زانستی زیندەوەرزانی (بایەلۆجی)

پێشەکی

زیندەوەرزانی، کە بە بایۆلۆجیش ناسراوە، زانستێکە کە ژیان و زیندەوەران لە هەموو فۆرم و ئاستەکانیاندا دەکۆڵێتەوە. ئەم زانستە بە شێوەیەکی بەرفراوان سروشت و تایبەتمەندییەکانی بوونەوەرە زیندووەکان، پرۆسە ژیارییەکان، و پەیوەندی نێوان زیندەوەران و ژینگەکەیان لێکۆڵینەوە دەکات. زیندەوەرزانی وەک زانستێکی سەربەخۆ لە سەدەی نۆزدەیەمدا گەشەی سەند، بەڵام ڕەگوڕیشەی بۆ سەردەمی یۆنانی کۆن دەگەڕێتەوە.

مێژووی زیندەوەرزانی

زیندەوەرزانی وەک زانستێکی مۆدێرن لە سەدەی نۆزدەیەمدا سەری هەڵدا، بەڵام ڕیشەکانی بۆ سەردەمێکی زۆر کۆنتر دەگەڕێتەوە. مێژووی ئەم زانستە دەکرێت بە چەند قۆناغێکی سەرەکی دابەش بکرێت:

سەردەمی کۆن:
لە یۆنانی کۆندا، فەیلەسوفانی وەک ئەرستۆ (٣٨٤-٣٢٢ پ.ز) یەکەم هەنگاوەکانیان نا بۆ پۆلێنکردن و وەسفکردنی زیندەوەران. ئەرستۆ بە "باوکی زیندەوەرزانی" دادەنرێت بەهۆی کارەکانی لە بواری پۆلێنکردنی ئاژەڵان و ڕووەکان.

سەردەمی ناوەڕاست:
لەم سەردەمەدا، زانایانی موسڵمان وەک ئیبن سینا و ئیبن بەیتار بەشداری گرنگیان کرد لە پێشخستنی زانستی زیندەوەرزانی، بەتایبەت لە بوارەکانی پزیشکی و ڕووەکناسیدا.

ڕێنیسانس و سەردەمی ڕۆشنگەری:
لەم سەردەمەدا، پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیای مایکرۆسکۆپ لەلایەن ئەنتۆنی ڤان لیڤن هوک (١٦٣٢-١٧٢٣) ڕێگەی خۆشکرد بۆ دۆزینەوەی دنیای وردیلەکان. کارۆلۆس لینیۆس (١٧٠٧-١٧٧٨) سیستەمی پۆلێنکردنی دووناوی داهێنا کە هێشتا بەکاردێت.

سەدەی نۆزدەیەم:
ئەم سەدەیە بە سەردەمی زێڕینی زیندەوەرزانی دادەنرێت. گریگۆر مەندڵ (١٨٢٢-١٨٨٤) بنەماکانی بۆماوەزانی دامەزراند.

سەدەی بیستەم:
لەم سەدەیەدا، دۆزینەوەی پێکهاتەی DNA لەلایەن واتسۆن و کریک لە ساڵی ١٩٥٣ شۆڕشێکی گەورەی لە زیندەوەرزانیدا بەرپاکرد. هەروەها پێشکەوتنە گەورەکان لە بواری ژێنەتیک، مایکرۆبایۆلۆجی و ئیکۆلۆجیدا ڕوویاندا.

سەدەی بیست و یەکەم:
لە سەردەمی ئێستادا، زیندەوەرزانی بەردەوامە لە گەشەکردن بە خێراییەکی سەرسوڕهێنەر. تەکنیکە نوێیەکانی وەک دەستکاریکردنی ژێنەتیکی، زیندەوەرزانی ژمارەیی و نانۆتەکنۆلۆجی دەرگای نوێیان کردووەتەوە بۆ تێگەیشتن و دەستکاریکردنی ژیان لە ئاستی مۆلیکیولیدا.

ئەم مێژووە درێژە نیشانی دەدات کە چۆن زیندەوەرزانی لە سەرەتایەکی سادەوە گەشەی کردووە و بووەتە زانستێکی ئاڵۆز و فرەڕەهەند کە کاریگەری لەسەر زۆربەی لایەنەکانی ژیانی مرۆڤ هەیە.

