داگیرکردنی ڤێرا کروز

پێشەکی

داگیرکردنی ڤێرا کروز لە ساڵی ١٩١٤ یەکێکە لە ڕووداوە هەرە گرنگەکانی مێژووی پەیوەندییەکانی نێوان ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و مەکسیک. ئەم ڕووداوە، کە لە چوارچێوەی شۆڕشی مەکسیک و سیاسەتی دەستێوەردانی ئەمریکا لە ئەمریکای لاتین ڕوویدا، کاریگەرییەکی قووڵی هەبوو لەسەر هەردوو وڵات و ناوچەکە بە گشتی. لەم ڕاپۆرتەدا، چاوێکی وردتر دەخەینە سەر هۆکارەکان، ڕووداوەکان، و دەرەنجامەکانی ئەم داگیرکردنە مێژووییە.

پێشینەی مێژوویی

شۆڕشی مەکسیک لە ساڵی ١٩١٠ دەستی پێکرد کە کۆتایی بە دەسەڵاتی درێژخایەنی پۆرفیریۆ دیاز هێنا. لە ساڵی ١٩١١، فرانسیسکۆ مادێرۆ بووە سەرۆک، بەڵام دەسەڵاتەکەی کورتخایەن بوو. لە فێبرایەری ١٩١٣، ژەنەراڵ ڤیکتۆریانۆ هوێرتا لە ڕێگەی کودەتایەکەوە دەسەڵاتی گرتە دەست و مادێرۆی کوشت. ئەم ڕووداوە بووە هۆی دروستبوونی ناڕەزایی بەرفراوان لە ناوخۆی مەکسیک و نیگەرانی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. سەرۆکی ئەمریکا، وودرۆ ویڵسۆن، ڕەتی کردەوە حکومەتی هوێرتا بە فەرمی بناسێت و سیاسەتی "چاوەڕێکردنی وریا"ی پەیڕەو کرد. لە هەمان کاتدا، بزووتنەوە شۆڕشگێڕییەکان لە مەکسیک، بە سەرکردایەتی کەسانی وەک ڤێنوستیانۆ کارانزا و پانچۆ ڤیلا، دژی حکومەتی هوێرتا دەجەنگان.

هۆکارەکانی داگیرکردن

چەندین هۆکار بوونە پاڵنەر بۆ داگیرکردنی ڤێرا کروز لەلایەن ئەمریکاوە. یەکەم، سەرۆک ویڵسۆن دەیویست فشار بخاتە سەر هوێرتا بۆ دەستلەکارکێشانەوە. دووەم، ئەمریکا نیگەران بوو لە گەیشتنی چەک و تەقەمەنی بە حکومەتی هوێرتا لە ڕێگەی بەندەری ڤێرا کروزەوە. سێیەم، ڕووداوی تامپیکۆ لە ئەپریلی ١٩١٤، کە تێیدا سەربازانی مەکسیکی چەند کەسێکی سوپای ئەمریکایان دەستگیر کرد، گرژییەکانی زیاتر کرد. چوارەم، ئەمریکا دەیویست کۆنترۆڵی گومرگی ڤێرا کروز بگرێتە دەست بۆ ڕێگری لە داهاتی حکومەتی هوێرتا. پێنجەم، ویڵسۆن دەیویست پشتیوانی لە هێزە شۆڕشگێڕەکانی مەکسیک بکات بۆ ڕووخاندنی هوێرتا.

ڕووداوەکانی داگیرکردن

لە ٢١ی ئەپریلی ١٩١٤، هێزی دەریایی ئەمریکا دەستی کرد بە داگیرکردنی ڤێرا کروز. نزیکەی ٦,٠٠٠ سەربازی ئەمریکی بەشداریان کرد لەم هەڵمەتەدا. سەرەتا، سەربازە فەرمییەکانی مەکسیک کشانەوە، بەڵام هاوڵاتیان و خوێندکارانی سەربازی بەرخۆدانێکی بەهێزیان نیشان دا. شەڕێکی قورس ڕوویدا کە چەندین ڕۆژی خایاند. کادێتەکانی قوتابخانەی سەربازی مەکسیک ڕۆڵێکی گرنگیان هەبوو لە بەرگریکردن و بوونە هێمای نیشتمانپەروەری مەکسیکی. لە کۆتاییدا، هێزەکانی ئەمریکا توانیان کۆنترۆڵی شارەکە و بەندەرەکە بگرنە دەست. لە ماوەی داگیرکردنەکەدا، نزیکەی ٢٠٠ مەکسیکی و ١٩ ئەمریکی کوژران.

