سوبراهمانیان چاندراسێکار

پێشەکی

سوبراهمانیان چاندراسێکار (Subrahmanyan Chandrasekhar) یەکێک بوو لە گەورەترین زانا فیزیکی و ئەستێرەناسەکانی سەدەی بیستەم کە بە کارەکانی لە بواری پێکهاتەی ئەستێرەکان کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر تێگەیشتنی مرۆڤ لە گەردوون هەبوو ئەو لە ١٩١٠ لە لاهۆری هیندستان لەدایک بوو و لە ١٩٩٥ لە شیکاگۆی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کۆچی دوایی کرد ناوبانگی چاندراسێکار بەهۆی دۆزینەوەی سنووری چاندراسێکار بوو کە گرنگییەکی زۆری لە تیۆری پەرەسەندنی ئەستێرەکاندا هەیە

سەرەتای ژیانی و پەروەردە

چاندراسێکار لە بنەماڵەیەکی ڕۆشنبیر و زانستدۆست لەدایک بوو باوکی کارمەندێکی حکومی بوو لە بواری گوێچکە و قوڕگ و لووت و دایکیشی ژنێکی ڕۆشنبیر بوو کە گرنگی بە پەروەردەی منداڵەکانی دەدا هەر لە منداڵییەوە چاندراسێکار خولیای زانست و بیرکاری بوو لە تەمەنی ١٦ ساڵیدا بڕوانامەی کۆلێژی لە زانکۆی مەدراس وەرگرت و دواتر بۆ تەواوکردنی خوێندنی باڵا چووە بەریتانیا لە زانکۆی کامبریج

کارە زانستییەکانی

چاندراسێکار لە ماوەی ژیانیدا کاری لەسەر چەندین بواری گرنگی فیزیک و ئەستێرەناسی کرد گرنگترین کارەکانی بریتی بوون لە:

- لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە و پەرەسەندنی ئەستێرەکان

- تیۆری گواستنەوەی تیشک

- دینامیکی شلەکان و پلازما

- تیۆری کونە ڕەشەکام

بەڵام گرنگترین بەشداری زانستی چاندراسێکار دۆزینەوەی سنووری چاندراسێکار بوو

سنووری چاندراسێکار

سنووری چاندراسێکار بریتییە لەو سنوورە کە جیاکەرەوەیە لە نێوان ئەو ئەستێرانەی کە دەبنە کزە سپی و ئەوانەی کە دەبنە ئەستێرەی نیوترۆنی یان ڕەشەکون ئەم دۆزینەوەیە گۆڕانکارییەکی گەورەی لە تێگەیشتنی ئێمە لە چارەنووسی ئەستێرەکان دروست کرد و بووە بنەمایەک بۆ لێکۆڵینەوەکانی داهاتوو لە بواری ئەستێرەناسی و فیزیکی گەردوونی

خەڵاتەکان و ڕێزلێنان

چاندراسێکار لە ماوەی ژیانیدا چەندین خەڵات و ڕێزلێنانی گرنگی وەرگرت لەوانە:

- خەڵاتی نۆبڵ لە فیزیک لە ساڵی ١٩٨٣

- میدالیای کۆپلی لە کۆمەڵەی شاهانەی بەریتانی لە ساڵی ١٩٨٤

- میدالیای زێڕینی سڵتنی ئەستێرەناسی لە ساڵی ١٩٥٣

هەروەها چەندین زانکۆ و دامەزراوەی زانستی خەڵاتی دکتۆرای فەخرییان پێ بەخشی

ژیانی کەسی و میرات

چاندراسێکار لە ساڵی ١٩٣٦ هاوسەرگیری لەگەڵ لالیتا دۆرایسوامی کرد کە خۆی فیزیکزان بوو و یارمەتیدەرێکی گرنگ بوو بۆ چاندراسێکار لە کارە زانستییەکانیدا ئەوان پێکەوە ژیانێکی ئارام و پڕ لە خۆشەویستییان بەسەر برد و هەردووکیان خۆیان تەرخان کرد بۆ زانست و لێکۆڵینەوە

میراتی زانستی چاندراسێکار زۆر بەرفراوانە و کاریگەری لەسەر چەندین نەوەی زانایان هەبووە کتێبەکانی لە بواری فیزیک و ئەستێرەناسی هێشتا وەک سەرچاوەی گرنگ بەکار دێن لە زانکۆکاندا هەروەها ناوی لەسەر چەندین دیاردەی گەردوونی و خەڵات و دامەزراوەی زانستی نراوە

ئەنجام

سبراهمانیان چاندراسێکار یەکێک بوو لە گەورەترین زاناکانی سەدەی بیستەم کە کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر تێگەیشتنی ئێمە لە گەردوون و یاساکانی فیزیک هەبوو کارەکانی لە بواری پێکهاتە و پەرەسەندنی ئەستێرەکان بووە بنەمای زۆرێک لە لێکۆڵینەوەکانی ئەمڕۆ لە بواری ئەستێرەناسی و فیزیکی گەردوونیدا ژیانی پڕ لە داهێنان و لێکۆڵینەوەی چاندراسێکار نموونەیەکی بەرزە بۆ هەموو ئەوانەی کە حەز بە زانست و دۆزینەوەی نهێنییەکانی سروشت دەکەن