لقەکانی زیندەوەرزانی

زیندەوەرزانی زانستێکی فراوانە و چەندین لقی جیاوازی هەیە. هەر لقێک لایەنێکی تایبەتی ژیان لێکدەداتەوە. لێرەدا گرنگترین لقەکانی زیندەوەرزانی دەخەینەڕوو:

ا. زیندەوەرزانی مۆلیکیولی: ئەم لقە لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە و کارکردنی ژیان لە ئاستی مۆلیکیولیدا دەکات. بابەتە سەرەکییەکانی بریتین لە DNA، RNA، پرۆتین و کارلێکە بایۆکیمیاییەکان.

ب. خانەزانی: توێژینەوە لە پێکهاتە و کارکردنی خانەکان دەکات، کە یەکەی بنەڕەتی ژیانن. ئەمە لێکۆڵینەوە لە ئەندامۆلکەکانی ناو خانە و پرۆسە خانەییەکان دەگرێتەوە.

ج. ژێنەتیک: لێکۆڵینەوە لە بۆماوە و گواستنەوەی تایبەتمەندییەکان لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی تر دەکات. ئەمە ژێنەتیکی کلاسیکی و ژێنەتیکی مۆلیکیولی دەگرێتەوە.

د. فسیۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە کارکردن و پرۆسەکانی ناو لەشی زیندەوەران دەکات، وەک هەرس، هەناسەدان، و گەڕانی خوێن.

ه‌. گەشەسەندن: لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی گۆڕانی زیندەوەران بەدرێژایی کات دەکات و تیۆری داروین و پێشکەوتنەکانی دوای ئەو دەگرێتەوە.

و. ئیکۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە پەیوەندی نێوان زیندەوەران و ژینگەکەیان دەکات، لەگەڵ کارلێکی نێوان گیانلەبەران و ڕووەکان.

ز. تاکسۆنۆمی: پۆلێنکردن و ناولێنانی زیندەوەران بەپێی پەیوەندی نێوانیان دەکات.

ح. ڕووەکزانی: لێکۆڵینەوە لە ڕووەکەکان دەکات، لە پێکهاتە و فسیۆلۆجیانەوە تا پۆلێنکردن و ئیکۆلۆجیایان.

ت. گیانەوەرزانی: لێکۆڵینەوە لە ئاژەڵان دەکات، لە پێکهاتە و فسیۆلۆجیانەوە تا ڕەفتار و ئیکۆلۆجیایان.

ی. مایکرۆبایۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە زیندەوەرە وردیلەکان دەکات وەک بەکتریا، ڤایرۆس و کەڕووەکان.

ک. بایۆتەکنۆلۆجی: بەکارهێنانی زیندەوەران یان سیستەمە بایۆلۆجییەکان بۆ پێشخستنی بەرهەمەکان و پرۆسەکان، وەک ئەندازیاری ژێنەتیکی.

ل. بایۆئینفۆرماتیک: بەکارهێنانی تەکنەلۆجیای زانیاری بۆ شیکردنەوە و تێگەیشتن لە داتا بایۆلۆجییەکان.

م. زیندەوەرزانی گەشەکردن: لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی گەشەکردنی تاکەکان لە قۆناغی سەرەتاییەوە تا پێگەیشتن دەکات.

ن. زیندەوەرزانی دەریا: لێکۆڵینەوە لە ژیان لە ژینگە ئاوییەکاندا دەکات.

س. ئیتۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە ڕەفتاری ئاژەڵان دەکات.

ئەم لقانە زۆرجار لێکگرێدراون و هاوکاری یەکتر دەکەن بۆ دروستکردنی تێگەیشتنێکی تەواو لە ژیان و پرۆسە ژیارییەکان. هەروەها، لەگەڵ پێشکەوتنی زانست، لقی نوێ سەرهەڵدەدەن و لقە کۆنەکان بەردەوام لە گۆڕان و پەرەسەندندان.

گرنگی زیندەوەرزانی

زیندەوەرزانی ڕۆڵێکی گرنگ و بەرچاوی هەیە لە ژیانی مرۆڤایەتی و پێشکەوتنی کۆمەڵگا. گرنگی ئەم زانستە لە چەندین بواردا دەردەکەوێت:

ا. تەندروستی و پزیشکی:
* تێگەیشتن لە نەخۆشییەکان و چۆنیەتی چارەسەرکردنیان
* پەرەپێدانی دەرمان و ڤاکسینی نوێ
* پێشخستنی تەکنیکە پزیشکییەکان، وەک چارەسەری ژێنی
* باشترکردنی خۆراک و پێشگیری لە نەخۆشی

