ناوه‌ڕۆك
هێزە چەکدارەکانی ڕووسیا
هێزە چەکدارەکانی ڕووسیا یان سوپای ڕووسیا (بە ئینگلیزی: Armed Forces of the Russian Federation، بە عەرەبی: القوات المسلحة للاتحاد الروسي)، ئەو ناوە فەرمییەیە کە دراوە بە دامەزراوەی سەربازی لە ڕووسیا کە پاش هەڵوەشانەوەی یەکێتی سۆڤیەت دامەزراوە.
ئەمەش دوای ئەوەی لە ٧ـی ٥ـی ١٩٩٢ بۆریس یەڵتسن فەرمانی سەرۆکایەتی دامەزراندنی وەزارەتی بەرگری ڕووسیای دا و هەموو سوپا و هێزە چەکدارەکانی یەکێتیی سۆڤیەتی خستە ژێر دەسەڵاتی ڕووسیای فیدراڵی نوێ.
سەرۆکی ئەرکانی گشتی یان سەرۆکی باڵای هێزە چەکدارەکانی ڕوسیا سەرۆکی ڕووسیایە، هەرچەندە دروستکردنی سوپای ڕووسیا دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٩٢، بەڵام لە ڕاستیدا بنەچەیان دەگەڕێتەوە بۆ هەمان سوپای پێشووی یەکێتیی سۆڤیەت و سەردەمی فیدراسیۆنی ڕووسی کیێڤ ـی سلاڤە ڕۆژهەڵاتییەکان.
ژمارەی سەربازانی ڕووسیا بە بڕیارێکی فەرمی سەرۆکی ڕووسیا دیاری دەکرێت، لە ٢٠٠٨/١/١ ژمارەی هێزە چەکدارەکانی ڕووسیا بە ٢,٠١٩,٦٢٩ کەس دیاری کرا کە ١,١٣٤,٨٠٠ کەسیان لە سوپادان.
لە ساڵی ٢٠١٠ پەیمانگای نێودەوڵەتی بۆ لێکۆڵینەوەی ستراتیجی (IISS) پێشبینی کرد کە هێزە چالاکەکانی سوپای ڕووسیا ژمارەیان نزیکەی ١,٠٤٠,٠٠٠ کەس بێت و هێزە یەدەگەکان لە نزیک ٢,٠٣٥,٠٠٠ کەس بن کە بە زۆری لەو کەسانەن کە پێشووتر سەربازی یەکێتی سۆڤیەت بوون.
لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣دا، ڕاپۆرتی ئەنجوومەنی ژمێریاری ڕووسیا ڕایگەیاند کە ژمارەی مووچەخۆرانی ڕاستەقینەی هێزە چەکدارەکانی ڕووسیا 766 هەزار کەس بووە، بەپێچەوانەی ژمارەی ئەو کەسانەی کە بە بڕیاری سەرۆکایەتی دیاری کراون.
بەپێی ڕاپۆرتی پەیمانگای ستۆکهۆڵمی نێودەوڵەتی بۆ توێژینەوەی ئاشتی، ڕووسیا لە ساڵی ٢٠١١ نزیکەی ٧٢ ملیار دۆلاری لە سوپادا خەرج کردووە و ڕووسیا پلانی ئەوەی هەیە خەرجییە سەربازییەکانی زیاتر بکات بەپێی پڕۆژەی بودجەی کە %٥٣ زیاترە لە بودجەی ئاسایی سوپا بۆ ساڵی ٢٠١٤.
