ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
وەزارەتی خەزێنەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا یەکێکە لە کۆنترین و گرنگترین دامەزراوەکانی حکومەتی فیدڕاڵی ئەمریکا. ئەم وەزارەتە لە ساڵی ١٧٨٩ دامەزرا، دوای پەسەندکردنی دەستووری ئەمریکا. وەزارەتی خەزێنە ڕۆڵێکی بنەڕەتی هەیە لە بەڕێوەبردنی ئابووری و دارایی وڵات و یەکێکە لە دامەزراوە سەرەکییەکان کە ئەرکی پاراستنی بەرژەوەندییە داراییەکانی ئەمریکای لە ئەستۆدایە.
مێژووی وەزارەتی خەزێنە
وەزارەتی خەزێنە لە ٢ی سێپتەمبەری ١٧٨٩ بە بڕیاری کۆنگرێس دامەزرا و ئەلێکساندەر هامیڵتۆن وەک یەکەم وەزیری خەزێنە دەستبەکار بوو. هامیڵتۆن، یەکێکە لە دامەزرێنەرانی ئەمریکا، بنەمای سیستەمی دارایی ئەمریکای دانا و سیاسەتەکانی بوون بە بناغەی پەرەسەندنی ئابووری وڵات. لە سەرەتادا، وەزارەتی خەزێنە تەنها چەند کارمەندێکی هەبوو، بەڵام بە تێپەڕبوونی کات، گەشەی کرد و بوو بە یەکێک لە گەورەترین و فرەلایەنترین وەزارەتەکانی حکومەتی فیدڕاڵی.
لە مێژووی درێژی خۆیدا، وەزارەتی خەزێنە ڕۆڵی سەرەکی گێڕاوە لە چەندین قەیران و گۆڕانکاری گرنگی ئابووری، وەک قەیرانی دارایی ١٩٠٧، ڕکوودی گەورەی ساڵانی ١٩٣٠، و قەیرانی دارایی ٢٠٠٨. لە هەر کام لەم قۆناغانەدا، وەزارەتی خەزێنە ستراتیژی و پلانی داڕشتووە بۆ ڕزگارکردنی ئابووری و سیستەمی دارایی وڵات.
پێکهاتە و هەیکەلی وەزارەتی خەزێنە
وەزارەتی خەزێنە لەژێر سەرپەرشتی وەزیری خەزێنە (Secretary of the Treasury) کار دەکات، کە لەلایەن سەرۆک کۆمارەوە دەستنیشان دەکرێت و پێویستە لەلایەن سیناتەوە پەسەند بکرێت. وەزیری خەزێنە ئەندامی کابینەی سەرۆک کۆمارە و ڕاوێژکاری سەرەکی سەرۆکە لە کاروباری دارایی و ئابووری.
ژێر سەرۆکایەتی وەزیر، جێگری وەزیر (Deputy Secretary) دووەم کەسی بەرپرسی وەزارەتە و لە نەبوونی وەزیردا ئەرکەکانی ئەو ئەنجام دەدات. هەروەها چەندین جێگری یاریدەدەری وەزیر (Under Secretaries) هەن کە هەر یەکەیان بەرپرسیارێتی بوارێکی دیاریکراو لە ئەستۆ دەگرن، وەک کاروباری نێودەوڵەتی، تیرۆریزمی دارایی و ئاسایشی ئابووری، و هتد.
وەزارەتی خەزێنە چەندین بەڕێوەبەرایەتی و ئۆفیسی گرنگی لەخۆ گرتووە، لەوانە:
دەستەی دەرامەتی ناوخۆ (Internal Revenue Service - IRS): بەرپرسە لە کۆکردنەوەی باج و جێبەجێکردنی یاساکانی باج.
دامەزراوەی دراوی ئەمریکی (U.S. Mint): بەرپرسە لە دروستکردنی دراوی کانزایی و مەدالیای بیرەوەری.
بەڕێوەبەرایەتی چاپکردنی دراو (Bureau of Engraving and Printing): بەرپرسە لە چاپکردنی دۆلاری ئەمریکی.
ئۆفیسی کۆنترۆڵکردنی دراو (Office of the Comptroller of the Currency): چاودێری بانکەکانی نیشتمانی دەکات.
خزمەتگوزاری نهێنی ئەمریکی (U.S. Secret Service): تا ساڵی ٢٠٠٣ بەشێک بوو لە وەزارەتی خەزێنە و بەرپرسیاریەتی پاراستنی سەرۆک کۆمار و بەرەنگاربوونەوەی ساختەکاری دراوی لە ئەستۆ بوو، پاشان گوازرایەوە بۆ وەزارەتی ئاسایشی نیشتمانی.