ب. ژینگەپارێزی:
* تێگەیشتن لە ئیکۆسیستەمەکان و پاراستنیان
* چارەسەرکردنی کێشە ژینگەییەکان وەک گۆڕانی کەشوهەوا
* پاراستنی هەمەچەشنی بایۆلۆجی
* بەڕێوەبردنی سەرچاوە سروشتییەکان

ج. کشتوکاڵ و بەرهەمهێنانی خۆراک:
* پەرەپێدانی بەروبوومی باشتر لەڕێگەی چاککردنی ڕەگەزی
* کۆنترۆڵکردنی ئافات بە شێوازی بایۆلۆجی
* زیادکردنی بەرهەمی خۆراک بۆ دابینکردنی پێداویستی دانیشتوانی جیهان

د. پیشەسازی و تەکنۆلۆجیا:
* پەرەپێدانی بەرهەمی نوێ لەڕێگەی بایۆتەکنۆلۆجیاوە
* بەکارهێنانی زیندەوەران بۆ پاککردنەوەی ژینگە (بایۆریمیدیەیشن)
* داهێنانی ماددە و تەکنیکی نوێ بە ئیلهام وەرگرتن لە سروشت (بایۆمیمیکری)

ه‌. تێگەیشتن لە بنەڕەتی ژیان:
* لێکۆڵینەوە لە سەرەتای ژیان لەسەر زەوی
* دۆزینەوەی ئەگەری بوونی ژیان لە گەردووندا

و. پەروەردە و ڕۆشنبیری:
* پەرەپێدانی تێگەیشتنی مرۆڤ لە خۆی و جیهانی دەوروبەری
* پێشخستنی بیرکردنەوەی زانستی و ڕەخنەیی

ز. دادوەری و یاسا:
* بەکارهێنانی تەکنیکە بایۆلۆجییەکان لە لێکۆڵینەوەی تاوان (فۆرێنسیک بایۆلۆجی)
* یارمەتیدان لە دیاریکردنی باوکایەتی و دایکایەتی

ح. ئابووری:
* دروستکردنی دەرفەتی کار لە بوارە جیاوازەکانی زیندەوەرزانیدا
* پەرەپێدانی پیشەسازی نوێ لەسەر بنەمای زانستە بایۆلۆجییەکان

بەکورتی، زیندەوەرزانی کاریگەری لەسەر زۆربەی لایەنەکانی ژیانی مرۆڤ هەیە و ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە چارەسەرکردنی کێشە گەورەکانی سەردەم.

میتۆدەکانی توێژینەوە لە زیندەوەرزانیدا

زیندەوەرزانی وەک هەر زانستێکی دیکە، پشت بە کۆمەڵێک میتۆدی توێژینەوە دەبەستێت بۆ کۆکردنەوە و شیکردنەوەی زانیاری. ئەم میتۆدانە بەردەوام لە گۆڕان و پێشکەوتندان. لێرەدا گرنگترین میتۆدەکانی توێژینەوە لە زیندەوەرزانیدا دەخەینەڕوو:

ا. ڕێبازی زانستی:
ئەمە بنەمای هەموو توێژینەوە زانستییەکانە و پێکهاتووە لە:
* دیاریکردنی پرسیار یان کێشەیەک
* دانانی گریمانە
* ئەنجامدانی تاقیکردنەوە
* کۆکردنەوە و شیکردنەوەی داتا
* دەرهێنانی ئەنجام
* بڵاوکردنەوەی دۆزینەوەکان

ب. تاقیکردنەوەی کۆنترۆڵکراو:
لەم میتۆدەدا، توێژەر هەموو فاکتەرەکان کۆنترۆڵ دەکات جگە لەو فاکتەرەی دەیەوێت کاریگەرییەکەی تاقی بکاتەوە. ئەمە یارمەتی دەدات بۆ دیاریکردنی پەیوەندی هۆکار و ئەنجام.

ج. چاودێریکردن:
لێکۆڵینەوە لە زیندەوەران لە ژینگەی سروشتی خۆیاندا بەبێ دەستێوەردان. ئەمە بەتایبەتی لە بواری ئیکۆلۆجی و ئیتۆلۆجیدا بەکاردێت.

د. لێکۆڵینەوەی بەراوردکاری:
بەراوردکردنی تایبەتمەندییەکانی زیندەوەرانی جیاواز بۆ تێگەیشتن لە پەیوەندی و گەشەسەندنیان.

ه‌. مۆدێلسازی:
دروستکردنی مۆدێلی بیرکاری یان کۆمپیوتەری بۆ لێکدانەوەی سیستەمە بایۆلۆجییە ئاڵۆزەکان.

