ناوه‌ڕۆك
ناساندن
بەڕێوەبردن (بە عەرەبی: إدارە، بە ئینگلیزی: Managment)، بەڕێوەبردن بریتییە لە پرۆسەی پلاندانان و ڕێکخستنی سەرچاوە و چالاکییەکانی کۆمپانیایەک بۆ بەدیهێنانی ئامانجی دیاریکراو بە کاریگەرترین و کاراترین شێوە. کارایی لە بەڕێوەبردندا ئاماژە بە تەواوکردنی ئەرکەکان دەکات بە شێوەیەکی دروست و بە کەمترین تێچوون. کاریگەری لە بەڕێوەبردندا پەیوەندی بە تەواوکردنی ئەرکەکانەوە هەیە لە کاتی دیاریکراودا بۆ بەدەستهێنانی ئەنجامی بەرچاو.
تایبەتمەندییەکانی بەڕێوەبردن
هەندێک لە تایبەتمەندییەکانی بەڕێوەبردن بەم شێوەیەیە:
یەکەم/ فرە دووری
زۆربەی بەڕێوەبەرایەتیەکان سەرپەرشتی کردنی خزمەتگوزاری یان سووڕی بەرهەمهێنانی کۆمپانیایەک یان ڕێکخراوێک دەکەن. بەڕێوەبەران لە نزیکەوە کار دەکەن و ڕێنمایی پێشکەش بە ئەندامانی تیمەکەیان دەکەن. بەڕێوەبەرێک ئەندامی ستافەکە وەک تاکێک کە پێویستی جۆراوجۆری هەیە و وەک پێکهاتەیەکی گروپی گەورەتر ڕەچاو دەکات، بۆ ئەوەی کاریگەر بن. بەڕێوەبەرەکان کاریگەرییان لەسەر ئەندامانی تیمەکەیان هەیە بۆ جێبەجێکردنی خاڵە بەهێزەکانیان بۆ بەدیهێنانی ئامانجەکانی ڕێکخراوەکە.
دووەم/ داینامیکی
بەڕێوەبردن ئەرکێکی داینامیکییە و گەشە دەکات و خۆی دەگونجێنێت لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی ژینگەکەیدا، جا ئابووری، کۆمەڵایەتی،سیاسی یان تەکنۆلۆژی بێت. بۆ نموونە کۆمپانیایەکی کاغەز دەتوانێت کەمبوونەوەی فرۆشەکان ببینێت بەهۆی بەکارهێنانی خێرای شاشە و ئامێرە دیجیتاڵییەکان. ئەوەی کە ئایا کۆمپانیاکە هێشتا دەتوانێت بمێنێتەوە پشت دەبەستێت بەوەی کە بەڕێوەبەرایەتییەکەی بە چ شێوەیەکی کاریگەر دەتوانێت خۆی بگونجێنێت لەگەڵ پێداویستییە نوێیەکانی بازاڕدا.
سێیەم/ نادیار
بەڕێوەبردن بەرهەمێکی بەرچاو نییە، بەڵام بوونی دەتوانێت شێوازی کارکردنی ڕێکخراو بگۆڕێت. بەڕێوەبردن پێکدێت لە ئایدۆلۆژیا و سیاسەت و کارلێکی مرۆڤ. بەڕێوەبردنی باش یارمەتی باشترکردنی ڕێژەی دەستکەوتی ئامانجی کۆمپانیایەک دەدات، ئاستی ڕەزامەندی فەرمانبەران و ئاسانکاری گشتی لە کارکردنی کۆمپانیاکە.
ئامانجەکانی بەڕێوەبردن
هەموو بەڕێوەبردنێک سێ جۆر ئامانجی هەیە:
- ئامانجە ڕێکخراوەییەکان: پێویستە بەڕێوەبەرایەتی ڕەچاوی بەرژەوەندییەکانی هەموو خاوەن پشکەکانی کۆمپانیا بکات، لەوانە کارمەندان، کڕیاران و حکومەت. بەڕێوەبەران بەرپرسن لە دانان و بەدیهێنانی ئامانجەکانی ڕێکخراوەکە. بە شێوەیەکی نموونەیی ئامانجی سەرەکی ڕێکخراوێک بەدەستهێنانی گەشەکردنە بە بەکارهێنانی سەرچاوە مرۆیی و ماددی و داراییەکانی. سێ ئامانجی گشتی هەیە بۆ هەر کۆمپانیایەک:
١- مانەوە: ڕێکخراو پێویستی بە داهاتی پێویست هەیە بۆ دابینکردنی خەرجییەکان بۆ کارپێکردن.