بەشەکان
بەشەکانی سوپای ڕووسیا لە چەند یەکەیەک پێک دێن کە بریتین لە:
- هێزی زەمینی ڕووسیا
- هێزی بۆشایی-ئاسمانی ڕووسیا (هێزی بۆشایی و هێزی دەریایی و هێزی بەرگری بۆشایی و ئاسمانی)
- هێزی دەریایی ڕووسیا
- هێزی مووشەکە ستراتیجییەکانی ڕووسیا
- هێزی ڕاگوێزراوی ئاسمانی ڕووسیا
زەمینی
هێزی زەمینی ڕووسیا یەکێکە لە پڕچەکترین هێزەکانی جیهان، نزیکەی ٢٧,٦٠٠ زرێپۆش و ئۆتۆمبێلی سەربازی و ٣٧٨١ وێستگە و بنکەی هاوێشتنی مووشەکی هەیە لە چەندین جۆری جیاواز.
ڕۆژی یەکی ئۆکتۆبەر ساڵیادی ئەم هێزەیە و ڕەنگی سوور و ڕەش و خۆڵەمێشی و سەوز ڕەنگی ئەم هێزەیە.
خاوەنی ٢٨٠,٠٠٠ سەربازی چالاک بووە لە ساڵی ٢٠٢١ و بەشداری لە جەنگەکانی (ترانسنیستریا، جەنگی ناوخۆی تاجیکستان، ناکۆکی ڕۆژهەڵاتی پریگۆرۆدنی، شەڕی ئەبخازیا، ناکۆکی ١٩٩٣ـی ڕووسیا، جەنگی یەکەمی چیچان، ناکۆکی تیمۆری ڕۆژهەڵات لە ١٩٩٩، جەنگی دووەمی چیچان، جەنگی جۆرجیا و ڕووسیا، ناکۆکی ئۆکرانیا، جەنگی ناوخۆی سووریا و جەنگی عێراق) کردووە.
کۆمەڵێک لە چەک و پێداویستییەکانی ئەم هێزە:
- 2K12 Kub
- ZSU-23-4 Shilka
- BM-30 Smerch
- S-300V Antey-300/S-300V4
- BMO-T
- 9S932T-1 Barnaul-T
- K-612-O/KDKhR-1N
- 9P149 Shturm-S/SM
- T-72
- Buk-M3
- 2S19
- RPM-2
- BMP-2
- Iskander-M Missile
- BMP-3
- T-90
- T-80
- BTR-82A
پلەی سەربازی هێزە زەمینییەکان
|
ئەفسەری باڵا/جەنەڕاڵ |
ئەفسەری پلەبەرز |
ئەفسەری پلەنزم |
ئەفسەری پاڵێوراو |
|||||||||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
شکۆدار |
جەنەڕاڵی سوپا |
جەنەڕاڵ کۆلۆنێل |
سەردار |
جێداری سێیەم |
کورسانت |
|||||||
چەک
|
جۆر |
چالاک |
یەدەگ |
|
٢٨٠٠ |
نزیکەی ١٦,٥٠٠ |
|
|
ئۆتۆمبێلی شەڕکەری پیادە |
٥,١٦٠ |
نزیکەی ١٩,٥٠٠ |
|
٦,١٠٠ |
زیاتر لە ١٨,٠٠٠ |
|
|
تۆپهاوێژی جێگیر |
١٥٠ |
نزیکەی ١٢,٤١٥ |
|
تۆپهاوێژی گواستراوە |
١,٦١٠ |
نزیکەی ٤,٢٦٠ |
|
ئۆتۆمبێلی مووشەک هاوێژ |
١,٣٥٢ |
|
|
SAM |
٢,٥٣١ |
|
|
پووچەڵکەرەوەی مین |
٤٥٠ |
|
هێزی بۆشایی-ئاسمانی
ئەم بەشە یەکێکە لە بەشەکانی وەزارەتی بەرگری و هێزە چەکدارەکانی ڕووسیا و لە بواری بۆشایی ئاسمان و ئاسمانی و زیرەکیی ڕووسیا کاردەکەن.
ئەم هێزە لە ساڵی ٢٠١٥ لە یەکگرتنی هەردوو هێزی ئاسمانی ڕووسیا و هێزی بەرگری بۆشایی-ئاسمانی دروستبوو و یەکخران و هێزی ئاسمانی بوو بە بەشێک لەم هێزە.
