میکانیکی ئاسمانی

پێشەکی

میکانیکی ئاسمانی لقێکی گرنگی فیزیا و ئەستێرەناسییە کە لێکۆڵینەوە لە جووڵە و دینامیکی تەنە ئاسمانییەکان دەکات وەک هەسارەکان مانگەکان کلکدارەکان و مانگە دەستکردەکان ئەم زانستە پشت دەبەستێت بە یاساکانی فیزیا بۆ شیکردنەوە و پێشبینیکردنی جووڵەی تەنەکان لە بۆشایی گەردووندا میکانیکی ئاسمانی ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە تێگەیشتنمان لە سیستەمی خۆر و گەردوون و هەروەها لە گەشتە ئاسمانییەکان و ناردنی دەستکردەکان بۆ بۆشایی

مێژووی میکانیکی ئاسمانی

مێژووی میکانیکی ئاسمانی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی یۆنانی کۆن کاتێک زانایانی وەک ئەرستۆ و بەتلیمۆس هەوڵیان دەدا جووڵەی هەسارەکان و ئەستێرەکان شی بکەنەوە بەڵام وەرچەرخانی گەورە لە میکانیکی ئاسمانیدا لە سەدەی شازدەهەمدا ڕوویدا کاتێک کۆپەرنیکۆس مۆدێلی خۆر-چەقی پێشنیار کرد دواتر کێپلەر و گالیلۆ و نیوتن بناغەی زانستی مۆدێرنی میکانیکی ئاسمانییان داڕشت

یاساکانی کێپلەر

یۆهانس کێپلەر سێ یاسای گرنگی دۆزییەوە کە جووڵەی هەسارەکان لە دەوری خۆردا وەسف دەکەن یاسای یەکەم دەڵێت خولگەی هەسارەکان هێلکەییە و خۆر لە یەکێک لە چەقەکانی ئەم هێلکەییەدایە یاسای دووەم دەڵێت هێڵێک کە هەسارەیەک بە خۆرەوە دەبەستێتەوە لە ماوەی یەکسانی کاتدا ڕووبەری یەکسان دەبڕێت یاسای سێیەم پەیوەندی نێوان کاتی سووڕانەوەی هەسارە و دووری لە خۆر دیاری دەکات

یاسای کێشکردنی گشتی نیوتن

ئایزاک نیوتن یاسای کێشکردنی گشتی داهێنا کە دەڵێت هەموو دوو تەنێک هێزی ڕاکێشان لە نێوانیاندا هەیە کە ڕاستەوانە لەگەڵ بارستەکانیان و پێچەوانە لەگەڵ دووجای دووری نێوانیان دەگۆڕێت ئەم یاسایە بناغەی سەرەکی میکانیکی ئاسمانییە و دەتوانێت زۆربەی دیاردە ئاسمانییەکان ڕوون بکاتەوە

کێشی خولگەیی

کێشی خولگەیی بریتییە لەو خێراییەی کە پێویستە تەنێک هەیبێت بۆ ئەوەی لە خولگەیەکی بازنەییدا بە دەوری تەنێکی تردا بسووڕێتەوە ئەم چەمکە گرنگە بۆ تێگەیشتن لە چۆنیەتی مانەوەی مانگەکان و دەستکردەکان لە خولگەکانیاندا و هەروەها بۆ پلانداڕشتنی گەشتە ئاسمانییەکان

خاڵەکانی لاگرانج

خاڵەکانی لاگرانج ئەو خاڵانەن لە سیستەمێکی دوو تەنی سووڕاوەدا کە تێیاندا هێزی کێشکردنی هەردوو تەنەکە هاوسەنگ دەبێت ئەم خاڵانە گرنگن بۆ دانانی دەستکردەکان لە شوێنە ستراتیژییەکان لە بۆشاییدا و هەروەها بۆ تێگەیشتن لە دینامیکی سیستەمە ئاسمانییەکان

کێشەی سێ تەن

کێشەی سێ تەن یەکێکە لە کێشە کلاسیکییەکانی میکانیکی ئاسمانی کە تیایدا هەوڵ دەدرێت جووڵەی سێ تەن کە کارلێک دەکەن لەژێر کاریگەری هێزی کێشکردنی یەکتردا شی بکرێتەوە ئەم کێشەیە بە گشتی چارەسەری تەواوی نییە و پێویستی بە شیکردنەوەی ژمارەیی هەیە

مانۆڕی هۆهمان

مانۆڕی هۆهمان ڕێگایەکی کاریگەرە بۆ گواستنەوەی دەستکردێک لە خولگەیەکەوە بۆ خولگەیەکی تر ئەم مانۆڕە پێکهاتووە لە دوو جووڵەی خێراییگۆڕین کە یەکەمیان دەستکردەکە دەخاتە خولگەیەکی گواستنەوە و دووەمیان دەیخاتە خولگە نوێیەکەوە

جێبەجێکردنەکانی میکانیکی ئاسمانی

میکانیکی ئاسمانی کاربردی فراوانی هەیە لە بوارە جیاوازەکاندا لە گەشتە ئاسمانییەکاندا بۆ پلانداڕشتنی ڕێڕەوی گەشتەکان و دانانی دەستکردەکان لە خولگەی دروستدا بەکاردێت لە ئەستێرەناسیدا بۆ پێشبینیکردنی شوێنی تەنە ئاسمانییەکان و لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە و گەشەی کۆمەڵە ئەستێرەیی و کەشکەشانەکان بەکاردێت هەروەها لە سیستەمەکانی دیاریکردنی شوێن وەک GPS بەکاردێت

تیۆری ڕێژەیی گشتی و میکانیکی ئاسمانی

تیۆری ڕێژەیی گشتی ئەینشتاین وەرچەرخانێکی گەورەی لە میکانیکی ئاسمانیدا دروستکرد ئەم تیۆرییە کێشکردن وەک چەماندنەوەی کات-شوێن وەسف دەکات و دەتوانێت هەندێک دیاردەی وەک لادانی ڕووناکی لە نزیک تەنە گەورەکان و سووڕانەوەی خولگەی عەتارد ڕوون بکاتەوە کە میکانیکی نیوتنی ناتوانێت بە تەواوی ڕوونیان بکاتەوە

ئەنجام

میکانیکی ئاسمانی بوارێکی زانستی گرنگە کە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە تێگەیشتنمان لە گەردوون و بەڕێوەبردنی چالاکییە ئاسمانییەکانمان لە داهاتوودا گەشەکردنی ئەم بوارە بەردەوام دەبێت و دەبێتە هۆی دۆزینەوەی نهێنییەکانی گەردوون و کردنەوەی دەرگای نوێ بۆ گەشتی مرۆڤ بۆ قووڵایی بۆشایی