٢- قازانج: قازانج هاندەر دەبێت و گرنگە بۆ داپۆشینی تێچووی ڕێکخراوەکە و ئەو مەترسییانەی پەیوەستن بە بەڕێوەبردنی بازرگانی ڕێکخراوەکەوە.
٣- گەشە: دەتوانیت گەشەی بازرگانی پێوانە بکەیت لە ڕووی زیادبوونی قەبارەی فرۆشتن، هێزی کار و وەبەرهێنانی سەرمایەوە.
- ئامانجە کۆمەڵایەتییەکان: بەڕێوەبەرایەتی بەرپرسیارە لە دروستکردنی سوود بۆ کۆمەڵگا لە ڕێگەی کارەکانیانەوە. کۆمپانیاکان بە شێوەی جیاواز ئەم کارە دەکەن، هەندێکیان لەوانەیە ڕێگاکانی بەرهەمهێنانی ژینگە دۆست لەخۆبگرن، لە کاتێکدا هەندێکی تر کرێ و دەرفەتی دادپەروەرانە جێبەجێ دەکەن. کۆمپانیا گەورەکان زۆرجار دەستپێشخەرییەکان دەپارێزن یان پارە دابین دەکەن کە ئاسوودەییە بنەڕەتییەکان دابین دەکەن وەک چاودێری تەندروستی و پەروەردە لەسەر بنەمای قەبارەی کارەکانیان، کۆمپانیاکان زۆرجار هەڵمەتی بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی دەست پێ دەکەن کە سوود بە کۆمەڵگا دەگەیەنێت بە ڕێگای جیاواز.
- ئامانجی کەسی: بەڕێوەبەرایەتی بە شێوەیەکی ئاسایی بڕیاری هاندانی دارایی، مووچە، خۆشگوزەرانی و دەستپێشخەری کۆمەڵایەتی دەدات بۆ کارمەندەکانیان. ئەمانە ئەو چالاکییانەن کە ناسینەوەی هاوڕێکان باشتر دەکەن وەک دەرچوونی کۆمپانیاکان و بۆنسی پشووەکان بۆ گەشەکردن و گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی کارمەندەکان دابین دەکەن.
گرنگی بەڕێوەبردن
١- یارمەتی بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەکانی گروپ: بەڕێوەبردنی کاریگەر ئاڕاستەیەکی هاوبەش دەدات بە هەوڵە تاکەکەسییەکان و ڕێنماییان دەکات بەرەو بەدیهێنانی ئامانجە گشتییەکانی ڕێکخراوێک.
٢- بەتوانایی زیاد دەکات: چوستی تێچووەکان کەم دەکاتەوە و بەرهەمهێنان لە هەموو بوارەکانی کاری ڕێکخراوێکدا زیاد دەکات.
٣- ڕێکخراوێکی داینامیکی دروست دەکات: بەڕێوەبەرایەتی یارمەتی کارمەندەکانی دەدات لە خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانکارییەکاندا بۆ ئەوەی ڕێکخراوەکە بەردەوام بێت لە پاراستنی کارت ڕکابەری خۆی. ڕێکخراوێک دەتوانێت وەڵامی هەموو بارودۆخێکی ژینگەی بداتەووە و خۆی بگونجێنێت لەگەڵ گۆڕانکارییەکاندا و دەتوانێت مانای جیاوازی نێوان سەرکەوتن و شکستی ڕێکخراوەکەی بێت.
٤- بۆ بەدیهێنانی ئامانجە تاکەکەسییەکان: بەڕێوەبردنی کاریگەر ڕۆحی تیم و هاوکاری و پابەندبوون بەهێز دەکات بۆ بەدیهێنانی ئامانجە ڕێکخراوەییەکان وەک گرووپێک، کە یارمەتی هەر ئەندامێکی دەدات بۆ بەدیهێنانی ئامانجە کەسییەکانی.
ئاستەکانی بەڕێوەبردن
ڕۆڵی بەڕێوەبردن لە سێ ئاستدایە:
بەڕێوەبردنی باڵا
بە شێوەیەکی ئاسایی، گەورەترین بەڕێوەبەرانی جێبەجێکار لە کۆمپانیایەکدا سەرۆک، بەڕێوەبەری جێبەجێکار، بەڕێوەبەری کارپێکردن، سەرۆک و جێگری سەرۆکن. ڕۆڵی ئەوان بریتییە لە یەکخستنی پێکهاتە جیاوازەکانی کۆمپانیاکە و هەماهەنگیکردنی چالاکییەکانی بەشە جیاوازەکان. هەروەها شیکردنەوەی ژینگەی بازرگانی و کاریگەرییەکانی دەکەن بۆ داڕشتنی ئامانجەکان بۆ دڵنیابوون لە مانەوەی کۆمپانیاکە و خۆشگوزەرانی خاوەن پشکەکانی.