لەگەڵ هەڵوەشانەوەی یەکێتیی سۆڤیەتدا، یەکەکانی هێزی ئاسمانی بەسەر دەوڵەتە سەربەخۆکاندا دابەشکرا و ڕووسیاش گەورەترین پشکی بەرکەوت بەڕێژەی %٤٠ـی فڕۆکەکان و %٦٥ـی هێزی مرۆیی، هەروەها فەرماندەکانی فڕۆکەی گواستنەوەی ئاسمانی دوور مەودایان وەرگرت.
دواتریش ناوی گواستنەوەی ئاسمانی ڕووسیا گۆڕا و هەندێک گۆڕانکاری کرا، ئەو وڵاتانەشی جیابووبوونەوە داوای هێز و فڕۆکەیان دەکرد بۆ بونیاتنانی هێزی تایبەتی خۆیان.
فەرماندەی بەرگری ئاسمانیش بە سەربەخۆیی مایەوە لە ژێر فەرمانی ڕووسیا بۆ ماوەیەکی دیاریکراو تاوەکوو لە ساڵی ١٩٩٨ لەگەڵ هێزی ئاسمانی یەکخرایەوە.
پلەی ئەفسەرانی هێزی بۆشایی-ئاسمانی
|
ئەفسەری باڵا/جەنەڕاڵ |
ئەفسەرە پلەبەرزەکان |
ئەفسەری پلەنزم |
ئەفسەری پاڵێوراو |
|||||||||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
|
جەنەڕاڵی جەنگ |
جەنەڕاڵ کۆلۆنێل |
سەردار |
جێداری سێیەم |
کورسانت |
||||||||
هێزی ئاسمانی ڕووسیا
هێزی ئاسمانی ڕووسیا زۆرینەی کات بە دووەم گەورەترین هێزی ئاسمانی دانراوە لە جیهان، ژمارەی سەربازەکانی ١٩٠,٠٠٠ کەس و لە ساڵی ٢٠٢١ بە ٤,٥٠٩ فڕۆکەی چالاک بووەتە دووەمین هێزی ئاسمانی جیهان.
ئەم هێزە بەشداری لە (جەنگی یەکەمی چیچان و جەنگی داغستان و ناکۆکی تیمۆری ڕۆژهەڵات لە ١٩٩٩ و جەنگی دووەمی چیچان و جەنگی جۆرجیا و ڕووسیا و جەنگی سووریا و ناکۆکی قرم) کردووە.
فڕۆکە و چەکەکانی هێزی ئاسمانی
|
جۆر |
ڕۆڵ |
دروستکردن |
لە خزمەتدایە |
کۆی گشتی |
|
Aero L-39 Albatros |
ڕاهێنان |
1974 |
180 |
180 |
|
Antonov An-12 |
گواستنەوە/ئێشکگر |
1959 |
57 |
104 |
|
Antonov An-22 |
گواستنەوە |
1969 |
3 |
11 |
|
Antonov An-26 |
گواستنەوە/ئێشکگر |
1970 |
121 |
192 |
|
Antonov An-30 |
ئێشکگر |
1970 |
15 |
17 |
|
Antonov An-72 |
گواستنەوە |
1977 |
30 |
39 |
|
Antonov An-124 |
گواستنەوە |
1986 |
11 |
26 |
|
Antonov An-140 |
گواستنەوە |
2002 |
5 |
5 |
|
Antonov An-148 |
گواستنەوە |
2009 |
16 |
16 |
|
Beriev A-50 |
سەرکردایەتی و کۆنتڕۆڵ |
1984 |
15 |
15 |
|
Diamond DA42T |
ڕاهێنان |
2017 |
9 |
9 |
|
Eurocopter AS350/AS355 |
خزمەتگوزاری |
2006 |
5 |
5 |
|
Ilyushin Il-18 |
گواستنەوە |
1958 |
3 |
3 |
|
Ilyushin Il-20 |
ئێشکگر |
