆکی ئەمریکا. |
| ٢٧ | کارل مارکس | ١٨١٨ - ١٨٨٣ | فەیلەسووفی شیوعی |
| ٢٨ | ئۆرڤیل و ویلبێر رایت | ١٨٧١ - ١٩٤٨ و ١٨٦٧ - ١٩١٢ | یەکەم فڕۆکەیان دروست کرد |
| ٢٩ | جەنگیز خان | ١١٦٢ - ١٢٢٧ | سەرکردەی سەربازی و سیاسی مەغۆلەکان |
| ٣٠ | ئادەم سمیس | ١٧٢٣-١٧٩٠ | فەیلەسووفی کۆمەڵایەتی سکۆتلەندی و پێشەنگی ئابووری کلاسیکی. |
| ٣١ | ویلیام شکسپیر | ١٥٦٤ - ١٦١٦ | شاعیر و شانۆنامەنووسی ئینگلیزی |
| ٣٢ | جۆن داڵتۆن | ١٧٦٦ - ١٨٤٤ | زانای کیمیا و فیزیای ئینگلیزی. بەشداری لە تیۆری ئەتۆمیدا کردووە. |
| ٣٣ | ئەسکەندەری گەورە | ٣٥٦ - ٣٢٣ پ.ز | پاشای مەقدۆنیا و سەرکردەی سەربازی |
| ٣٤ | ناپلیۆن بۆناپارت | ١٧٦٩ - ١٨٢١ | سەرکردەی سەربازی و سیاسیی فەرەنسا |
| ٣٥ | تۆماس ئەدیسۆن | ١٨٤٧ - ١٩٣١ | داهێنەر و بازرگان یارمەتی ناساندنی کارەبا و گڵۆپی کارەبایی دا. |
| ٣٦ | ئەنتۆنی ڤان لیڤنهۆک | ١٦٣٢-١٧٢٣ | کیمیاکاری هۆڵەندی، دامەزرێنەری مایکرۆبایۆلۆجی. |
| ٣٧ | ویلیام تی.جی. مۆرتۆن | ١٨١٩ - ١٨٦٨ | پزیشکی ددانی ئەمریکی کە پێشەنگ بوو لە بەکارهێنانی دەرمانی بێهۆشکەر. |
| ٣٨ | گوگلیێلمۆ مارکۆنی | ١٨٧٤ - ١٩٣٧ | ئەندازیارێکی ئیتاڵی کە یارمەتی پەرەپێدانی گواستنەوەی ڕادیۆیی داوە. |
| ٣٩ | ئه‌دۆلف هیتله‌ر | ١٨٨٩ - ١٩٤٥ | دیکتاتۆری ئەڵمانیای نازی |
| ٤٠ | ئەفلاتوون | ٤٢٤ - ٣٤٨ پ.ز | فەیلەسووفێکی یۆنانی |
| ٤١ | ئۆلیڤەر کرۆمۆیل | ١٥٩٩-١٦٥٨ | سەرۆکی پەرلەمانتاران لە جەنگی ناوخۆی ئینگلیز |
| ٤٢ | ئەلێکساندەر گراهام بێڵ | ١٨٤٧ - ١٩٢٢ | داهێنەری تەلەفۆن |
| ٤٣ | ئەلێکساندەر فلیمینگ | ١٨٨١-١٩٥٥ | زانای بایۆلۆجی سکۆتلەندی کە دەرمانی پەنسلینی دۆزیەوە |
| ٤٤ | جۆن لۆک | ١٦٣٢-١٧٠٤ | فەیلەسووفی سیاسی ئینگلیزی. تیۆرییەکی لیبراڵ دیموکراسی و گرێبەستێکی کۆمەڵایەتی پێشخست. |
| ٤٥ | لودویگ ڤان بیتهۆڤن | ١٧٧٠ - ١٨٢٧ | ئاوازدانەری ئەڵمانی سەردەمی کلاسیک و ڕۆمانسی |
| ٤٦ | وێرنەر هایزنبێرگ | ١٩٠١ - ١٩٧٦ | فیزیازانێکی تیۆری ئەڵمانی - یەکێکە لە پێشەنگەکانی میکانیکی کوانتەم |
| ٤٧ | لویس داگێر | ١٧٨٧ - ١٨٥١ | هونەرمەند و فۆتۆگرافەری فەرەنسی، داهێنەری کامێرا. |
| ٤٨ | سیمۆن بۆلیڤار | ١٧٨٣ - ١٨٣٠ | ڕزگارکەری وڵاتانی ئەمریکای لاتین |