بەڕێوەبردنی ناوەند
بەزۆری لە سەرۆکی بەشەکان پێکهاتووە، بەڕێوەبردنی ناوەند بەڕێوەبردنی ئۆپەراسیۆنەکان دەبەستێتەوە بە بەڕێوەبەرایەتی باڵاوە. بەڕێوەبەری بەشەکان ڕێنمایی لە بەڕێوەبەرە باڵاکانەوە وەردەگرن و سەرکردەن بۆ بەڕێوەبەرانی کارپێکردن. ئەرکی ئەوان ئەوەیە کە لەو سیاسەتانە تێبگەن کە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی باڵاوە چوارچێوەیان گرتووە و بیانگوازنەوە بۆ بەشەکانی خۆیان بۆ دڵنیابوون لەوەی کە پابەند دەبن بە سیاسەت و بڕیارەکانی کۆمپانیاوە.
بەڕێوەبردنی کارپێکردن
سەرپەرشتیارانی بەشەکە سەرکردایەتی دەکەن یان چاودێرەکان ڕاستەوخۆ چاودێری هەوڵەکانی هێزی کار دەکەن. ئەوان بەرپرسیارن لە کۆنترۆڵکردنی جۆرایەتی و دڵنیابوون لەوەی کە کارەکە کاتی دیاریکراوی خۆی جێبەجێ دەکات. بەڕێوەبەرایەتی باڵا ئەو پلانانە دیاری دەکات کە دەسەڵات و بەرپرسیارێتی چاودێران دیاری دەکەن.
ئەرکەکانی بەڕێوەبردن
ئامانجی بەڕێوەبردن یەکخستنی هەوڵەکانی تاکەکانی جیاوازە لە ڕێکخراوێکدا بۆ بەدیهێنانی ئامانجێکی هاوبەش. ئەمانە هەندێک لە ئەرکەکانی بەڕێوەبردنن:
١- پلاندانان: بریتییە لە دروستکردنی کاتی ئەرکەکان کە پێویستە تەواو بکرێن بۆ گەیشتن بە ئامانجێکی دیاریکراو. پێویستە بەڕێوەبەرانی پلاندانان بە شێوەیەکی سیستەماتیکی جێبەجێ بکرێن بۆ ئەوەی لە بەفیڕۆدانی سەرچاوە و کات دوربکەونەوە. پلانێکی ورد کرداری سەرلێشێواوی و مەترسی و بەفیڕۆدانی کات و نادڵنیایی کەم دەکاتەوە. بۆ نموونە، دامەزرێنەری کۆمپانیایەکی دەستپێک لەوانەیە پلانی هەبێت بۆ ئەنجامدانی هەوڵە فەرمییەکان بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ حکومەت و دامەزراوە گەورەکانی تر بۆ فراوانکردنی قەبارەی کارەکانیان. بەڕێوەبەرانی کۆمپانیاکانی بازاڕکردنی دیجیتاڵی ناوخۆیی لەوانەیە پلانیان هەبێت بۆ دروستکردنی بازاڕێکی نێودەوڵەتی بۆ بەرهەم و خزمەتگوزاریەکانیان. کۆمپانیایەکی زانیاری دەتوانێت بڕیار بدات کە یاساکانی کار نوێ بکاتەوە بۆ ئەوەی شوێنی کار لە ماڵەوە بۆ کارمەندەکانی دابین بکات.
٢- ڕێکخراوی ئەولەویەت: ئامانجی ڕێکخستن بریتییە لە پەرەپێدانی پەیوەندییەکی هاوبەش لە نێوان ستاف و سەرچاوە دارایی و فیزیکییەکانی کۆمپانیاکە. ڕێکخستنی گونجاو ئەو ڕێگایە دابین دەکات کە هەموو پێوەرەکانی سەرکەوتن جێبەجێ دەکات. ڕێکخستن پێکدێت لە ناسینەوە و پۆلێنکردنی چالاکییە بازرگانییەکان. بۆ نموونە، بەڕێوەبەرە باڵاکان دەتوانن پارە یان سەرچاوە بۆ لقی جیاواز تەرخان بکەن. دواتر بەڕێوەبەرانی لقەکان دەبێت پارە تەرخان بکەن بۆ بەشەکانی ناو لقەکە، بەپێی پێداویستییەکانی کارکردنیان.