ئۆفیسی کۆنترۆڵی سامانی بیانی (Office of Foreign Assets Control - OFAC): بەرپرسە لە جێبەجێکردنی سزاکانی ئابووری و بازرگانی دژی وڵاتان، کەسایەتییەکان، و ڕێکخراوەکان.
ئۆفیسی شیکردنەوەی دارایی (Financial Crimes Enforcement Network - FinCEN): بەرپرسە لە بەرەنگاربوونەوەی پارەشۆرینەوە و دابینکردنی ئاسایشی سیستەمی دارایی.
ئەرکە سەرەکییەکانی وەزارەتی خەزێنە
وەزارەتی خەزێنە کۆمەڵێک ئەرکی گرنگی لە ئەستۆدایە کە کاریگەری ڕاستەوخۆی هەیە لەسەر ژیانی هاوڵاتیان و ئابووری وڵات:
بەڕێوەبردنی دارایی گشتی: وەزارەتی خەزێنە بەرپرسە لە کۆکردنەوەی داهاتەکانی حکومەت، بەڕێوەبردنی خەرجییەکان، و چاودێریکردنی قەرزی گشتی. ئەم وەزارەتە بەرپرسیارێتی دەرکردنی بۆندی خەزێنە و بەڕێوەبردنی ڕەزێروی فیدڕاڵیشی لە ئەستۆدایە.
دانانی سیاسەتی دارایی: وەزارەتی خەزێنە ڕۆڵێکی سەرەکی هەیە لە داڕشتنی سیاسەتی دارایی و پارە. بەتایبەتی لە کاتی قەیرانە داراییەکاندا، ئەم وەزارەتە ستراتیژ و پلانی ڕزگارکردن دادەڕێژێت بۆ پاراستنی ئابووری.
چاودێری سیستەمی دارایی: وەزارەتی خەزێنە چاودێری بانکەکان و دامەزراوە داراییەکان دەکات بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی و تەندروستی سیستەمی دارایی. هەروەها هەوڵ دەدات فرتوفێڵ و دەستکاری لە بازاڕی داراییدا ڕێگری لێبکات.
پارەشۆرینەوە و دارایی تیرۆریزم: وەزارەتی خەزێنە بەرپرسیارێتی بەرەنگاربوونەوەی پارەشۆرینەوە و دارایی تیرۆریزمی لە ئەستۆدایە. لەم بوارەدا، هاوکاری نزیک لەگەڵ دەزگا هەواڵگرییەکان و هێزەکانی یاسا دەکات.
چاپکردن و دەرکردنی دراو: وەزارەتی خەزێنە بەرپرسە لە چاپکردنی دۆلاری ئەمریکی و دروستکردنی دراوی کانزایی. هەروەها چاودێری نرخی دراو دەکات و هەوڵی دژایەتیکردنی ساختەکاری دراو دەدات.
بازرگانی و پەیوەندییە ئابوورییە نێودەوڵەتییەکان: وەزارەتی خەزێنە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا دەکات لە دانوستاندنە ئابوورییە نێودەوڵەتییەکان و لە دامەزراوە داراییە جیهانییەکاندا، وەک سندوقی دراوی نێودەوڵەتی (IMF) و بانکی جیهانی.
سەپاندنی سزا ئابوورییەکان: وەزارەتی خەزێنە لە ڕێگەی ئۆفیسی کۆنترۆڵی سامانی بیانی (OFAC) بەرپرسە لە سەپاندن و جێبەجێکردنی سزا ئابوورییەکان بەسەر وڵاتان، کەسایەتییەکان، و ڕێکخراوەکان کە دژایەتی سیاسەتەکانی ئەمریکا دەکەن یان هەڕەشەن بۆ ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا.
سزا ئابوورییەکان و ڕۆڵی وەزارەتی خەزێنە
وەزارەتی خەزێنە، بەتایبەتی لە ڕێگەی ئۆفیسی کۆنترۆڵی سامانی بیانی (OFAC)، ڕۆڵێکی بنەڕەتی هەیە لە داڕشتن و جێبەجێکردنی سزا ئابوورییەکانی ئەمریکا. ئەم سزایانە ئامرازێکی گرنگی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکان کە بەبێ پەنابردن بۆ هێزی سەربازی بەکار دەهێنرێن بۆ گوشار خستنە سەر وڵاتان و کەسایەتییەکان کە دژایەتی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا دەکەن.
