ناوه‌ڕۆك
ناساندن
سەرچاوەکانی یاسا چین؟ (بە عەرەبی: ما هي مصادر القانون، بە ئینگلیزی: What are the sources of law)، هەر وڵاتێک سەرچاوەی یاسایی تایبەت بە خۆی هەیە، بەڵام وڵاتان لە نێوان خۆیاندا جیاوازن لە پێدانی قورسایی زیاتر بە هەندێک سەرچاوە لە چاو هەندێکی تر، بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی پێویستی دەستنیشانکردنی ئەو سەرچاوانە و قورسایی ڕێژەیییان وەک سەرچاوەیەکی یاسا، کۆمەڵێک سەرچاوەی گرنگ بوونیان هەیە.
چەمکی یاسا
یاسا وەک سیستەمێک لە ڕێسا و ڕێساکان پێناسە دەکرێت کە کۆمەڵگا بتوانێت ئەرکەکانی بە شێوەیەکی کارا و هاوئاهەنگ ئەنجام بدات، ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە یاساکە سوودی زۆری هەیە، لەوانە پاراستنی ماف و بەرپرسیارێتی تاکەکان، هەروەها دڵنیابوون لەوەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان بە شێوەیەکی ڕێک و پێک و سەلامەت بەڕێوەدەچن، بەو پێیەی یاسا نوێنەرایەتی ناوبژیوانی سەرەکی پەیوەندییەکانی نێوان مرۆڤەکان دەکات.
سەرچاوەکانی یاسا
١-دەستوور: دەستوور بەهێزترین سەرچاوەی یاسایە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە هەر سەرچاوەیەکی تری یاسا پووچەڵ دەکاتەوە، هەموارکردنیشی ئاسان نییە جگە لەوەش هەر یاسایەک یان ڕێسایەکی کارگێڕی کە ناکۆکی لەگەڵ دەستووردا هەبێت، بە نادروست دادەنرێت.
٢-یاساکانی یاسادانان: یاساکانی یاسادانان وەک سەرچاوەی یاسا پلەی دووەمیان داگیرکردووە، بەڵام ئاماژە بەوە دەکرێت کە دەسەڵاتی ناوەندی، ناوچەیی، یان شارەوانی لەوانەیە دەسەڵاتی جیاجیایان هەبێت بۆ یاسادانان، بەجۆرێک کە پەیڕەوەکان دیاری دەکەن کە تا چەند و لە چ بوارێکدا دەستەی یاسادانان ئەولەویەتی بەسەر ئەوانی تردا هەیە.
٣-بڕیارە دادوەرییەکان: بڕیارە دادوەرییەکان نوێنەرایەتی سەرچاوەیەکی یاسا دەکەن لە هەندێک وڵاتدا، کاتێک ئەو بڕیارانە جێی متمانەن، بەو پێیەی بە پێشینەی دادوەری ناسراون، کە دەتوانرێت مەودای جێبەجێکردنیان فراوانتر بکرێت بۆ ئەوەی ببنە بەشێک لە یاساکە.
٤-پەیماننامە و ڕێککەوتنەکان: کاتێک وڵاتێک دەچێتە ناو گروپێکی ناوچەیی یان جیهانییەوە، دەبێتە سەرچاوەی یاسا، وڵاتەکە دەبێت ملکەچی ئەو یاسایانەبێت کە لەلایەن ئەو گروپانەوە دەردەچن، لەوانەش یەکێتی ئەوروپا یان ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی، هەروەها دەتوانێت هەندێک بنەما و یاسای ڕێنمایی لە ستانداردەکان، ئەندازیاری، یان بوارەکانی تر وەربگرێت، وەک ئەو وڵاتانەی کە ستانداردەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی بۆ ئاوی خواردنەوە پەسەند دەکەن.
٥-ڕێسا و ڕێسای کارگێڕی: ڕێسا و ڕێسای کارگێڕی بەو یاسا و ڕێسایانە پێناسە دەکرێن کە لەلایەن دەزگا کارگێڕییەکانەوە دامەزراون و هێزی یاسایان هەیە.
پۆلێنکردنی سەرچاوەکانی یاسا
یاساناسی بەناوبانگی ئینگلیزی سالمۆند، سەرچاوەکانی یاسای بەم شێوەیە پۆلێن کردووە:
١-سەرچاوە فەرمییەکانی یاسا: بەو سەرچاوانە پێناسە دەکرێن کە یاسا هێز و ڕەوایی خۆی لێ وەردەگرێت، ئەو یاسایانەی کە گەرەنتی سەروەری دەوڵەت دەکەن دەکەونە ژێر ئەم پۆلە.
٢-سەرچاوە ماددیەکانی یاسا: سەرچاوە ماددیەکانی یاسا نوێنەرایەتی هەموو ئەو پرس و بابەتانە دەکەن کە یاسا لێیەوە وەرگیراوە بۆ نموونە یاساکانی گومرگی دەکەونە ژێر ئەم پۆلە.
