مایکڵ فارادای

پێشەکی

مایکڵ فارادای (١٧٩١-١٨٦٧) یەکێک بوو لە گەورەترین و کاریگەرترین زانا فیزیاییەکانی سەدەی نۆزدەیەم. ئەو بە دۆزینەوە و تیۆرییە گرنگەکانی لە بوارەکانی کارۆموگناتیسی و کیمیادا، بنەمای سەرەکی بۆ تەکنەلۆژیای مۆدێرن دانا. سەرەڕای ئەوەی کە پەروەردەیەکی فەرمی نەبوو، بەڵام توانی ببێتە یەکێک لە کاریگەرترین زاناکانی مێژووی زانست.

سەرەتای ژیان و پەروەردە

مایکڵ فارادای لە ٢٢ی ئەیلولی ١٧٩١ لە نیوینگتۆن بەتس، لەندەن لەدایک بوو. باوکی ئاسنگەرێکی هەژار بوو و بنەماڵەکەی لە دۆخێکی دارایی سەختدا دەژیان. فارادای تەنها خوێندنێکی سەرەتایی وەرگرت و لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا دەستی بە کارکردن کرد وەک شاگردی کتێبفرۆشێک. لەم کارەیدا، دەرفەتی بۆ ڕەخسا کە زۆر بخوێنێتەوە و زانیاری لەسەر زانست کۆبکاتەوە.

دەستپێکی کارە زانستییەکانی

لە ساڵی ١٨١٢دا، فارادای دەرفەتی ئەوەی بۆ ڕەخسا کە ئامادەی وانەکانی زانای بەناوبانگ هەمفری دەیڤی بێت لە دامەزراوەی شاهانەی لەندەن. ئەمە خاڵی وەرچەرخان بوو لە ژیانیدا. دوای ماوەیەک، دەیڤی فارادای وەک یاریدەدەری تاقیگە دامەزراند. لێرەوە، فارادای دەستی بە توێژینەوە و تاقیکردنەوە زانستییەکانی کرد و بە خێرایی ناوبانگی دەرکرد.

گرنگترین دۆزینەوە و بەرهەمەکانی

فارادای چەندین دۆزینەوەی گرنگی ئەنجامدا کە شۆڕشێکیان لە زانستدا بەرپاکرد:

- داهێنانی یەکەم دینەمۆ لە ساڵی ١٨٣١، کە بنەمای سەرەکی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا دانا.
- دۆزینەوەی یاسای کارۆکاری، کە پەیوەندی نێوان بڕی کارەبا و ماددە کیمیاییەکانی ڕوون کردەوە.
- دۆزینەوەی کاریگەری موگناتیسی لەسەر ڕووناکی، کە بووە بنەمای تیۆری کارۆموگناتیسی.
- داهێنانی چەمکی "هێڵەکانی هێز" بۆ وەسفکردنی مەیدانە کارۆموگناتیسییەکان.

کاریگەری لەسەر زانست و تەکنەلۆژیا

کارەکانی فارادای کاریگەرییەکی قووڵیان لەسەر پێشکەوتنی زانست و تەکنەلۆژیا هەبوو. دۆزینەوەکانی بوونە بنەمای سەرەکی بۆ:

- پەرەپێدانی ژێرخانی کارەبایی مۆدێرن
- داهێنانی مۆتۆری کارەبایی
- پەرەپێدانی تەکنەلۆژیای پەیوەندییەکان
- تێگەیشتنی قووڵتر لە پەیوەندی نێوان کارەبا، موگناتیس و ڕووناکی

ژیانی کەسی و کۆتایی

فارادای لە ساڵی ١٨٢١دا هاوسەرگیری لەگەڵ سارا بارنارد کرد. ئەو کەسێکی زۆر ڕۆحانی بوو و ئەندامێکی چالاکی کڵێسەی سەندیمەنییەکان بوو. لە کۆتایی ژیانیدا، فارادای تووشی لاوازی بیر و هۆش بوو و لە ٢٥ی ئابی ١٨٦٧ لە هامپتۆن کۆرت کۆچی دوایی کرد.

میراتی زانستی

میراتی زانستی فارادای بەردەوام کاریگەری لەسەر جیهانی ئەمڕۆ هەیە. زۆرێک لە تەکنەلۆژیا مۆدێرنەکان، وەک تەلەفۆنی مۆبایل، کۆمپیوتەر و وێستگەکانی وزەی کارەبایی، بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ پشت بە دۆزینەوەکانی ئەو دەبەستن. ناوی فارادای بۆ چەندین یەکەی پێوانەی زانستی بەکارهاتووە، وەک فاراد (یەکەی پێوانەی ڕێژەی گڵۆپ) و یاسای فارادای. هەروەها، چەندین دامەزراوەی زانستی و خەڵاتی تایبەت بە ناوی ئەوەوە ناونراون، کە بەڵگەن بۆ کاریگەری بەردەوامی لەسەر دنیای زانست.