ستاتیک

پێشەکی

ستاتیک یەکێکە لە گرنگترین لقەکانی زانستی فیزیک و میکانیک کە سەروکاری لەگەڵ لێکۆڵینەوە لە هێزەکان و سیستەمە فیزیاییەکان لە دۆخی هاوسەنگیدا هەیە. ئەم زانستە بنەمایەکی سەرەکییە بۆ تێگەیشتن لە چۆنیەتی کارکردنی جیهانی فیزیکی لە دەوروبەرمان و بەکارهێنانی گرنگی هەیە لە بواری ئەندازیاری و زانستە پەیوەندیدارەکاندا.

پێناسەی ستاتیک

ستاتیک بریتییە لە لقێکی میکانیک کە تایبەتە بە لێکۆڵینەوە لە سیستەمە فیزیاییەکان لە دۆخی وەستان یان جووڵەی یەکنەواختدا. بە واتایەکی تر، ستاتیک خۆی لە توێژینەوەی ئەو تەنانە دەدات کە لە ژێر کاریگەری هێزە دەرەکییەکاندا لە حاڵەتی هاوسەنگیدان و خێراییەکەیان نەگۆڕە.

مێژووی ستاتیک

ڕەگوڕیشەی ستاتیک دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی یۆنانی کۆن، کە زانایانی وەک ئەرەستۆ و ئەرشمیدس سەرەتای بیرۆکەکانی هاوسەنگی و پاڵەپەستۆیان داڕشت. بەڵام گەشەسەندنی وەک زانستێکی سەربەخۆ لە سەدەکانی ناوەڕاستدا دەستی پێکرد و لە سەردەمی ڕێنیسانسدا بەرەوپێش چوو. زانایانی وەک گالیلۆ گالیلی و ئیساک نیوتن ڕۆڵێکی گرنگیان هەبوو لە پەرەپێدانی تیۆری و یاساکانی ستاتیک.

بنەماکانی ستاتیک

ستاتیک لەسەر چەند بنەمایەکی سەرەکی دامەزراوە:

- هاوسەنگی: دۆخێکە کە تێیدا کۆی هەموو هێزە کارلێکەرەکان لەسەر سیستەمێک سفر دەبێت.

- ڤێکتەری هێز: هێزەکان وەک ڤێکتەر مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت، واتە بڕ و ئاراستەیان هەیە.

- گشتاوەر: کاریگەری سوڕانەوەی هێزێک لەسەر خاڵێکی دیاریکراو.

- پەستان و گرژی: دابەشبوونی هێز بەسەر ڕووبەرێکدا.

یاساکانی ستاتیک

گرنگترین یاساکانی ستاتیک بریتین لە:

یاسای یەکەمی نیوتن: تەنێک لە حاڵەتی وەستان یان جووڵەی ڕاستەهێڵی یەکنەواختدا دەمێنێتەوە، مەگەر هێزێکی دەرەکی کاری تێبکات.

یاسای دووەمی نیوتن: F = ma، کە تێیدا F هێزە، m بارستاییە، و a خێراییە. لە ستاتیکدا، a = 0.

یاسای سێیەمی نیوتن: بۆ هەر کاردانەوەیەک، کاردانەوەیەکی یەکسان و پێچەوانە هەیە.

مەرجەکانی هاوسەنگی:

∑F = 0 (کۆی هەموو هێزەکان دەبێت سفر بێت)

∑M = 0 (کۆی هەموو گشتاوەرەکان دەبێت سفر بێت)

بەکارهێنانەکانی ستاتیک

ستاتیک بەکارهێنانی فراوانی هەیە لە ژیانی ڕۆژانە و پیشەسازیدا:

- ئەندازیاری بیناسازی: دیزاینی بینا و پردەکان

- ئەندازیاری میکانیکی: دروستکردنی ئامێر و ئامرازەکان

- ئەندازیاری ئۆتۆمبێل: دیزاینی سیستەمی هەڵواسین و فرامڵ

- ئەندازیاری فڕۆکەوانی: دیزاینی باڵ و لاشەی فڕۆکە

- بایۆمیکانیک: لێکۆڵینەوە لە سیستەمی ئێسک و ماسولکەکانی لەش

گرنگی ستاتیک لە ئەندازیاریدا

ستاتیک بنەمایەکی سەرەکییە بۆ زۆربەی بوارەکانی ئەندازیاری. تێگەیشتن لە بنەماکانی ستاتیک یارمەتی ئەندازیاران دەدات لە:

- دیزاینکردنی پێکهاتە سەقامگیر و پارێزراوەکان

- شیکردنەوەی دابەشبوونی هێز و گرژی لە پێکهاتەکاندا

- دۆزینەوەی چارەسەری کێشە ئەندازیارییەکان

- پێشبینیکردنی کاردانەوەی سیستەمەکان بۆ بارگرانی جیاواز

- بەرزکردنەوەی کارایی و سەلامەتی بەرهەمەکان

ئامرازەکانی شیکردنەوەی ستاتیک

چەندین تەکنیک و ئامراز هەن بۆ شیکردنەوەی کێشەکانی ستاتیک:

- هێڵکاری تەن ئازاد: وێنەکێشانی هەموو هێزە کارلێکەرەکان لەسەر تەنێک

- هاوکێشەکانی هاوسەنگی: بەکارهێنانی یاساکانی نیوتن بۆ دۆزینەوەی هێزە نەزانراوەکان

- شێوازی بەشەکان: دابەشکردنی سیستەمێکی ئاڵۆز بۆ بەشە سادەتر

- شیکردنەوەی گشتاوەر: لێکۆڵینەوە لە کاریگەری سوڕانەوەی هێزەکان

- میتۆدی کاری ڤێرچواڵ: بەکارهێنانی بنەمای وزە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان

پەیوەندی ستاتیک بە بوارەکانی تری فیزیک

ستاتیک پەیوەندی بەهێزی هەیە لەگەڵ بوارەکانی تری فیزیک:

- داینامیک: لێکۆڵینەوە لە جووڵەی تەنەکان و هۆکارەکانی

- تێرمۆداینامیک: پەیوەندی نێوان گەرمی و وزەی میکانیکی

- ئیلاستیسیتی: لێکۆڵینەوە لە شێوگۆڕینی مادەکان لەژێر هێزدا

- هایدرۆستاتیک: لێکۆڵینەوە لە هاوسەنگی شلەکان

ئەنجام

ستاتیک بەشێکی گرنگە لە زانستی فیزیک و میکانیک کە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە تێگەیشتن و دیزاینکردنی سیستەمە فیزیاییەکان. بنەما و یاساکانی ستاتیک بەکاردێن لە زۆربەی بوارەکانی ئەندازیاری و زانستە پەیوەندیدارەکاندا. تێگەیشتنی قووڵ لە ستاتیک بناغەیەکی پتەو دەخاتە بەردەستی ئەندازیاران و زانایان بۆ چارەسەرکردنی کێشە ئاڵۆزەکانی جیهانی ڕاستەقینە و پێشخستنی تەکنەلۆژیا. لەگەڵ پێشکەوتنی بەردەوامی زانست و تەکنەلۆژیا، گرنگی ستاتیک و بەکارهێنانەکانی بەردەوام لە زیادبووندایە.