| ٤٩ | رێنی دیکارت | ١٥٩٦ - ١٦٥٠ | فەیلەسووف و بیرکاری فەرەنسی. دەڵێت: بیردەکەمەوە، کەواتە من هەم. |
| ٥٠ | مایکل ئەنجێلۆ | ١٤٧٥ - ١٥٦٤ | پەیکەرتاشی رێنێسانس و نیگارکێش و تەلارساز |
| ٥١ | پاپا ئۆربان دووەم | ١٠٤٢ - ١٠٩٩ | پاپایەکی کاریگەر کە فەرمانی یەکەم جەنگی خاچپەرستی بۆ خاکی پیرۆز دەرکرد و دادگای پاپای دامەزراند |
| ٥٢ | عومەری کوڕی خەتتاب | ٥٨٤ - ٦٤٤ | جێنشینێکی بەهێزی موسڵمانان و هاوەڵی باڵای محەمەد. کەسایەتییەکی کاریگەر لە ئیسلامی سوننەدا |
| ٥٣ | ئاسۆکا | ٢٦٠ - ٢٣٢ پ.ز | پاشای بەهێزی هیندی کە ئیمپراتۆریەتێکی گەورەی دامەزراند |
| ٥٤ | سانت ئۆگستین | ٣٥٤ - ٤٣٠ | نووسەرێکی کاریگەری مەسیحی |
| ٥٥ | ویلیام هارڤی | ١٥٧٨ - ١٦٥٧ | پزیشکێکی ئینگلیزی کە بەشداری کردووە لە تێگەیشتن لە چۆنیەتی سووڕانەوەی خوێن لە جەستەدا. |
| ٥٦ | ئێرنست ڕزەرفۆرد | ١٨٧١ - ١٩٣٧ | فیزیازانێکی بەریتانی کە دۆزینەوەکانی لە فیزیای ئەتۆمیدا ئەنجامداوە. |
| ٥٧ | جۆن کالڤین | ١٥٠٩ - ١٥٦٤ | زانای ئایینی مەسیحی |
| ٥٨ | گریگۆر مەندڵ | ١٨٢٢ - ١٨٨٤ | زانا و دەروێشێکی چێکی/نەمسایی - کە زانستی مۆدێرنی بۆهێڵی دامەزراند. |
| ٥٩ | ماکس پلانک | ١٨٥٨ - ١٩٤٧ | فیزیازانێکی تیۆری ئەڵمانی کە تیۆری فیزیای کوانتەمی پەرەپێدا و کوانتای وزەی دۆزیەوە. |
| ٦٠ | جۆزێف لیستەر | ١٨٢٧ - ١٩١٢ | پزیشکی نەشتەرکاری بەریتانی کە پێشەنگ بوو لە بەکارهێنانی نەشتەرکاری تەعقیمکردن و دژە بەکتریا. |
| ٦١ | نیکۆڵاس ئۆگستۆس ئۆتۆ | ١٨٣٢ - ١٨٩١ | ئەندازیارێکی ئەڵمانی کە پەرەی بە بزوێنەری سووتانی ناوەوەی بارگەی پاڵەپەستۆ داوە بۆ ئەوەی بە بەنزین کار بکات |
| ٦٢ | فرانسیسکۆ پیزارۆ | ١٤٧١ - ١٥٤١ | فەتحکەرێکی ئیسپانی |
| ٦٣ | هێرناندۆ کۆرتێس | ١٤٨٥ - ١٥٤٧ | داگیرکەری زەوییەکانی مەکسیک |
| ٦٤ | تۆماس جێفرسۆن | ١٧٤٣ - ١٨٢٦ | سێیەم سەرۆکی ئەمریکا. نووسەری بنەڕەتی جاڕنامەی سەربەخۆیی ئەمریکا. |
| ٦٥ | شاژن ئیزابێلای یەکەم | ١٤٥١ - ١٥٠٤ | شاژنی کاستیل، کە یارمەتی دروستکردنی دەوڵەتێکی بەهێز و یەکگرتووی ئیسپانیای دا کە کاریگەرییەکەی بۆ ئەمریکا بڵاوبووەوە. |