ئۆفیسی کۆنترۆڵی سامانی بیانی بەرپرسە لە دیاریکردنی کەسایەتی و دامەزراوەکان کە دەخرێنە سەر لیستی سزاکان و بلۆککردنی سامان و داراییەکانیان. هەروەها، ئەم ئۆفیسە ڕێگری دەکات لە هاوڵاتیان و کۆمپانیاکانی ئەمریکا کە مامەڵە لەگەڵ ئەو لایەنانە بکەن کە سزایان بەسەردا سەپێنراوە.
نموونەی بەرچاوی سزا ئابوورییەکانی وەزارەتی خەزێنە بریتین لە:
سزاکانی دژی ئێران، لە دوای شۆڕشی ئیسلامی ساڵی ١٩٧٩، ئەمریکا چەندین جۆری سزای بەسەر ئێراندا سەپاند. ئەم سزایانە بە تێپەڕبوونی کات قووڵتر و فراوانتر بوون، بەتایبەتی سەبارەت بە پرۆگرامی ناوەکی ئێران. سزاکان کەرتی نەوت، بانکەکان، و بەشێکی زۆری بازرگانی نێودەوڵەتی ئێرانی ئامانج کردووە.
سزاکانی دژی ڕووسیا: لە دوای داگیرکردنی کریمیا لە ساڵی ٢٠١٤ و دواتر دەستپێکردنی شەڕی ئۆکرانیا لە ٢٠٢٢، ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی سزای توندیان بەسەر ڕووسیادا سەپاند. ئەم سزایانە کەسایەتییە نزیکەکانی پوتین، بانکەکان، و کەرتەکانی وزە و سەربازی ڕووسیایان ئامانج کردووە.
سزاکانی دژی کوبا: ئەمریکا بۆ ماوەی زیاتر لە ٦٠ ساڵ، سزای ئابووری بەسەر کوبادا سەپاندووە. ئەم سزایانە گەمارۆیەکی بازرگانی فراوان و ڕێگرییەک لە سەفەرکردن دەگرێتەوە.
سزاکانی دژی کۆریای باکوور: لە وەڵامی پرۆگرامەکانی چەکی ناوەکی و مووشەکی کۆریای باکوور، وەزارەتی خەزێنە سزای قورسی بەسەر ئەم وڵاتە و کۆمپانیاکانی پەیوەندیدار بەودا سەپاندووە.
سزاکانی دژی ڤێنزوێلا: لە ساڵی ٢٠١٧، ئەمریکا سزای ئابووری بەسەر ڤێنزوێلادا سەپاند بە هۆی ڕەخنەکانی لە پرۆسەی هەڵبژاردن و پێشێلکردنی مافی مرۆڤ لەو وڵاتە. ئەم سزایانە کەرتی نەوت و کۆمپانیای نەوتی دەوڵەتی ڤێنزوێلا (PDVSA) دەگرێتەوە.
سزاکانی دژی گرووپە تیرۆریستییەکان: وەزارەتی خەزێنە سزای بەسەر چەندین گرووپ سەپاندووە کە وەک تیرۆرست ناساندوونی لەوانەش داعش، ئەلقاعیدە، حزبوڵڵا، و حەماسدا سەپاندووە و ئەو کەسانە دەستنیشان کردووە کە گومان دەکرێت یارمەتی دارایی ئەم گرووپانە بدەن.
کاریگەری وەزارەتی خەزێنە لەسەر ئابووری جیهانی
لەبەر گرنگی دۆلاری ئەمریکی وەک دراوی سەرەکی نێودەوڵەتی و قەبارەی ئابووری ئەمریکا، بڕیارەکانی وەزارەتی خەزێنە کاریگەری بەرچاویان هەیە لەسەر ئابووری جیهانی. بۆ نموونە، سیاسەتەکانی وەزارەتی خەزێنە سەبارەت بە نرخی دراو، سوودی قەرز، و سزا ئابوورییەکان دەتوانن بازاڕەکانی سەرتاسەری جیهان بجووڵێنن.
لە چەند دەیەی ڕابردوودا، بەهێزبوونی ڕۆڵی وەزارەتی خەزێنە لە سەپاندنی سزا ئابوورییەکان، ئەم وەزارەتەی کردووە بە ئامرازێکی گرنگی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا. توانای وەزارەتی خەزێنە بۆ ئەوەی ڕێگری بکات لە دەستگەیشتنی لایەنەکان بە سیستەمی دارایی نێودەوڵەتی، هەڕەشەیەکی گەورەیە بۆ هەر وڵاتێک یان لایەنێک کە لەلایەن ئەمریکاوە بە دوژمن دادەنرێت.
