ژەنەڕاڵ دۆگڵاس ماک ئارسەر

پێشەکی

جەنەڕاڵ دۆگلاس ماک ئارسەر یەکێک بوو لە ناودارترین و کاریگەرترین سەرکردە سەربازییەکانی سەدەی بیستەم. ئەو ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە چەندین ڕووداوی مێژوویی گرنگدا، لەوانە هەردوو جەنگی جیهانی، داگیرکردنی ژاپۆن دوای جەنگ، و جەنگی کۆریا. ژیانی درێژ و پڕ لە ڕووداوی ماکئارسەر، کە زیاتر لە حەفتا ساڵی خزمەتی سەربازی لەخۆ دەگرێت، بەشێکی گرنگە لە مێژووی سەربازی و سیاسی ئەمریکا و جیهان.

ژیانی سەرەتا و پەروەردە

دۆگلاس ماک ئارسەر لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ١٨٨٠ لە قەڵای لیتڵ ڕۆک لە ویلایەتی ئارکەنساس لەدایک بوو. باوکی، ئارسەر ماکئارسەر، ئەفسەرێکی بەرزپایەی سوپای ئەمریکا بوو کە لە جەنگی ناوخۆی ئەمریکادا خزمەتی کردبوو. دایکی، مەری پینکنی هاردی، ژنێکی خوێندەوار و بەهێز بوو کە کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر پەروەردە و گەشەی دۆگلاس هەبوو.

ماکئارسەر لە ژینگەیەکی سەربازیدا گەورە بوو و زوو فێری دیسپلین و بەهاکانی سوپا بوو. لە ساڵی ١٨٩٩دا، چووە ئەکادیمیای سەربازی وێست پۆینت و لە ساڵی ١٩٠٣دا بە پلەی یەکەم دەرچوو. ئەم دەستکەوتە سەرەتایە نیشانەی ئەو لێهاتووییە بوو کە لە داهاتوودا دەبووە یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی.

خزمەتی سەرەتایی و جەنگی جیهانی یەکەم

دوای دەرچوونی لە وێست پۆینت، ماکئارسەر خزمەتی لە فلیپین و ژاپۆن کرد. لە ساڵی ١٩١٤دا، بەشداری لە داگیرکردنی ڤێرا کروز لە مەکسیک کرد. کاتێک ئەمریکا لە ساڵی ١٩١٧دا چووە ناو جەنگی جیهانی یەکەمەوە، ماکئارسەر بە خێرایی پلەکانی بەرز بوونەوە. ئەو بووە فەرماندەی لیوای ٤٢ی پیادە (ناسراو بە لیوای ڕەنگین کەمان) و ناوبانگی دەرکرد بە ئازایەتی و لێهاتوویی لە مەیدانی جەنگدا.

لە ماوەی جەنگدا، ماکئارسەر حەوت جار بریندار بوو و چەندین نیشانەی ئازایەتی پێ بەخشرا، لەوانە حەوت ستێرەی زیو. ئەو بووە یەکێک لە گەنجترین جەنەڕاڵەکانی سوپای ئەمریکا و ناوبانگێکی گەورەی وەک سەرکردەیەکی بوێر و کاریزماتیک پەیدا کرد.

نێوان دوو جەنگی جیهانی

دوای جەنگی جیهانی یەکەم، ماکئارسەر گەڕایەوە بۆ وێست پۆینت و بووە سەرۆکی ئەکادیمیاکە. لەوێ، ئەو چاکسازی گرنگی ئەنجامدا و هەوڵی دا پرۆگرامی خوێندن نوێ بکاتەوە. لە ساڵی ١٩٣٠دا، بووە سەرۆکی ئەرکانی سوپای ئەمریکا، کە بەرزترین پۆستی سەربازی بوو لەو کاتەدا.

لە ساڵی ١٩٣٥دا، سەرۆک فرانکلین ڕۆزڤێڵت ماکئارسەری نارد بۆ فلیپین تا یارمەتی بدات لە دامەزراندنی سوپایەکی نیشتمانی. لەوێ، ئەو هەوڵی دا فلیپین بۆ سەربەخۆیی ئامادە بکات و بەرگری لە دژی هەڕەشەی ژاپۆن بەهێز بکات.

جەنگی جیهانی دووەم

کاتێک ژاپۆن لە ساڵی ١٩٤١دا هێرشی کردە سەر پێرڵ هاربەر و فلیپین، ماکئارسەر بەرپرسی بەرگری لە فلیپین بوو. سەرەڕای هەوڵە قارەمانانەکانی، هێزەکانی ئەمریکا و فلیپین ناچار بوون پاشەکشە بکەن. لە مانگی ئازاری ١٩٤٢دا، بە فەرمانی سەرۆک ڕۆزڤێڵت، ماکئارسەر فلیپینی بەجێهێشت و چووە ئوسترالیا.