| ٦٦ | جۆزێف ستالین | ١٨٧٨ - ١٩٥٣ | فەرمانڕەوای ڕەهای یەکێتیی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٢٤ تا مردنی. لە جەنگی دووەمی جیهانیدا سەرکردایەتی یەکێتیی سۆڤیەت کرد. |
| ٦٧ | جولیوس قەیسەر | ١٠٠ پ.ز - ٤٤ پ.ز | فەرمانڕەوایەکی ڕۆمانی، لە ڕووی سەربازییەوە دەسەڵاتی ڕۆمی بەهێزتر کرد. |
| ٦٨ | ویلیامی فەتحکەر | ١٠٢٨ - ١٠٨٧ | یەکەم پاشای نۆرمان لە ئینگلتەرا |
| ٦٩ | سیگمۆند فرۆید | ١٨٥٦ - ١٩٣٩ | پزیشکێکی دەمارناسی نەمسایی کە شیکاری دەروونی ڕوونکردەوە |
| ٧٠ | ئێدوارد جێنەر | ١٧٤٩ - ١٨٢٣ | یەکەم ڤاکسینی جیهانی پەرەپێدا (ڤاکسینی کۆکە). بە باوکی بەرگریی زانست ناسراوە. |
| ٧١ | ویلهێلم کۆنراد رۆنتگن | ١٨٤٥ - ١٩٢٣ | فیزیازانێکی ئەڵمانی کە شەپۆلی کارۆموگناتیسی یان تیشکی ئێکسی دۆزیەوە. |
| ٧٢ | یۆهان سێباستیان باخ | ١٦٨٥ - ١٧٥٠ | ئاوازدانەر و ئۆرگانیست کە هەندێک لە جوانترین مۆسیقاکانی جیهانی دروست کردووە. |
| ٧٣ | لاو تزوو | سەدەی شەشەمی پ.ز | نووسەری کتێبی تاو تێ چینگ و دامەزرێنەری ئایینی تائۆ |
| ٧٤ | ڤۆڵتێر | ١٦٩٤ - ١٧٧٨ | کەسایەتییەکی سەرەکی ڕۆشنگەری ئەورووپا. نووسینە تەنزئامێزەکانی لە شۆڕشی فەرەنسادا ڕۆڵیان هەبووە. |
| ٧٥ | یۆهانس کەپلەر | ١٥٧١ - ١٦٣٠ | بیرکار و فەلەکناسی ئەڵمانی کە یاساکانی جووڵەی هەسارەکانی دروست کرد. |
| ٧٦ | ئێنریکۆ فێرمی | ١٩٠١ - ١٩٥٤ | فیزیازانێکی ئیتاڵی-ئەمریکی کە یەکەم ڕیاکتۆری ئەتۆمی دروستکرد |
| ٧٧ | لیۆنهارد ئۆیلەر | ١٧٠٧ - ١٧٨٣ | بیرکارێکی سویسری کە دۆزینەوەیەکی زۆری لە تیۆری ژمێریاری و گرافدا کردووە. |
| ٧٨ | ژان ژاک ڕۆسۆ | ١٧١٢-١٧٧٨ | فەیلەسووفی فەرەنسی، نووسەری کتێبی گرێبەستی کۆمەڵایەتی |
| ٧٩ | نیکۆلی ماکیاڤێلی | ١٤٦٩ - ١٥٢٧ | دیپلۆماتکاری ئیتاڵی و نووسەری رێنێسانس، بە باوکی زانستی سیاسی دادەنرێت. |
| ٨٠ | تۆماس مالتۆس | ١٧٦٦ - ١٨٣٤ | زانای ئینگلیزی کە نیگەرانی لە زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانی وروژاند. |
| ٨١ | جۆن ئێف کێنێدی | ١٩١٧ - ١٩٦٣ | ٣٨هەمین سەرۆکی ئەمریکا. لە لوتکەی جەنگی سارددا خزمەتێکی کردووە و یارمەتی کەمکردنەوەی قەیرانی مووشەکی کوبای دا. |
| ٨٢ | گریگۆری پینکوس | ١٩٠٣ - ١٩٦٧ | زانای بایۆلۆجی ئەمریکی کە حەبی بەرگری لە دووگیانی زارەکی دروست کردووە. |
