ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
شەڕی بانۆکبێرن یەکێکە لە گرنگترین ڕووداوە مێژووییەکانی سکۆتلەندا کە لە ساڵی ١٣١٤ ڕوویدا. ئەم شەڕە نەک تەنها وەرچەرخانێکی گەورە بوو لە خەباتی سەربەخۆیی سکۆتلەندا، بەڵکو کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان سکۆتلەندا و ئینگلتەرا هەبوو کە تا ئەمڕۆش بەردەوامە.
پاشخانی مێژوویی
لە کۆتایی سەدەی ١٣ و سەرەتای سەدەی ١٤، سکۆتلەندا لە ژێر هەڕەشەی بەردەوامی داگیرکاری ئینگلیزدا بوو. پاشای ئینگلتەرا، ئێدوارد یەکەم، هەوڵی دەدا سکۆتلەندا بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی.
دوای مردنی ئەلێکساندەری سێیەم، پاشای سکۆتلەندا، لە ساڵی ١٢٨٦، کێشەی جێنشینی لە سکۆتلەندا دروست بوو. ئێدوارد یەکەم ئەم دەرفەتەی قۆستەوە و خۆی کردە داوەر لە نێوان داواکارانی تاجی سکۆتلەندا. لە کۆتاییدا، جۆن بالیۆل وەک پاشای سکۆتلەندا هەڵبژێردرا، بەڵام لە ڕاستیدا بووە دارەدەستی ئێدوارد. ئەمە بووە هۆی ناڕەزایەتی بەرفراوان لە سکۆتلەندا و سەرهەڵدانی بزووتنەوەی سەربەخۆیی بە سەرکردایەتی ویلیام واڵاس.
هۆکارەکانی شەڕ
شەڕی بانۆکبێرن بەرهەمی چەندین ساڵ ململلانێ و خەباتی سکۆتلەندییەکان بوو بۆ سەربەخۆیی. دوای شکستی ویلیام واڵاس و لەسێدارەدانی لە ساڵی ١٣٠٥، ڕۆبەرت بروس بووە سەرکردەی بزووتنەوەی سەربەخۆیی سکۆتلەندا. بروس لە ساڵی ١٣٠٦ خۆی بە پاشای سکۆتلەندا ڕاگەیاند و دەستی کرد بە ئازادکردنی قەڵاکانی سکۆتلەندا لە دەست ئینگلیزەکان. ئەمە بووە هۆی ئەوەی کە ئێدواردی دووەم، پاشای نوێی ئینگلتەرا، بڕیار بدات هێرش بکاتە سەر سکۆتلەندا بۆ کۆتاییهێنان بە یاخیبوونی سکۆتلەندییەکان و گێڕانەوەی دەسەڵاتی تەواوی ئینگلتەرا بەسەر سکۆتلەندادا.
ئامادەکارییەکان بۆ شەڕ
لە ساڵی ١٣١٤، ئێدواردی دووەم سوپایەکی گەورەی کۆکردەوە کە لە نزیکەی ٢٠،٠٠٠ سەرباز پێکهاتبوو، لەوانە ٢،٠٠٠ سوارەی قورس. لە بەرامبەردا، ڕۆبەرت بروس تەنها نزیکەی ٦،٠٠٠ تا ٧،٠٠٠ سەربازی هەبوو. بەڵام بروس زیرەکانە شوێنی شەڕەکەی هەڵبژارد، لە نزیک ڕووباری بانۆک، لە باکووری ستیرلینگ. ئەم ناوچەیە زەوییەکی باتڵاقی و تەسک بوو کە دەبووە ڕێگر لە بەردەم جووڵەی ئازادانەی سوپای ئینگلیز. هەروەها بروس چاڵی قووڵی لە زەویدا هەڵکەند و دارەبەڕووی تیژی لە ناویاندا چاند بۆ ئەوەی ڕێگە لە هێرشی سوارەکانی ئینگلیز بگرێت.
ڕووداوەکانی شەڕ
شەڕەکە لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٣١٤ دەستی پێکرد. لە سەرەتادا، سوارەکانی ئینگلیز هێرشیان کردە سەر هێزەکانی سکۆتلەندا، بەڵام بەهۆی زەوییە باتڵاقییەکە و چاڵە پڕ لە دارەبەڕووەکانەوە، هێرشەکەیان شکستی هێنا. پاشان پیادەکانی ئینگلیز هێرشیان دەستپێکرد، بەڵام سکۆتلەندییەکان بە شێوەیەکی ڕێکخراو و بە فۆرمی "شیلترۆن" (جۆرێک لە فۆرماسیۆنی سەربازی) بەرەنگاریان بوونەوە. لە کاتێکدا کە شەڕەکە بەردەوام بوو، گروپێک لە خەڵکی مەدەنی سکۆتلەندی لە پشت بەرەی شەڕەوە دەرکەوتن کە وا دەرکەوت وەک هێزی یەدەگ بن. ئەمە بووە هۆی دروستبوونی ترس و پشێوی لە ناو سوپای ئینگلیزدا. لە کۆتاییدا، سوپای ئینگلیز تێکشکا و ئێدواردی دووەم ناچار بوو هەڵبێت.
ئەنجامەکانی شەڕ
سەرکەوتنی سکۆتلەندا لە شەڕی بانۆکبێرن ئەنجامی گرنگی لێکەوتەوە. یەکەم، سەربەخۆیی سکۆتلەندا بۆ ماوەیەکی درێژ مسۆگەر بوو. دووەم، ڕۆبەرت بروس وەک پاشای سکۆتلەندا جێگیر بوو و بنەماڵەی بروس بۆ چەندین نەوە لەسەر تەختی سکۆتلەندا مانەوە. سێیەم، ئەم سەرکەوتنە بووە هۆی بەهێزبوونی هەستی نەتەوەیی سکۆتلەندی و دروستبوونی ئەفسانەیەک لە دەوری ڕۆبەرت بروس کە تا ئەمڕۆش بەردەوامە.
کاریگەرییەکانی شەڕ لەسەر مێژووی سکۆتلەندا و بەریتانیا
شەڕی بانۆکبێرن کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر پەیوەندییەکانی نێوان سکۆتلەندا و ئینگلتەرا هەبوو. هەرچەندە سکۆتلەندا سەربەخۆیی خۆی پاراست، بەڵام ململلانێ لەگەڵ ئینگلتەرا بەردەوام بوو. لە ساڵی ١٣٢٨، بە پەیماننامەی نۆرسامپتۆن، ئینگلتەرا بە فەرمی دانی بە سەربەخۆیی سکۆتلەندادا نا. بەڵام لە سەدەکانی دواتردا، هەوڵەکان بۆ یەکخستنی هەردوو وڵات بەردەوام بوو تا لە ساڵی ١٧٠٧ یەکێتی تاجەکان دروست بوو و شانشینی یەکگرتووی بەریتانیای گەورە پێکهات. سەرەڕای ئەمە، یادەوەری شەڕی بانۆکبێرن و خەباتی سەربەخۆیی بەشێکی گرنگ لە ناسنامەی نەتەوەیی سکۆتلەندی ماوەتەوە و کاریگەری لەسەر سیاسەتی هاوچەرخی سکۆتلەندا هەیە، بە تایبەتی لە پەیوەند بە داواکارییەکان بۆ سەربەخۆیی.