لە ئوسترالیا، ماکئارسەر بووە فەرماندەی باڵای هێزەکانی هاوپەیمانان لە ناوچەی پاسیفیک. لەوێوە، ئەو ستراتیژی "بازدان لە دوورگەوە بۆ دوورگە" داڕشت بۆ پاشەکشەپێکردنی هێزەکانی ژاپۆن. ئەم ستراتیژە سەرکەوتوو بوو و لە کۆتاییدا ڕێگەی بۆ ئازادکردنەوەی فلیپین لە ساڵی ١٩٤٤ خۆشکرد. ماکئارسەر بەڵێنەکەی خۆی بەجێهێنا کاتێک گوتی "من دەگەڕێمەوە".

داگیرکردنی ژاپۆن

دوای تەسلیم بوونی ژاپۆن لە مانگی ئابی ١٩٤٥، ماکئارسەر بووە فەرماندەی باڵای هێزەکانی داگیرکەر لە ژاپۆن. لەم پۆستەدا، ئەو ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە دووبارە بنیاتنانەوە و دیموکراتیزەکردنی ژاپۆن. ئەو چاکسازی گرنگی لە بواری پەروەردە، مافی ژنان، و سیستەمی ئابووریدا ئەنجامدا. سەرەڕای ئەوەی کە هەندێک ڕەخنە لە شێوازە ئۆتۆکراتییەکەی دەگیرا، بەڵام زۆربەی مێژووناسان پێیان وایە کە ئەو ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە گۆڕینی ژاپۆن بۆ دەوڵەتێکی دیموکراتی و ئاشتیخواز.

جەنگی کۆریا و دوورخستنەوە

کاتێک جەنگی کۆریا لە ساڵی ١٩٥٠دا دەستی پێکرد، ماکئارسەر بووە فەرماندەی هێزەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان. سەرەتا، ئەو سەرکەوتنی گەورەی بەدەستهێنا و توانی هێزەکانی کۆریای باکوور پاشەکشە پێ بکات. بەڵام، کاتێک چین دەستێوەردانی کرد، بارودۆخەکە ئاڵۆزتر بوو.

ماکئارسەر داوای بەکارهێنانی هێزی زیاتر و تەنانەت چەکی ئەتۆمی دەکرد، بەڵام سەرۆک ترومان دژی ئەم بیرۆکەیە بوو. ئەم ناکۆکییە لە نێوان ستراتیژی سەربازی و سیاسەتی مەدەنیدا لە کۆتاییدا بووە هۆی ئەوەی کە ترومان لە مانگی نیسانی ١٩٥١دا ماکئارسەر لە پۆستەکەی دوور بخاتەوە.

دوا ساڵەکانی ژیان و میرات

دوای دوورخستنەوەی لە پۆستەکەی، ماکئارسەر گەڕایەوە بۆ ئەمریکا و پێشوازییەکی گەرمی لێ کرا. ئەو وتارێکی بەناوبانگی لە کۆنگرێس پێشکەش کرد کە تیایدا گوتی "سەربازە کۆنەکان نامرن، ئەوان تەنها کاڵ دەبنەوە". لە ساڵەکانی دواتردا، ئەو وەک ڕاوێژکار بۆ چەندین کۆمپانیا کاری کرد و بیرەوەرییەکانی نووسییەوە.

دۆگلاس ماکئارسەر لە ٥ی نیسانی ١٩٦٤ لە تەمەنی ٨٤ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد. ئەو میراتێکی ئاڵۆز و جێی مشتومڕی بەجێهێشت. لەلایەکەوە، ئەو وەک سەرکردەیەکی سەربازی مەزن و کەسێک کە ڕۆڵی گرنگی هەبوو لە سەرکەوتنی ئەمریکا لە جەنگی جیهانی دووەم و گۆڕینی ژاپۆن یاد دەکرێتەوە. لەلایەکی ترەوە، ڕەخنە لە خۆبەزلزانی و مەیلی بۆ سەرپێچیکردن لە فەرمانە سیاسییەکان دەگیرێت.

بەگشتی، دۆگلاس ماکئارسەر یەکێکە لەو کەسایەتییە مێژووییانەی کە کاریگەرییەکی قووڵیان لەسەر ڕووداوەکانی سەدەی بیستەم هەبووە.

سەرکەوتنەکانی و کەموکوڕییەکانی ئەو نموونەیەکی باشن بۆ ئاڵۆزی و دژوازییەکانی سەرکردایەتی لە کاتی قەیران و جەنگدا.

ستراتیژی سەربازی و شێوازی سەرکردایەتی

ماکئارسەر بە تایبەتمەندی ستراتیژی و تاکتیکی سەربازی بەرزی ناسرابوو. ئەو توانای داهێنانی هەبوو لە ڕووبەڕووبوونەوەی کێشە سەربازییەکاندا. بۆ نموونە، ستراتیژی "بازدان لە دوورگەوە بۆ دوورگە" لە جەنگی جیهانی دووەمدا، کە تیایدا هێزەکانی ئەمریکا بە شێوەیەکی کاریگەر بەرەو ژاپۆن پێشڕەوییان کرد بەبێ ئەوەی هەموو دوورگەکانی ژێر دەسەڵاتی ژاپۆن داگیر بکەن، نموونەیەکی باشە لە داهێنانی ستراتیژی ئەو.

