ناوه‌ڕۆك
ڕێگەدان بە منداڵ بۆ ئەوەی ماوەیەکی زۆر لە دەرەوە بمێنێتەوە
هەڵەیەک لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان ئەنجامی دەدەن، بریتییە لە ڕێگەدان بە مندال، بۆ ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر لە دەرەوە بمێننەوە، بە واتایەکی دیکە، هەندێ لە دایکان و باوکان چ بە مەبەست بێت، یان بێ مەبەست، چ بە نەزانین بێت، یان بە زانین، ئازادییەکی ڕەها و بێ قەید و مەرج بە منداڵەکانیان دەدەن، بۆ ئەوەی بە حەزی خۆیان بچنە دەرەوە و تا درەنگانی شەو لە کوچە و کۆڵانەکان بسووڕێنەوە، ئەمەش بۆ چەندین هۆکار دەگەرێتەوە، لەوانەڵ:
- هەست نەکردن بە بەرپرسیارییەتی.
- بێباکی و کەمتەرخەمی و خەمساردی.
- ناوشیاری و بێئاگابوون لە ئەرکی خۆیان.
- ئاشنا نەبوون بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- بەناز پەروەردەکردنی منداڵەکانیان.
- فرە منداڵی و هەبوونی ژمارەیەکی زۆری منداڵ.
- چاولێکەری.
- نزمی ئاستی زانستی و ڕۆشنبیری.
- فرەکاری و سەرقاڵی.
- دووری دایک و باوک لە ماڵەوە.
ئەڵبەتە ڕێگەدانی دایک و باوک بە منداڵ، بۆ ئەوەی بە ئارەزووی خۆی بچێتە دەرەوە و بە ئارەزووی خۆی بگەڕێتەوە ماڵەوە، نەک هەر تەنیا زیانی بۆ منداڵ دەبێت، بەڵکو دایک و باوک و خێزان و کۆمەڵگەش باجەکەی دەدەن، کە دەتوانین ئەو زیانانە لە چەند خاڵێکدا چرکەینەوە:
- منداڵ دووچاری سەرکێشی و لاساری دەبێت.
- منداڵ تووشی هاوڕێی خراپ دەبێت و پەنا بۆ کاری نابەجێ و ناشیاو دەبات، وەک جگەرەکێشان و قومار و ماددە هۆشبەرەکان و دزی و قۆڵبڕی و ڕێگری و جەردەیی و ...تاد.
- منداڵ ڕووبەڕووی کێشە و گرفتێکی زۆر دەبێتەوە.
- لە ژێر دەسەڵاتی دایک و باوک دەردەچێت و دەبێتە کەسێكی کەللە ڕەق و گوێنەبیس و فەرمان شکێن.
- چاو لە کەسانی سەرسەری و شەلاتی و خۆڕی دەکات.
- دەبێتە هۆی ئەوەی لە خوێندن داببڕێت و واز لە خوێندن و قوتابخانە بهێنێت.
- لە ئەرک و کارەکانیدا سەرکەوتوو نابێت.
- فێڵ لە دایک و باوکی دەکات.
- فێرە درۆ دەبێت و هەوڵ دەدات دەستخەڕۆ و چەواشەیان بکات.
- ناتوانێ پشت بە تواناکانی خۆی ببەستێت.
- دووچاری ڕووداوی نەخوازراو دەبێ.
- لە ژیاندا دەبێتە کەسیکی شکستخواردوو و دۆڕاو.
- دایک و باوکی ئەو جۆرە منداڵانە ڕووبەڕووی کێشەی کۆمەڵایەتی دەبن لەگەڵ خەڵکیدا.
- دایک و باوکی ئەو جۆرە منداڵانە، ناتوانن منداڵەکانیان کۆنترۆڵ بکەن.
- دایک و باوکی ئەو جۆرە منداڵانە ناتوانن سوود لە توانا و بەهرەکانیان وەربگرن.
- هەم خێزان، هەمیش کۆمەڵگە بە دەست ئەو جۆرە منداڵانە دەناڵێنێ.
- کێشەی خێزانی و کۆمەڵایەتی زۆر دەبێت.
- خێزان و کۆمەڵگە ناتوانن وەک پێویست سوود لە بەهرە و تواناکانی ئەو جۆرە منداڵانە وەربگرن.
- دایک و باوک منداڵەکانیان، لە ئایندەدا تووشی کێشە و گرفت دەبن و ناکۆکی و دووبەرەکی دەکەوێتە نێوانیان و چارەسەرەکە ئەستەم دەبێت.
چارەسەر کردنی ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی نە منداڵ لە دەرەوە خۆی بدۆڕێنێتر و دووچاری کێشە و گرفت و هاوڕێی خراپ و دەرد و چەرمەسەری ببێت، نە دایک و باوکی ئەو جۆرە منداڵانە و کۆمەلگەش ڕووبەڕووی کێشە ببنەوە، پێویستە لەسەر دایک و باوک و سەرپەرشتیاران، لە کاتی پەروەردە و فێرکردنی منداڵەکانیان، ئەم هەنگاوانە بهاوێژن:
- زۆر بە هەستیاری و بەرپرسیارانە سەرەدەری لەگەڵ منداڵەکانیان بکەن.
- بە هیچ شێوەیەک لێێان غافڵ نەبن.
- پێویستە لەسەر دایکان و باوکان ئاگاداری منداڵەکانیان بن، بە تایبەتی لە کاتی چوونە دەرەوە و گەڕانەوەدا، ئاخۆ لەگەڵ کێ چوونەتە دەرەوە، بۆ کوێ ڕۆیشتوون، خەریکی چی بوون و کەی دەگەڕێنەوە؟
- پێویستە پەیوەندییەکی توندوتۆڵ و پتەو لە نێوان دایک و باوک و منداڵەکان هەبێت، لەسەر بناغەی سۆز و خۆشەویستی و ڕێزگرتنی یەکتری.
- پێویستە دایک و باوک لەگەڵ منداڵەکانیان دۆست و هاوڕێ بن، بۆ ئەوەی منداڵەکانیان نهێنی خۆیان پێیان بڵێن.
- پێویستە لە سەرەدەریکردندا نە زۆر شل بن، کە منداڵەکانیان ڕەها بکەن، نە هێندە ڕەقیش بن کە منداڵەکانیان حەپس بکەن.
- پێویستە ئەرک و بەرپرسیارییەتی خۆیان بزانن و جێبەجێ بکەن.
- نابێ چاولێکەر بن و چاو لەم و لەو بکەن.
- نابێ بە پاساوی کار یان هەر شتێکی دیکە، خۆیان لە چاودێری و بەدواداچوونی منداڵەکانیان بدزنەوە.
- دەبێ بە بەردەوامی و لە ڕێگەی دان و ستاندن و گفتوگۆکانەوە باس لە کێشە و چارەسەرەکان بکرێت و بە هیچ شێوەیەک پەنا نەبرێتە بەر توندوتیژی و شەڕەنگێزی و تەریقکردنەوە.
