ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
شۆڕشی کەلتووری چین یەکێک بوو لە گرنگترین و کاریگەرترین ڕووداوەکانی سەدەی بیستەم لە چین و جیهاندا. ئەم شۆڕشە لە ساڵی ١٩٦٦ەوە دەستی پێکرد و تا ساڵی ١٩٧٦ بەردەوام بوو. لەم ماوەیەدا، چین گۆڕانکارییەکی گەورەی بەخۆیەوە بینی لە ڕووی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابورییەوە. شۆڕشی کەلتووری بە فەرمانی ماو زێدۆنگ، سەرۆکی پارتی کۆمۆنیستی چین، دەستی پێکرد و بووە هۆی گۆڕانکاری قووڵ لە کۆمەڵگای چینیدا.
سەرەتای شۆڕشی کەلتووری
شۆڕشی کەلتووری لە کاتێکدا دەستی پێکرد کە چین لە قەیرانێکی سیاسی و ئابووریدا بوو. ماو زێدۆنگ هەستی کرد کە پارتی کۆمۆنیست لە ئامانجە سەرەکییەکانی دوور کەوتووەتەوە و پێویستی بە گۆڕانکارییەکی قووڵ هەیە. لە سەرەتادا، ماو گەنجانی چینی هاندا بۆ ئەوەی دژی دەسەڵاتدارانی کۆن و بیرۆکراتەکان ڕاپەڕن. ئەم بانگەوازە بووە هۆی دروستبوونی گرووپی "پاسەوانە سوورەکان" کە زۆربەیان خوێندکار و گەنج بوون.
ئامانجەکانی شۆڕش
ئامانجی سەرەکی شۆڕشی کەلتووری بریتی بوو لە پاککردنەوەی پارتی کۆمۆنیست و کۆمەڵگای چینی لە هەموو ئەو کەسانەی کە بە دژی شۆڕش دادەنران. ماو دەیویست کۆمەڵگایەکی یەکسان دروست بکات کە تێیدا هەموو چینەکان یەکسان بن و کەس بەسەر کەسدا زاڵ نەبێت. هەروەها، ئامانجێکی دیکەی شۆڕش بریتی بوو لە لەناوبردنی کەلتووری کۆن و دروستکردنی کەلتوورێکی نوێی شۆڕشگێڕی.
ڕووداوە سەرەکییەکان
لە ماوەی شۆڕشی کەلتووریدا، چەندین ڕووداوی گرنگ ڕوویاندا. یەکێک لەو ڕووداوانە بریتی بوو لە هێرشکردنە سەر ڕۆشنبیران، مامۆستایان و کەسایەتییە ناسراوەکان. زۆرێک لەم کەسانە ناچارکران بۆ ئەوەی خۆیان ڕەخنە لە خۆیان بگرن یان بنێردرێن بۆ کەمپەکانی کارکردن. هەروەها، زۆرێک لە شوێنەوارە مێژووییەکان و پەرستگاکان وێران کران بە بیانووی لەناوبردنی کەلتووری کۆن. لەم ماوەیەدا، سیستەمی پەروەردە بە تەواوی گۆڕدرا و زۆربەی زانکۆکان داخران.
کاریگەرییەکانی شۆڕش
شۆڕشی کەلتووری کاریگەرییەکی زۆری لەسەر کۆمەڵگای چینی هەبوو. ملیۆنان کەس کوژران یان ئەشکەنجە دران. ئابووری وڵات بە شێوەیەکی بەرچاو داڕما و بەرهەمهێنان کەمی کرد. پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان تێکچوون و متمانە لە نێوان خەڵکدا نەما. لە لایەکی دیکەوە، ئەم شۆڕشە بووە هۆی بەهێزبوونی دەسەڵاتی ماو زێدۆنگ و لەناوبردنی زۆرێک لە نەیارەکانی.
کۆتایی شۆڕشی کەلتووری
شۆڕشی کەلتووری لە ساڵی ١٩٧٦ و دوای مردنی ماو زێدۆنگ کۆتایی هات. دوای مردنی ماو، گرووپی ناسراو بە "باندی چوار" کە سەرکردایەتی شۆڕشیان دەکرد، دەستگیر کران. دێنگ شیاوپینگ، کە پێشتر لە دەسەڵات دوورخرابووەوە، گەڕایەوە بۆ دەسەڵات و دەستی کرد بە جێبەجێکردنی چاکسازی ئابووری و کرانەوە بەڕووی جیهاندا.
دەرەنجام
شۆڕشی کەلتووری چین یەکێک بوو لە تاریکترین و ناخۆشترین قۆناغەکانی مێژووی نوێی چین. ئەم شۆڕشە نەک تەنها بووە هۆی لەناوچوونی ژیانی ملیۆنان کەس، بەڵکو کاریگەرییەکی نەرێنی درێژخایەنیشی لەسەر کۆمەڵگا و ئابووری چین هەبوو. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەم شۆڕشە وانەیەکی گرنگی فێری چین و جیهان کرد دەربارەی مەترسییەکانی دەسەڵاتی ڕەها و ئایدۆلۆژیای توندڕەو. دوای کۆتایی هاتنی شۆڕشی کەلتووری، چین دەستی کرد بە قۆناغێکی نوێ لە گەشەکردن و کرانەوە کە بووە هۆی گۆڕینی چین بۆ یەکێک لە گەورەترین هێزە ئابوورییەکانی جیهان لە سەدەی بیست و یەکەمدا.