هەروەها، وەزارەتی خەزێنە ڕۆڵێکی سەرەکی هەیە لە چارەسەرکردنی قەیرانە داراییە نێودەوڵەتییەکان. بۆ نموونە، لە کاتی قەیرانی دارایی ٢٠٠٨، وەزارەتی خەزێنە هەنگاوی گرنگی نا بۆ ڕزگارکردنی سیستەمی بانکی و دوورخستنەوەی ئابووری جیهانی لە داڕمانێکی گەورەتر.
بەرەوپێشچوونەکان و گۆڕانکارییەکان
بە درێژایی مێژووی درێژخایەنی خۆی، وەزارەتی خەزێنە بەردەوام گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە بۆ ئەوەی خۆی لەگەڵ ئابووری و سیستەمی دارایی گۆڕاودا بگونجێنێت. لە سەردەمی دیجیتاڵی ئێستادا، ئەم وەزارەتە بایەخی زیاتر داوە بە سایبەر سێکیوریتی، دراوی دیجیتاڵ، و بەرەنگاربوونەوەی تاوانی دارایی ئۆنلاین.
یەکێک لە گرنگترین گۆڕانکارییەکانی دوایی، زیادبوونی بایەخدانی وەزارەتی خەزێنە بووە بە سەلامەتی سایبەری سیستەمی دارایی و بەرەنگاربوونەوەی هێرشە سایبەرییەکان. بەتایبەتی دوای هێرشە سایبەرییەکانی ساڵانی دوایی کە سیستەمە داراییەکانیان کردووەتە ئامانج، وەزارەتی خەزێنە هەوڵی داوە هاوکاری لەگەڵ کەرتی تایبەت بەهێز بکات بۆ پاراستنی ژێرخانی سەرەکی دارایی.
هەروەها، وەزارەتی خەزێنە سەرنجی داوەتە بەرەوپێشچوونەکانی دراوی دیجیتاڵ، لەوانە بیتکۆین و کریپتۆکەرەنسی دیکە. لەم بوارەدا، ئەم وەزارەتە هەوڵی داوە ڕێسای گونجاو دابنێت کە لەلایەک ڕێگری بکات لە بەکارهێنانی ئەم دراوانە بۆ پارەشۆرینەوە و تاوانی دارایی، و لەلایەکی دیکەوە ڕێگری نەکات لە داهێنان لەم بوارە نوێیەدا.
ڕەخنە و گفتوگۆکان
هەروەک هەر دامەزراوەیەکی گرنگی حکومی، وەزارەتی خەزێنە ڕووبەڕووی ڕەخنە و گفتوگۆی چڕ بووەتەوە. بەتایبەتی سەبارەت بە سیاسەتەکانی سزا ئابووری، ڕەخنەگران پێیان وایە ئەم سزایانە زیاتر کاریگەری نەرێنییان هەیە لەسەر خەڵکی ئاسایی وڵاتەکان نەک حکومەتەکانیان و کەسایەتییە ئامانجکراوەکان.
هەروەها، لە دوای قەیرانی دارایی ٢٠٠٨، ڕەخنە لە وەزارەتی خەزێنە گیرا لەسەر ئەوەی کە زیاتر بایەخی داوە بە ڕزگارکردنی بانکە گەورەکان نەک یارمەتیدانی خەڵکی ئاسایی کە زەرەرمەندی سەرەکی قەیرانەکە بوون.
دەرەنجام
وەزارەتی خەزێنەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا وەک یەکێک لە کۆنترین و گرنگترین دامەزراوەکانی حکومەتی فیدڕاڵی، ڕۆڵێکی بنەڕەتی هەیە لە دیاریکردنی سیاسەتی دارایی و ئابووری وڵات. ئەم وەزارەتە بە بەردەوامی خۆی لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی ئابووری و سیستەمی دارایی گونجاندووە و بەرەوپێش چووە.
وەزارەتی خەزێنە، سەرەڕای ڕەخنەکان، بەردەوامە لە گێڕانی ڕۆڵێکی سەرەکی لە بەرێوەبردنی دارایی گشتی، چاودێریکردنی سیستەمی دارایی، و پاراستنی بەرژەوەندییە داراییەکانی ئەمریکا لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵات. هەروەها، پێدەچێت لە داهاتوودا، ڕۆڵی ئەم وەزارەتە لە بواری ئاسایشی دارایی و بەرەنگاربوونەوەی تاوانی دارایی نوێ (وەک تاوانی سایبەری و پارەشۆرینەوەی دیجیتاڵ) زیاتر گرنگ ببێت.
سەرچاوەکان
16 بینین
