ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
جیاوازی نێوان شەمەندەفەر و میترۆ (بە عەرەبی: الفرق ببین سکة الحدیدیة و المیترو، بە ئینگلیزی: The diffrence between train and metro) شەمەندەفەر بریتییە لە ئامرازێکی گواستنەوە لە شارێکەوە بۆ شارێکی تر، بەڵام میترۆ خزمەتگوزارییەکی تایبەتمەندە بە هێڵی ئاسن بۆ خزمەتکردنی دانیشتوانی شارێکی گەورە و دەوروبەرەکەی بە تەنها، هەرچەندە زۆر کەس پێیان وایە میترۆ و شەمەندەفەر وەک یەکن، بەڵام جیاوازی زۆر لە نێوانیاندا هەیە و لەم بابەتەدا دیارترینیان ڕوون دەکەینەوە.
دیارترین جیاوازییەکانی نێوان شەمەندەفەر و میترۆ
میترۆ
چەمکی پشت هێڵی شەمەندەفەری میترۆ بریتییە لە دابینکردنی سیستمێکی گواستنەوەی خێرا و کارا بۆ دانیشتوانی شار کە ڕووبەڕووی کێشەی زۆر دەبنەوە بەهۆی قەرەباڵغی هاتن و چوون، کە ڕێگری دەکات لە گەیشتن بە خەڵک لە کاتی خۆیدا بۆ شوێنی مەبەست، ئەمەش وایکردووە حکوومەتەکان بیر لە دانانی ڕێڕەوی تایبەت لە سنووری شارەکەدا بکەنەوە، جا لە ژێر زەوی بێت یان لە سەر ڕووی زەوییەوە بۆ بەڕێوەبردنی ئەو شەمەندەفەرانەی کە بەبێ پچڕان دەجوڵێن و جووڵە لە سنووری شارەکەدا ئاسان و خێرا بن بۆ دانیشتووان.
شەمەندەفەرەکانی میترۆ کە چەند دەیەیەک لەمەوبەر بوونیان لە چەند وڵاتێکی پێشکەوتوودا سنووردار بوو، بووەتە شتێکی پێویست بۆ ئەو وڵاتانەی کە ژمارەی دانیشتووان لە شارە گەورەکاندا بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە، ئەمەش فشارێکی زۆری لەسەر هاتوچۆی شەقامەکانی شارەکان دروستکردووە، بۆیە ڕێڕەوی ژێرزەمینیی میترۆ دروستکرا بۆ ئەوەی گرفتی هاتوچۆ لە شەقامەکاندا چارەسەر بکات و ئاستەنگی هاتن و چوون لە شەقامەکاندا نەهێڵێت، بەڵام لە هەندێک شوێن کە ناتوانرێت ڕێڕەوی ژێر زەوی دابنرێت، حکوومەتەکان کاریان کردووە بۆ تەرخانکردنی شوێن بۆ دانانی ڕێڕەو لەسەر ڕێگاکە لەکاتی دروستکردنی ڕێڕەوی میترۆی سەر زەوی.
سەبارەت بە وێستگەکانی میترۆ، زۆرجار لەژێر زەویدان، بەجۆرێک کە خەڵک بتوانن لە وێستگەکە دەربچن بۆ سەر ڕووی زەوی پێویستە تۆڕێکی پاس دابین بکرێت بۆ پشتگیریکردنی هێڵی ئاسنی میترۆ بۆ ئەوەی تۆڕێکی میترۆی کارا و خێرا هەبێت. یەکەم سیستمێکی میترۆ. هێڵی ژێر زەمینی لەندەن، لە ساڵی ١٨٦٣ دیزاین کراوە.
گرنگترین هێڵەکانی میترۆ لە جیهاندا
- سیستمی میترۆی مەکسیکۆ سیتی.
- سیستمی میترۆی شاری هۆنگ کۆنگ.
- سیستمی میترۆی شاری نیویۆرک.
- سیستمی میترۆی شاری مۆسکۆ.
- سیستمی میترۆی تۆکیۆ.
- سیستەمی میترۆی شەنگەهای.
- سیستمی میترۆی شاری سیئۆل.
شەمەندەفەر
شەمەندەفەر وەک ئامرازێکی کاریگەر بۆ گەشتکردن بۆ مەودای دوور پێناسە کراوە لەسەر ئەو ڕێڕەوانەی کە لەسەر ڕووی زەوی دانراون، بەزۆری سنوورەکانی دەرەوەی شارەکان دەگرێتەوە لەگەڵ خزمەتگوزارییەکانیدا شەمەندەفەر ئامرازێکی باوی گواستنەوەیە بۆ گەشتکردنێکی دوور شایەنی باسە کە شەمەندەفەر و میترۆ بە کارەبا کاردەکەن، لەکاتێکدا چەند شەمەندەفەرێکیش گازۆیلن، هەروەها شەمەندەفەرەکان گەورەترن و توانای هەڵگرتنی زیاتریان هەیە بۆ سەرنشین و کاڵا، لەکاتێکدا میترۆ تەنها سنووردارە بە گواستنەوەی سەرنشین.
لایەنە جیاوازەکانی نێوان شەمەندەفەر و میترۆ
- شەمەندەفەر و میترۆ لە بنەڕەتدا هەردووکیان بە هێڵی ئاسنین هەژمار دەکرێن، بەڵام کۆمەڵێک تایبەتمەندی هەیە لە هەریەکەیاندا کەوا دەکات بگوترێت جیاوازی هەیە لە نێوانیاندا.
- شەمەندەفەرەکان درێژترن و توانای بارکردنی زیاتریان هەیە.
- شەمەندەفەرەکان مەودای دوورتر دەبڕن لە شەمەندەفەرەکانی میترۆ و لەوانەیە بچنە دەرەوەی سنووری شار.
- میترۆ ڕێڕەوەکانی لەسەر ڕووی زەوی و ژێر زەوی هەیە، لە کاتێکدا شەمەندەفەرەکان لەسەر ڕووی زەوی دەڕۆن.
- میترۆ ئاسانکاری بۆ سەرنشینانی ناو شار و دەوروبەری شارەکە دابین دەکات، لە کاتێکدا شەمەندەفەرەکان بۆ ئەو کەسانە دابین دەکەن کە پێویستیان بە گواستنەوەیە بۆ شارە دوورەکان.