هەروەها، ماکئارسەر بە توانای بەرزی لە بواری لۆجستیک و بەڕێوەبردنی ئۆپەراسیۆنە گەورەکاندا ناسرابوو. ئەو توانی هێزە فرەنەتەوەییەکان بە شێوەیەکی کاریگەر بەڕێوە ببات، وەک لە کاتی داگیرکردنی ژاپۆن و جەنگی کۆریادا.

لە ڕووی سەرکردایەتییەوە، ماکئارسەر بە کەسایەتییەکی کاریزماتیک و بەهێز ناسرابوو. ئەو توانای ئەوەی هەبوو کە ورەی سەربازەکانی بەرز بکاتەوە و متمانە بە خۆبوونیان پێ ببەخشێت. بەڵام، ئەم تایبەتمەندییانە هەندێک جار دەبوونە هۆی ئەوەی کە زۆر بە خۆی ببێت و ڕەخنە لە بڕیارەکانی نەگرێت.

کاریگەری سیاسی و دیپلۆماسی

سەرەڕای ئەوەی کە ماکئارسەر سەرەتا سەربازێک بوو، بەڵام ڕۆڵێکی گرنگی لە سیاسەت و دیپلۆماسیشدا هەبوو. لە کاتی داگیرکردنی ژاپۆندا، ئەو ڕۆڵێکی سەرەکی هەبوو لە داڕشتنی دەستووری نوێی ژاپۆن و دامەزراندنی سیستەمێکی دیموکراتی لەو وڵاتەدا. هەروەها، ئەو هەوڵی دا پەیوەندی نێوان ئەمریکا و ژاپۆن باشتر بکات و بنەمایەک بۆ هاوپەیمانێتی درێژخایەن دابنێت.

بەڵام، کاریگەرییە سیاسییەکانی ماکئارسەر هەمیشە ئەرێنی نەبوون. لە جەنگی کۆریادا، ناکۆکییەکانی لەگەڵ سەرۆک ترومان سەبارەت بە ستراتیژی جەنگ بوونە هۆی دروستبوونی قەیرانێکی سیاسی. ئەمە نموونەیەکە لەوەی کە چۆن جیاوازی نێوان بۆچوونی سەربازی و سیاسی دەتوانێت کێشە دروست بکات.

میراتی فکری و نووسراوەکانی

ماکئارسەر چەندین کتێب و وتاری گرنگی نووسی کە تیایاندا بیروبۆچوونەکانی خۆی سەبارەت بە ستراتیژی سەربازی، سیاسەت و مێژوو خستووەتە ڕوو. بیرەوەرییەکانی، کە لە ژێر ناوی "Reminiscences" لە ساڵی ١٩٦٤دا بڵاو کرانەوە، سەرچاوەیەکی گرنگن بۆ تێگەیشتن لە بیرکردنەوە و ئەزموونەکانی.

هەروەها، وتارە بەناوبانگەکەی لە کۆنگرێسی ئەمریکا لە ساڵی ١٩٥١ کە تیایدا گوتی "سەربازە کۆنەکان نامرن، ئەوان تەنها کاڵ دەبنەوە"، بووە بەشێک لە کەلتووری ئەمریکی و زۆرجار وەک نموونەیەک لە ڕەوانبێژی سیاسی باس دەکرێت.

ڕەخنە و مشتومڕەکان

سەرەڕای دەستکەوتە گەورەکانی، ماکئارسەر کەسایەتییەکی جێی مشتومڕیش بووە. هەندێک ڕەخنەگر پێیان وایە کە ئەو زۆر خۆپەرست و خۆبەزلزان بووە، و هەندێک جار بەرژەوەندی خۆی لە سەرووی بەرژەوەندی نیشتمانییەوە داناوە. هەروەها، هەندێک لە بڕیارەکانی لە جەنگی کۆریادا، بەتایبەتی داواکردنی بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی، وەک هەڵەیەکی گەورە سەیر دەکرێن.

هەروەها، هەندێک ڕەخنە لە شێوازی بەڕێوەبردنی داگیرکردنی ژاپۆن دەگیرێت، بەتایبەتی سەبارەت بە پاراستنی ئیمپراتۆر هیرۆهیتۆ لە دادگاییکردن بۆ تاوانەکانی جەنگ. هەرچەندە ئەم بڕیارە لە ڕووی سیاسییەوە ژیرانە بوو، بەڵام لە ڕووی ئەخلاقییەوە جێی پرسیارە.

کۆتایی

دۆگلاس ماکئارسەر یەکێکە لەو کەسایەتییە مێژووییانەی کە کاریگەرییەکی قووڵ و درێژخایەنیان لەسەر مێژووی سەدەی بیستەم هەبووە. لە ماوەی کاری درێژی سەربازی و سیاسیدا، ئەو ڕۆڵی گرنگی لە چەندین ڕووداوی گرنگدا بینی، لە جەنگی جیهانی یەکەمەوە تا جەنگی کۆریا. سەرکەوتنەکانی لە مەیدانی جەنگدا، ڕۆڵی لە داگیرکردن و گۆڕینی ژاپۆن، و کاریگەرییەکانی لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا، هەموویان بەشێکن لە میراتە ئاڵۆزەکەی.