1969 |
3 |
3 |
|
Ilyushin Il-22 |
سەرکردایەتی و کۆنتڕۆڵ |
1971 |
22 |
22 |
|
Ilyushin Il-62 |
گواستنەوە |
1967 |
8 |
11 |
|
Ilyushin Il-76 |
گواستنەوە |
1974 |
115 |
115 |
|
Ilyushin Il-78 |
سوتەمەنی |
1984 |
20 |
20 |
|
Ilyushin Il-80 |
سەرکردایەتی و کۆنتڕۆڵ |
1992 |
3 |
3 |
|
Kamov Ka-27 |
هێرشبەر |
1982 |
6 |
6 |
|
Kamov Ka-52 |
هێرشبەر |
2011 |
109+ |
109+ |
|
Kamov Ka-226 |
خزمەتگوزاری |
2003 |
14 |
14 |
|
Kazan Ansat |
خزمەتگوزاری |
2013 |
50 |
50 |
|
Let L-410 Turbolet |
گواستنەوە/ڕاهێنان |
1970 |
38 |
107 |
|
Mikoyan MiG-29 |
1982 |
259 |
259 |
|
|
Mikoyan MiG-31 |
1981 |
131 |
131 |
|
|
Mikoyan MiG-35 |
2019 |
8 |
9 |
|
|
Mil Mi-2 |
گواستنەوە |
1965 |
37 |
71 |
|
Mil Mi-8/Mi-17 |
گواستنەوە/خزمەتگوزاری |
1967 |
762 |
1037 |
|
Mil Mi-24/35 |
هێرشبەر |
1972 |
329 |
329 |
|
Mil Mi-26 |
گواستنەوە |
1985 |
38 |
88 |
|
Mil Mi-28 |
هێرشبەر |
2006 |
108 |
108 |
|
Mil Mi-38 |
گواستنەوە |
2019 |
2 |
2 |
|
Sukhoi Su-24 |
هێرشبەر |
1975 |
274 |
274 |
|
Sukhoi Su-25 |
هێرشبەر |
1981 |
193 |
193 |
|
Sukhoi Su-27 |
1985 |
172 |
172 |
|
|
Sukhoi Su-30 |
فرەکردار |
2012 |
111 |
111 |
|
Sukhoi Su-34 |
فرەکردار |
2006 |
129 |
129 |
|
Sukhoi Su-35 |
فرەکردار |
2013 |
97 |
97 |
|
فرەکردار |
2020 |
1 |
12 |
|
|
Tupolev Tu-22M |
بۆمبهاوێژ |
1973 |
66 |
66 |
|
Tupolev Tu-95 |
بۆمبهاوێژ |
1956 |
42 |
42 |
|
Tupolev Tu-134 |
ڕاهێنان/گواستنەوە/ئێشکگر |
1967 |
58 |
147 |
|
Tupolev Tu-154 |
گواستنەوە |
1970 |
19 |
20 |
|
بۆمبهاوێژ |
1987 |
16 |
16 |
|
|
Tupolev Tu-214 |
چاودێری/سەرکردایەتی و کۆنتڕۆڵ |
2013 |
6 |
6 |
|
Yakovlev Yak-130 |
ڕاهێنان |
2009 |
112 |
112 |
هێزی بۆشایی ئاسمان
ئەم هێزە بەشێکە لە هێزەکانی بۆشایی-ئاسمانی ڕووسیا و پێشتر بەشێکی سەربەخۆ بوو، بەڵام دواتر لەژێر چەتری هێزەکانی بۆشایی-ئاسمانی لەگەڵ هێزی بەرگری بۆشایی و هێزی ئاسمانی ڕووسیا یەکخران، لە ١٩٩٢/٨/١٠ دروستکراوە.
یەکەکانی هێزی ئاسمانی ئاگادارکردنەوەی پێشەکیی لەخۆدەگرێت بۆ هێرشی مووشەکی و بەرگری مووشەکی و ئامادەکاری بۆ بەرپەرچدانەوەیان.