٣- باشترکردنی ستاف: دامەزراندن و دروستکردنی تیمێک بۆ ڕێکخراوەکە. زۆرجار پرۆسەی کارمەندانی کۆمپانیاکان زۆر درێژ و قووڵە. بەڕێوەبەرایەتی ڕۆڵی پیشەیی لە کۆمپانیاکەدا دیاری دەکات و ئەو شارەزاییانەی پێویستە بۆ ئەنجامدانی ئەم ڕۆڵانە. دواتر بەڕێوەبەرەکە ئەو کارمەندانە هەڵدەبژێرێت بۆ ئەو ئەرکانە لە ڕێگەی پرۆسەی دامەزراندنەوە. کاتێک پاڵێوراوەکان هەڵدەبژێردرێن، ڕاهێنان دەکەن و بەشداری هێزی کار دەکەن. هەروەها بەڕێوەبەران بەرپرسن لە پێشکەشکردنی هەڵسەنگاندن و بەرزکردنەوە وەک بەشێک لە ستاف.
بۆ نموونە، کۆمپانیایەکی بازاڕکردنی دیجیتاڵی لەوانەیە هەڵبژێرێت بۆ فراوانکردنی کارەکانی بۆ شارەکانی تری وڵات. دواتر بەڕێوەبەرایەتی باڵا دەتوانێت بڕیار بدات پێنج کارمەندی بازاڕکردن، چوار دیزاینەری بینراو، دوو کارمەندی ژمێریاری، پسپۆڕی سەرچاوە مرۆییەکان و بەڕێوەبەرێک بۆ هەر شوێنێک دابنێت. هەروەها دەتوانن بڕیار بدەن کە سەرچاوەی دەرەکی بۆ پاراستن و کاری ئاسایشی پەیوەندیدار بە سەربەخۆکان دابین بکەن. هەروەها ڕێنماییەکانی ستافی کۆمپانیاکە لەوانەیە پێشنیاری ئەوە بکات کە یەک کارمەندی بازاڕکردن و یەک دیزاینەری بینراو دەبێت بگوازرێنەوە بۆ ڕۆڵی سەرکردایەتی بەشەکە دوای دوو مانگ لە ڕاهێنان و ئەزموونی یەک ساڵ لە کۆمپانیاکەدا.
٤- ئاڕاستەکردن: بریتییە لە گرتنەبەری هەنگاوەکان بۆ جوڵاندنی کارەکە و هێشتنەوەی بەرهەمهێنان بۆ بەدیهێنانی ئامانجەکانی کۆمپانیا. ئەمە پێویستی بە سەرکردایەتییەکی نایاب و پەیوەندیکردن و شارەزایی نێوان کەسایەتییەکان هەیە بۆ ئەوەی تیمەکە بەرەو تەواوکردنی ئامانجە ڕێکخراوەییەکان ڕابکێشێت. بۆ نموونە، بەڕێوەبردنی ناوەند زۆرجار سیاسەتەکان دروست دەکات لەسەر بنەمای ئەو ئاڕاستەیەی کە لە بەڕێوەبەرایەتی باڵاوە وەریدەگرن. بەڕێوەبەرانی کارپێکردن زیاتر تیشک دەخەنە سەر بەڕێوەبردنی کارەکانی ڕۆژانەی کۆمپانیاکە.
٥- کوالیتیی چاودێری: کۆمپانیاکان لەسەر هەندێک ستانداردی دیاریکراو کاردەکەن. بەڕێوەبەرێک دڵنیا دەبێتەوە لەوەی کە بەرهەمی بەکۆمەڵی ستافەکە چەندێتی و کوالێتی پێوانەیەک جێبەجێ دەکات کە لەلایەن کۆمپانیاکەوە دیاریکراوە. کۆنترۆڵ لەسەر هەر ئاستێک ڕێگری دەکات لە لادانی گشتی لە تایبەتمەندییەکانی کوالێتی دیاریکراو. بۆ نموونە، سەرپەرشتیاران لە زنجیرەیەکی خواردنی خێرادا زۆرجار بەڕێوەبەرانی بچووک بەڕێوە دەبەن، کارمەندانی چێشتلێنان، کارمەندانی گەیاندن و خزمەتکارەکان بۆ دڵنیابوون لەوەی کە خۆراک و خزمەتگوزاری لقەکەیان لەگەڵ ستانداردەکانی جۆرایەتیدا دەگونجێت. بەڕێوەبەرایەتی باڵا ئەم ستانداردە جۆرایەتییانە دەنووسێت و بە زۆری لەگەڵ کاتدا گەشە دەکەن.
