ناوه‌ڕۆك
ژیانی وەلی دێوانە
ناوی وەلیدە و لە دەوروبەری ساڵی ١٨٦٢ زاینیدا لە ناوچەی (بەکراوا) لە هەڵەبجە لەدایکبووە. لە تیرەی میکاییلی و لە خێڵی جافە، ئەو خێڵەی گەرمیان و کوێستانیان دەکرد، هەر لە منداڵییەوە شوان بووە، کە گەورەش بووە، خۆشەویستی و ئەڤینی (شەمسە) یان (شەم)ـی کەوتووەتە دڵەوە، ئەم خۆشەویستییە سەرچاوە و ئیلهامبەخشی شیعری وەلی بووە زۆربەی شارەزایانی ئەدەب لەو باوەڕەدان، کە نەخوێندەوار بووبێت، بەڵام چەند نیشانەیەک بەلای ئەوەدا دەچن، کە دەبێت خوێندەواری هەبووبێت و شارەزا و ئاگاداری شیعرەکانی حافزی شیرازی و فیردەوسی و سەعدی بووبێت و ئەمانە یەکێک بووبن لە سەرچاوە زۆرەکانی ئیلهامی شیعری وەلی، بە شێوەزاری گۆرانی شیعری نووسیوە، لە هۆنراوەدا زیاتر بەلای مەبەستی دڵداری و ئەڤینیدا چووە. زمانی شیعریی ڕەوان و سادە و ئاسان بووە، هەموو کەس تێیگەیشتووە و ئەم ئاسانییە تام و چێژێکی میللیان بە شیعرەکانی داوە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی کە هۆنراوەکانی بە کێشی بڕگەیی خۆماڵی داناوە و بەشی زۆریشییان هۆنراوەی (دە) بڕگەیین، لە ساڵی ١٨٨١ز کۆچی دوایی کردووە.
نمونەیەک لە هۆنراوەکانی
یاران نەجەرگم
یاران نەجەرگم یاران نەجەرگم
من شەم شیوەیێ تیردان نەجەرگم
هەر وەخت کە مەیۆ ئاکامی مەرگم
ئەمانەت کەفەن نەکەن وە بەرگم
بەو شەرت نەشۆران حاشییەی ئەندامم
نەواکم پێش بۆ زوخاو نەزامم
شەهید وەبێ غەسل بێ کفن خاسەن
هەرکەس شەهیدەن هوون بێ قەساسەن
بەڵام وەسیەتی جەلاتان ئیدەن
ئەر سەد دوور نە خاک گۆڕخانە و زێدەن
با هەر مەزارم نە ڕای خێڵان بۆ
نە گوزەرگای شەم جەبەل گێلان بۆ
میلێ وە ئەندام بەژن و باڵای شەم
بکەن بە فەرقم بەبێ زیاد و کەم
تاقێ هەر نە تەرح تاقی ئەبرۆی ئەو
بسازان نە فەوق مەزارم جەنەو