و. میکرۆسکۆپی:
بەکارهێنانی جۆرەها میکرۆسکۆپ (ڕووناکی، ئەلیکترۆنی، کۆنفۆکاڵ) بۆ لێکۆڵینەوە لە پێکهاتەی وردی زیندەوەران.

ز. تەکنیکە مۆلیکیولییەکان:
* PCR (Polymerase Chain Reaction): بۆ زۆرکردنەوەی بەشێکی دیاریکراوی DNA
* سیکوێنسینگی DNA: بۆ دیاریکردنی ڕیزبەندی نیوکلیۆتایدەکان
* کلۆنینگ: بۆ دروستکردنی کۆپی وردی ژێنەکان یان زیندەوەران
* CRISPR: بۆ دەستکاریکردنی ژێنۆم

ح. تەکنیکە بایۆکیمیاییەکان:
* کرۆماتۆگرافی: بۆ جیاکردنەوەی تێکەڵەی کیمیایی
* ئیلیکترۆفۆریسیس: بۆ جیاکردنەوەی مۆلیکیولە بایۆلۆجییەکان
* سپێکترۆفۆتۆمەتری: بۆ پێوانەکردنی چڕی ماددەکان

ت. تەکنیکە ئیمیونۆلۆجییەکان:
* ELISA: بۆ دۆزینەوە و پێوانەکردنی پرۆتینەکان
* Western Blot: بۆ دیاریکردنی پرۆتینە تایبەتەکان لە تێکەڵەیەکدا

ی. بایۆئینفۆرماتیک:
بەکارهێنانی کۆمپیوتەر و ئەلگۆریتمی تایبەت بۆ شیکردنەوەی داتا بایۆلۆجییە گەورەکان.

ک. تەکنیکە ئیمەیجینگ:
* MRI: بۆ وێنەگرتنی ناوەوەی لەش
* CT Scan: بۆ دروستکردنی وێنەی سێ ڕەهەندی
* PET Scan: بۆ دیاریکردنی چالاکی میتابۆلیکی

ل. تەکنیکە فسیۆلۆجییەکان:
* ئیلیکترۆفسیۆلۆجی: بۆ تۆمارکردنی چالاکی کارەبایی خانەکان
* سپیرۆمیتری: بۆ پێوانەکردنی فەنکشنی سییەکان

م. میتاژێنۆمیکس:
لێکۆڵینەوە لە کۆمەڵگای میکرۆبی لە ژینگەیەکی دیاریکراودا.

هەر توێژینەوەیەک لەوانەیە پێویستی بە بەکارهێنانی چەند میتۆدێکی جیاواز هەبێت. هەڵبژاردنی میتۆدی گونجاو پەیوەندی بە جۆری پرسیارەکە، سروشتی بابەتەکە و ئامانجی توێژینەوەکەوە هەیە.

پەیوەندی زیندەوەرزانی بە زانستەکانی دیکەوە

زیندەوەرزانی زانستێکی فرەڕەهەندە و پەیوەندی بەهێزی لەگەڵ زۆربەی زانستەکانی دیکەدا هەیە. ئەم پەیوەندییانە نەک تەنها یارمەتی پێشکەوتنی زیندەوەرزانی دەدەن، بەڵکو بوونەتە هۆی دروستبوونی بوارە نوێیەکانی توێژینەوە. لێرەدا گرنگترین پەیوەندییەکان دەخەینەڕوو:

ا. کیمیا:
* بایۆکیمیا: لێکۆڵینەوە لە پرۆسە کیمیاییەکانی ناو زیندەوەران
* کیمیای ئۆرگانیک: گرنگە بۆ تێگەیشتن لە پێکهاتەی مۆلیکیولە بایۆلۆجییەکان

ب. فیزیا:
* بایۆفیزیک: لێکۆڵینەوە لە پرۆسە فیزیاییەکانی ناو سیستەمە بایۆلۆجییەکان
* میکانیکی کوانتەم: کاریگەری لەسەر تێگەیشتنمان لە پرۆسە مۆلیکیولییەکان هەیە

ج. بیرکاری:
* بایۆماتماتیکس: بەکارهێنانی مۆدێلی بیرکاری بۆ لێکدانەوەی دیاردە بایۆلۆجییەکان
* ئامار: گرنگە بۆ شیکردنەوەی داتا و دیزاینی تاقیکردنەوەکان