کاردانەوە و کاریگەرییەکان

داگیرکردنی ڤێرا کروز کاردانەوە و کاریگەری جۆراوجۆری لێکەوتەوە. لە مەکسیک، ئەم کردەوەیە بووە هۆی دروستبوونی هەستی نیشتمانپەروەری و یەکگرتنی زۆربەی لایەنە سیاسییەکان دژی هوێرتا. لە هەمان کاتدا، ناڕەزایی بەرامبەر بە دەستێوەردانی ئەمریکا زیادی کرد. لە ئاستی نێودەوڵەتی، زۆربەی وڵاتانی ئەمریکای لاتین ئەم کردەوەیەی ئەمریکایان مەحکوم کرد. ئەرجەنتین، برازیل و چیلی (وڵاتانی ABC) ڕۆڵی ناوبژیوانیان گێڕا و پێشنیاری پرۆتۆکۆلی نیاگارا فۆڵزیان کرد بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە. لە ڕووی ئابوورییەوە، داگیرکردنی بەندەری ڤێرا کروز کاریگەری نەرێنی هەبوو لەسەر بازرگانی و ئابووری مەکسیک، کە یارمەتیدەر بوو لە لاوازکردنی حکومەتی هوێرتا.

ئەنجامە درێژخایەنەکان

داگیرکردنی ڤێرا کروز کاریگەری درێژخایەنی هەبوو لەسەر هەردوو وڵات و ناوچەکە. لە مەکسیک، ئەم ڕووداوە بووە هۆی خێراکردنی ڕووخانی حکومەتی هوێرتا. لە مانگی جولای، هوێرتا ناچار کرا دەست لە دەسەڵات هەڵبگرێت. ڤێنوستیانۆ کارانزا سوودی لەم دۆخە وەرگرت بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی و دواتر بووە سەرۆکی مەکسیک. لە ئەمریکا، ئەم ڕووداوە بووە هۆی گۆڕانکاری لە سیاسەتی وڵات بەرامبەر بە ئەمریکای لاتین. سەرۆک ویڵسۆن ناچار بوو سیاسەتی "دیپلۆماسی مۆراڵی" خۆی پێداچوونەوەی بۆ بکات. لە نۆڤەمبەری ١٩١٤، هێزەکانی ئەمریکا لە ڤێرا کروز کشانەوە، بەڵام کاریگەرییە نەرێنییەکانی ئەم ڕووداوە لەسەر پەیوەندی نێوان هەردوو وڵات بۆ چەندین ساڵ بەردەوام بوو.

میراتی مێژوویی و کولتووری

داگیرکردنی ڤێرا کروز بووەتە بەشێکی گرنگ لە بیرەوەری نەتەوەیی مەکسیک. ئەم ڕووداوە لە هونەر، ئەدەبیات و فیلمی مەکسیکیدا ڕەنگی داوەتەوە و بووەتە هێمایەک بۆ خۆڕاگری و نیشتمانپەروەری. لە ئەمریکاش، ئەم ڕووداوە بووەتە بابەتی لێکۆڵینەوە و گفتوگۆی ئەکادیمی و بەشێکە لە مێژووی دەستێوەردانەکانی ئەمریکا لە ئەمریکای لاتین. لە ئاستی نێودەوڵەتی، ئەم ڕووداوە وەک نموونەیەک بۆ کاریگەرییەکانی سیاسەتی دەستێوەردان و گرنگی دیپلۆماسی لە چارەسەرکردنی کێشە نێودەوڵەتییەکان دەبینرێت. هەروەها، ئەم ڕووداوە ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە شێوەدانی سیاسەتی نوێی ئەمریکا بەرامبەر بە ئەمریکای لاتین لە سەرەتای سەدەی بیستەم.