| ٨٣ | مانی | ٢١٦ | دامەزرێنەری ئێرانی ئایینی مانیخیزم، ئایینێکی زانستی کە بۆ ماوەیەک ڕکابەری ئایینی مەسیحی بوو. |
| ٨٤ | لینین | ١٨٧٠ - ١٩٢٤ | ڕێبەری شۆڕشی ڕووسیا و ڕژێمی نوێی شیوعی لە ساڵی ١٩١٧ تا ١٩٢٤. |
| ٨٥ | سوی وین تی | ٥٤١ - ٦٠٤ | دامەزرێنەری شانشینی سوی چین و یەکگرتنەوەی چین لە ساڵی ٥٨٩ |
| ٨٦ | ڤاسکۆ دا گاما | ١٤٦٠ـەکان - ١٥٢٤ | گەڕیدەیەکی پورتوگالی، یەکەم ئەورووپی کە گەیشتە هیندستان و ڕێگایەکی بۆ ئیمپریالیزم دامەزراند. |
| ٨٧ | کوروشی گەورە | ٦٠٠ - ٥٣٠ پ.ز | دامەزرێنەری ئیمپراتۆریەتی هەخامەنی، یەکەم ئیمپراتۆریەتی فارس. |
| ٨٨ | پەترۆسی گەورە | ١٧٢١ - ١٧٢٥ | ئیمپراتۆری ڕووسیا کە ئیمپراتۆریەتی تزاری فراوانتر کرد بۆ ئەوەی ڕووسیا بکاتە دەسەڵاتێکی ئەورووپی. |
| ٨٩ | ماو تسی تۆنگ | ١٨٩٣ - ١٩٧٦ | ڕێبەری شۆڕشی شیوعی و دیکتاتۆری چین بوو لە ساڵانی ١٩٤٩-١٩٧٤. |
| ٩٠ | فرانسیس بیکۆن | ١٥٦١ - ١٦٢٦ | دروستکەری میتۆدی زانستی و کەسایەتی سەرەکی لە شۆڕشی زانستی ڕۆشنگەریدا. |
| ٩١ | هێنری فۆرد | ١٨٦٣ - ١٩٤٧ | خاوەنی کۆمپانیای فۆرد مۆتۆرە. شۆڕشێکی لە تەکنیکەکانی بەرهەمهێنانی بەکۆمەڵ کرد |
| ٩٢ | مێنسیۆس | ٣٨٥ - ٣٠٣پ.ز | فەیلەسووفێکی چینی و یەکێکە لە لێکدەرە سەرەکییەکانی ئایینی کۆنفۆشیۆس. |
| ٩٣ | زەردەشت | ١٢٠٠ پ.ز | پێغەمبەرێکی ئێرانی/کوردی کە ئایینی زەردەشتی دامەزراند. |
| ٩٤ | شاژنە ئەلیزابێسی یەکەم | ١٥٣٣ - ١٦٠٣ | شاژنی ئینگلتەرا لە ساڵی ١٥٥٨ تا مردنی لە ساڵی ١٦٠٣. ئینگلتەرای وەک وڵاتێکی پرۆتستانت جێگیرکرد، شکستی بە ئارمادای ئیسپانیا هێنا. |
| ٩٥ | میخائیل گۆرباچۆڤ | ١٩٣١ | سەرکردەی حیزبی شیوعیی سۆڤیەت کە بەدوای چاکسازیدا دەگەڕا |
| ٩٦ | مێنێس | ٣٠٠٠ پ.ز | فیرعەونی میسری کە میسری سەرەوە و خوارەوەی یەکخست بۆ دامەزراندنی شانشینی یەکەم. |
| ٩٧ | شارلمان | ٧٤٢ - ٨١٤ | یەکەم ئیمپراتۆری ڕۆژاوا لە دوای ڕووخانی ڕۆما. |
| ٩٨ | هۆمەر | شاعیرێکی یۆنانی کە ئیلیاد و ئۆدیسێی نووسیوە | |
| ٩٩ | جەستێنیانی یەکەم | ٤٨٢ - ٥٦٥ | ئیمپراتۆری ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی ڕۆژهەڵات |
| ١٠٠ | مەهاڤیرا | سەدەی شەشەمی پ.ز | کەسایەتی سەرەکی ئایینی جاین. |
سەرچاوەکان
1941 بینین