ساڵی ١٩٩٢ بۆ ١٩٩٧ چالاک بوو، دواتر پەکخرا و لە ٢٠٠١ بۆ ٢٠١١ دووبارە چالاکی دەستی پێ کردەوە، دواتریش لە ٢٠١٥ لەگەڵ هێزەکانی دیکە یەکخران.
هێزی دەریایی
هێزی دەریایی ڕووسیا هێزی دەریایی هەموو فیدراسیۆنی ڕووسیایە. ئەم هێزەش پاشماوەی هێزی دەریایی پێشووی یەکێتیی سۆڤیەتە کە ماوەتەوە. هەموو کۆتا ڕۆژێکی حوزەیرانی ساڵ، ساڵیادی ئەم هێزەیە و هێزەکەش لە چوار بەشی دەریایی پێکدێت:
- هێزی دەریای باکوور
- هێزی زەریای هێمن
- هێزی بەڵتیک
- هێزی دەریای ڕەش
بەشێکی بچووکیش هەیە کە لە دەریای قەزوینە.
مێژووی هێزەکە
هێزی دەریایی ڕووسی لە تشرینی یەکەمی ١٦٩٦ بە فەرمانی قەیسەری ڕووسیا (تسار پیتەری یەکەم)ـەوە دامەزرا، لەو کاتەوە هێزی دەریایی ڕووسیا ئەرکی خۆی لە بەرگریکردن لە سەروەری و ئاسایشی نەتەوەکە جێبەجێ کردووە.
ئامانجەکانی هێزەکە
- بەرپەرچدانەوەی هێرشبەرانی دژی وڵات بە بەکارهێنانی هێز یان هەڕەشەکردن بۆ بەکارهێنانی هێز.
- بەرگری لە سەروەری وڵات کە ئاو و دەریاکانی ناوەوە و ناوچە ئابوورییەکانی لەخۆدەگرێت، لەگەڵ ئازادی گەشتی دەریایی لە ڕووبەر ئاوییەکانی ڕووسیا.
- دروستکردنی ئاسایش و ئارامی لە ناوچە ئاوییەکانی دەوروبەری وڵات.
- دڵنیابوون لە بوونی دەریایی ڕووسیا لە زەریای جیهانی و پیشاندانی ئاڵا و هێزی سەربازی و سەردانەکانی بە کەشتییە جەنگییەکانی.
- دڵنیایی لە بەشداری لە چالاکییەکانی پاراستنی ئاشتی کە وڵاتان بەڕێوەی دەبەن و سوودی بۆ ڕووسیا هەیە.
کەرەستە و چەک
سەربازانی دەریایی ڕووسیا ژمارەیان دەگاتە ١٥٠,٠٠٠ بۆ ١٦٠,٠٠٠ کەس و پێداویستییەکانیشیان بریتین لە:
- کەشتی جەنگی
- ژێردەریایی
- فڕۆکەی دەریایی
- هێزە کەناراوییەکان
- هەروەها بەشی یەدەگ و پاڵپشتی و هاوکاری و خزمەتگوزارییەکانی دەریا
لە بەناوبانگترین کەشتی و ژێردەریاییەکانی ڕووسیا
- Admiral Kuznetsov
- Kirov-class
- Slava-class
- Udaloy-class destroyer
- Admiral Gorshkov-class frigate
- Steregushchy-class corvette
- Buyan-class corvette
- Marshal Krylov
- Borei-class
- Oscar-class submarine
- Akula-class submarine Vepr (K-157)
- Kilo-class submarine
کارگە و پاڵپشتیکاران
- سوخۆی
- میکۆیان
- میل مۆسکۆ
- کامۆڤ
- توپۆلیڤ
- ئێل یوشێن
- ئۆرالڤاگۆنزاڤۆد
- کۆمپانیای گۆرکۆفسکی (GAZ)
