ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
لێکدانەوەی کۆپنهاگن یەکێکە لە گرنگترین و کاریگەرترین لێکدانەوەکانی میکانیکی کوانتەم کە لە سەرەتای سەدەی بیستەم پێشکەش کرا لە زانکۆی کۆپنهاگنی دانیمارک لەلایەن کۆمەڵێک فیزیاناسی بەناوبانگەوە ئەم لێکدانەوەیە هەوڵ دەدات ڕوونکردنەوەیەک بۆ دیاردە سەیر و نامۆکانی جیهانی کوانتەمی بدات بە دەست و چەندین چەمکی بنەڕەتی و گرنگی خستۆتە ڕوو کە بوونەتە بنەمای تێگەیشتنی ئێستامان لە فیزیای کوانتەم
مێژووی لێکدانەوەی کۆپنهاگن
لێکدانەوەی کۆپنهاگن لە ساڵانی ١٩٢٠ و ١٩٣٠ گەشەی کرد لە ئەنجامی کۆبوونەوە و گفتوگۆی بەردەوامی گروپێک لە فیزیاناسە پێشەنگەکانی بواری میکانیکی کوانتەم لە زانکۆی کۆپنهاگن لە دانیمارک نیلس بۆر فیزیاناسی دانیمارکی ڕۆڵێکی سەرەکی هەبوو لە داڕشتنی ئەم لێکدانەوەیەدا لەگەڵ هاوکارەکانی وەک ڤێرنەر هایزنبێرگ و ماکس بۆرن
لە سەرەتادا ئەم لێکدانەوەیە وەک هەوڵێک بۆ تێگەیشتن لە دیاردە سەیرەکانی جیهانی کوانتەمی دەستی پێکرد کە لەگەڵ فیزیای کلاسیکی ناگونجان فیزیاناسەکان هەوڵیان دا چوارچێوەیەکی تیۆری دابنێن بۆ ڕوونکردنەوەی ئەو دیاردانە و پێشبینیە سەرسوڕهێنەرەکانی میکانیکی کوانتەم
بنەما سەرەکیەکانی لێکدانەوەی کۆپنهاگن
لێکدانەوەی کۆپنهاگن لەسەر چەند بنەمایەکی سەرەکی دامەزراوە کە پێکەوە چوارچێوەیەکی تێگەیشتن بۆ جیهانی کوانتەمی پێشکەش دەکەن ئەم بنەمایانە بریتین لە
پرەنسیپی ناڕوونی
یەکێک لە گرنگترین بنەماکانی لێکدانەوەی کۆپنهاگن پرەنسیپی ناڕوونیە کە دەڵێت سیستەمە کوانتەمیەکان لە بنەڕەتدا ناڕوونن و ناتوانرێت هەموو تایبەتمەندیەکانیان بە تەواوی و بە وردی دیاری بکرێن ئەمەش مانای وایە کە ناتوانین بە تەواوی پێشبینی ڕەفتاری سیستەمێکی کوانتەمی بکەین تەنها دەتوانین ئەگەری ڕوودانی دۆخە جیاوازەکان دیاری بکەین
پرەنسیپی تەواوکاری
ئەم پرەنسیپە کە لەلایەن هایزنبێرگەوە خرایە ڕوو دەڵێت کە هەندێک تایبەتمەندی فیزیکی ناتوانرێت هاوکات بە وردی بپێورێن بۆ نموونە ناتوانین هاوکات شوێن و خێرایی تەنۆلکەیەک بە وردی دیاری بکەین هەرچەند زیاتر وردبین لە دیاریکردنی یەکێکیان ئەوەندە کەمتر دەتوانین ئەوی تریان بە وردی بزانین
کاریگەری چاودێر
بەپێی لێکدانەوەی کۆپنهاگن پرۆسەی پێوانەکردن و چاودێریکردنی سیستەمێکی کوانتەمی کاریگەری لەسەر ئەو سیستەمە هەیە و دەبێتە هۆی گۆڕانی دۆخەکەی ئەمەش جیاوازە لە جیهانی کلاسیکی کە تێیدا دەتوانین شتەکان بپێوین بەبێ ئەوەی کاریگەری بەرچاومان لەسەریان هەبێت لە جیهانی کوانتەمیدا کردەی چاودێریکردن بەشێکە لە سیستەمەکە و ناکرێت لێی جیا بکرێتەوە
