ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
باربارا مەکلینتۆک زانایەکی ئەمریکی بوو لە بواری ژێنەتیک(جین-جینات) و یەکێک لە گرنگترین زاناکانی سەدەی بیستەم بوو. ئەو بە دۆزینەوە و لێکۆڵینەوەکانی لە بواری ژێنەتیکی گەنمەشامی ناوبانگی دەرکرد و کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر تێگەیشتنی ئێمە لە جینۆم و چۆنیەتی کارکردنی ژێنەکان هەبوو. مەکلینتۆک یەکەم ژن بوو کە بە تەنیا خەڵاتی نۆبڵی لە فیزیۆلۆژیا یان پزیشکی وەرگرت ئەویش لە ساڵی ١٩٨٣ بۆ دۆزینەوەی توخمە گوازراوەکان.
ژیانی سەرەتا و خوێندن
باربارا مەکلینتۆک لە ١٦ی حوزەیرانی ١٩٠٢ لە هارتفۆرد کۆنێکتیکەت لەدایک بوو. ئەو لە خێزانێکی ناوەندی گەورە بوو و لە تەمەنی منداڵییەوە سەربەخۆیی و حەزی بۆ زانست نیشان دا. دوای تەواوکردنی خوێندنی سەرەتایی و ئامادەیی لە نیویۆرک مەکلینتۆک لە زانکۆی کۆرنێڵ وەرگیرا. لەوێ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە بواری بۆتانی لە ساڵی ١٩٢٣ وەرگرت. دواتر بەردەوام بوو لە خوێندن و لە ساڵی ١٩٢٧ بڕوانامەی دکتۆرای لە ژێنەتیکی ڕووەک بەدەست هێنا.
کارە زانستییەکان
دوای تەواوکردنی خوێندن مەکلینتۆک دەستی بە کارکردن کرد لە بواری توێژینەوەی جیناتی گەنمەشامی. ئەو لە زانکۆی کۆرنێڵ و دواتر لە زانکۆی میسوری کاری کرد. لە ساڵی ١٩٤١ەوە پەیوەندی کرد بە دامەزراوەی کارنێگی لە واشنتن و لەوێ بەردەوام بوو لە توێژینەوەکانی. گرنگترین کارەکانی مەکلینتۆک لەسەر لێکۆڵینەوە لە کرۆمۆسۆمەکانی گەنمەشامی و دۆزینەوەی توخمە گوازراوەکان بوو. ئەو توانی نیشانی بدات کە ژێنەکان دەتوانن جێگۆڕکێ بکەن لەسەر کرۆمۆسۆمەکان و ئەمەش کاریگەری لەسەر دەربڕینی ژێنەکان هەیە.
دەستکەوتە گرنگەکان
گرنگترین دەستکەوتی زانستی مەکلینتۆک دۆزینەوەی توخمە گوازراوەکان بوو کە پێیان دەوترێت transposons یان jumping genes. ئەم دۆزینەوەیە لە سەرەتادا لەلایەن زۆربەی زانایانەوە ڕەتکرایەوە بەڵام دواتر سەلمێنرا و بووە هۆی گۆڕانکارییەکی گەورە لە تێگەیشتنمان بۆ ژێنەتیک. هەروەها مەکلینتۆک توانی پەیوەندی نێوان گۆڕانکارییەکانی کرۆمۆسۆم و گۆڕانکارییە فیزیکییەکانی گەنمەشامی نیشان بدات. ئەو هەروەها یەکەم کەس بوو کە سەنتەرۆمێری کرۆمۆسۆمی دۆزییەوە و ڕۆڵی لە دابەشبوونی خانەدا ڕوون کردەوە.
ڕێزلێنان و خەڵاتەکان
لە ماوەی ژیانیدا مەکلینتۆک چەندین خەڵات و ڕێزلێنانی گرنگی وەرگرت. لە ساڵی ١٩٤٤ بوو بە یەکەم ژن کە سەرۆکی کۆمەڵەی ژێنەتیکی-جینات ئەمریکا هەڵبژێردرا. لە ساڵی ١٩٧١ مێدالیای زانستی نیشتمانی لە سەرۆک نیکسۆن وەرگرت. گرنگترین خەڵاتی ژیانی لە ساڵی ١٩٨٣ بوو کاتێک خەڵاتی نۆبڵی لە فیزیۆلۆژیا یان پزیشکی پێ بەخشرا بۆ دۆزینەوەی توخمە گوازراوەکان. ئەمە وای کرد ببێتە یەکەم ژن کە بە تەنیا ئەم خەڵاتەی لەم بوارەدا وەرگرتووە.
کاریگەری و میرات
کاریگەری باربارا مەکلینتۆک لەسەر زانستی ژێنەتیک زۆر بەرفراوان و قووڵە. دۆزینەوەکانی ئەو بنەمایەکی گرنگی دانا بۆ تێگەیشتن لە چۆنیەتی کارکردن و ڕێکخستنی ژێنەکان. توێژینەوەکانی ئەو ڕێگەی خۆشکرد بۆ گەشەکردنی بوارەکانی ژێنەتیکی مۆلیکیولی و ئەندازیاری ژێنەتیکی. هەروەها مەکلینتۆک وەک نموونەیەکی گرنگ بۆ ژنان لە بواری زانستدا دەرکەوت و ڕێگەی بۆ زۆر ژنی تر خۆشکرد کە ببنە زانا. میتۆدە تایبەتەکانی ئەو لە توێژینەوە و بیرکردنەوەی سەربەخۆ کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر نەوەی نوێی زانایان هەبوو.
ئەنجام
باربارا مەکلینتۆک یەکێک بوو لە گرنگترین و کاریگەرترین زاناکانی سەدەی بیستەم. دۆزینەوە و توێژینەوەکانی ئەو گۆڕانکارییەکی گەورەی لە تێگەیشتنمان بۆ ژێنەتیک و بایۆلۆژی دروستکرد. ئەو نەک تەنها وەک زانایەکی بەتوانا بەڵکو وەک پێشەنگێک بۆ ژنان لە بواری زانستدا ناسراوە. مەکلینتۆک لە ٢ی ئەیلولی ١٩٩٢ لە تەمەنی ٩٠ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد بەڵام میراتە زانستییەکەی بەردەوامە لە کاریگەری لەسەر توێژینەوەکانی ژێنەتیک تا ئەمڕۆ.