داڕمانی شەپۆل
چەمکی داڕمانی شەپۆل یەکێکی ترە لە بنەما گرنگەکانی لێکدانەوەی کۆپنهاگن بەپێی ئەم چەمکە کاتێک سیستەمێکی کوانتەمی دەپێورێت شەپۆلی ئەگەری کوانتەمی دادەڕمێت بۆ یەک دۆخی دیاریکراو پێش پێوانەکردن سیستەمەکە لە چەندین دۆخی جیاواز پێکەوە دەژی بەڵام لە کاتی پێوانەدا یەکێک لەو دۆخانە هەڵدەبژێردرێت و ئەوانی تر نامێنن
بنەمای تەواوکاری شەپۆل تەنۆلکە
ئەم بنەمایە دەڵێت کە سیستەمە کوانتەمیەکان دەکرێت هەندێک جار وەک شەپۆل و هەندێک جار وەک تەنۆلکە ڕەفتار بکەن بەڵام نەک هەردووکیان پێکەوە ئەمەش ئەو دووفاقیەی نێوان شەپۆل و تەنۆلکە ڕوون دەکاتەوە کە لە تاقیکردنەوە کوانتەمیەکاندا دەبینرێت
گرنگی و کاریگەریەکانی لێکدانەوەی کۆپنهاگن
لێکدانەوەی کۆپنهاگن کاریگەریەکی قووڵی لەسەر پەرەسەندنی فیزیای کوانتەم و تێگەیشتنمان لە جیهانی میکرۆسکۆپی هەبووە ئەم لێکدانەوەیە بووە هۆی گۆڕینی بیرکردنەوەمان لەسەر سروشتی واقیع و پەیوەندی نێوان چاودێر و سیستەمە فیزیکیەکان
کاریگەری ئەم لێکدانەوەیە تەنها لە بواری فیزیادا نەوەستاوە بەڵکو درێژ بۆتەوە بۆ بوارەکانی فەلسەفە و تەنانەت کۆمەڵناسی و دەروونناسیش هەروەها کاریگەری لەسەر گەشەکردنی تەکنەلۆژیای نوێ هەبووە وەک کۆمپیوتەری کوانتەمی و کریپتۆگرافیای کوانتەمی
ڕەخنە و لێکدانەوە جێگرەوەکان
سەرەڕای سەرکەوتن و کاریگەری بەرچاوی لێکدانەوەی کۆپنهاگن ئەم لێکدانەوەیە ڕووبەڕووی ڕەخنەی زۆر بۆتەوە هەندێک لە فیزیاناسەکان پێیان وایە کە ئەم لێکدانەوەیە ناتەواوە و ناتوانێت هەموو لایەنەکانی جیهانی کوانتەمی ڕوون بکاتەوە
لە ئەنجامدا چەندین لێکدانەوەی جێگرەوە پێشکەش کراون وەک لێکدانەوەی جیهانە فرەکان لێکدانەوەی دیکۆهێرێنس و لێکدانەوەی بۆهمی ئەم لێکدانەوانە هەوڵ دەدەن ڕوونکردنەوەی جیاواز بۆ دیاردە کوانتەمیەکان بدەن بە دەستەوە
ئەنجام
لێکدانەوەی کۆپنهاگن یەکێکە لە گرنگترین و کاریگەرترین بیرۆکەکان لە مێژووی فیزیای مۆدێرندا ئەم لێکدانەوەیە چوارچێوەیەکی تیۆری پێشکەش کردووە بۆ تێگەیشتن لە جیهانی کوانتەمی و کاریگەریەکی قووڵی لەسەر پەرەسەندنی زانست و تەکنەلۆژیا هەبووە
سەرەڕای ئەوەی کە هێشتا مشتومڕی زۆر لەسەر ئەم لێکدانەوەیە هەیە بەڵام بنەما سەرەکیەکانی وەک پرەنسیپی ناڕوونی و کاریگەری چاودێر بوونەتە بەشێکی جیانەکراوە لە تێگەیشتنی ئێستامان بۆ میکانیکی کوانتەم لێکۆڵینەوە و تاقیکردنەوە بەردەوامەکان لەم بوارەدا دەتوانن لە داهاتوودا زانیاری زیاترمان پێ ببەخشن دەربارەی سروشتی جیهانی کوانتەمی و ڕەنگە ببنە هۆی پەرەسەندنی زیاتری ئەم لێکدانەوەیە یان سەرهەڵدانی لێکدانەوەی نوێ