د. زانستی کۆمپیوتەر:
* بایۆئینفۆرماتیک: بەکارهێنانی کۆمپیوتەر بۆ شیکردنەوەی داتا بایۆلۆجییەکان
* هۆشی دەستکرد: بەکاردێت بۆ لێکدانەوەی داتا ئاڵۆزەکان و دۆزینەوەی پەیوەندییە شاراوەکان

ه‌. جیۆلۆجی:
* پالیۆنتۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە فۆسیلەکان و مێژووی ژیان لەسەر زەوی
* بایۆجیۆکیمیا: لێکۆڵینەوە لە کارلێکی نێوان زیندەوەران و ژینگەی جیۆلۆجی

و. کەشناسی:
* بایۆکلایماتۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە کاریگەری گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر زیندەوەران

ز. ئەنترۆپۆلۆجی:
* ئەنترۆپۆلۆجی بایۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە گەشەسەندنی مرۆڤ و جیاوازییە بایۆلۆجییەکانی نێوان گرووپە مرۆییەکان

ح. دەروونناسی:
* دەروونناسی فسیۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە بنەما بایۆلۆجییەکانی ڕەفتار و دەروون

ت. فەلسەفە:
* فەلسەفەی بایۆلۆجی: لێکۆڵینەوە لە چەمکە فەلسەفییەکانی پەیوەست بە ژیان و گەشەسەندن
* بایۆئیتیکس: لێکۆڵینەوە لە لایەنە ئەخلاقییەکانی توێژینەوە و پراکتیزەکردنی زیندەوەرزانی

بەرەوپێشچوونە نوێیەکان لە بواری زیندەوەرزانیدا

زیندەوەرزانی بەردەوام لە گۆڕان و پێشکەوتندایە. لە ساڵانی دواییدا، چەندین بەرەوپێشچوونی گرنگ لەم بوارەدا ڕوویانداوە کە کاریگەری بەرچاویان لەسەر تێگەیشتنمان لە ژیان و توانای دەستکاریکردنی سیستەمە بایۆلۆجییەکان هەبووە. لێرەدا هەندێک لە گرنگترین بەرەوپێشچوونەکان دەخەینەڕوو:

ا. تەکنۆلۆجیای CRISPR-Cas9:
ئەم تەکنۆلۆجیایە شۆڕشێکی گەورەی لە بواری دەستکاریکردنی ژێنۆمدا بەرپاکردووە. CRISPR دەرفەتی ئەوە دەدات کە ژێنەکان بە وردی و کارامەیی زیاترەوە دەستکاری بکرێن. ئەمە دەرگای نوێی کردووەتەوە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییە ژێنەتیکییەکان و باشترکردنی بەروبوومی کشتوکاڵی.

ب. سینگڵ-سێڵ سیکوێنسینگ:
ئەم تەکنیکە توانای لێکۆڵینەوە لە ژێنۆم و ترانسکریپتۆمی تاکە خانەکانی داوە بە زاناکان. ئەمە یارمەتی باشتر تێگەیشتن لە جیاوازی نێوان خانەکان و پرۆسەکانی پەرەسەندنی خانە داوە.

ج. ئۆرگانۆیدەکان:
ئەمانە مۆدێلی سێ ڕەهەندی ئەندامەکانن کە لە خانە بنەڕەتییەکان دروست دەکرێن. ئۆرگانۆیدەکان دەرفەتی لێکۆڵینەوەی وردتر لە پەرەسەندن و نەخۆشییەکانی ئەندامەکان دەدەن.

د. ئۆپتۆجێنەتیکس:
ئەم تەکنیکە ڕێگە دەدات بە کۆنترۆڵکردنی چالاکی دەمارەکان بە بەکارهێنانی ڕووناکی. ئەمە یارمەتی باشتر تێگەیشتن لە کارکردنی مێشک و سیستەمی دەماری داوە.

ه‌. سیستەمی بایۆلۆجی:
ئەم بوارە نوێیە هەوڵ دەدات تێگەیشتنێکی گشتگیر لە سیستەمە بایۆلۆجییە ئاڵۆزەکان پێشکەش بکات بە بەکارهێنانی داتای زۆر و مۆدێلی کۆمپیوتەری.

و. ئیمیونۆتێراپی:
پێشکەوتنەکان لەم بوارەدا ڕێگەی نوێیان کردووەتەوە بۆ چارەسەرکردنی شێرپەنجە بە بەکارهێنانی سیستەمی بەرگری لەشی خودی نەخۆشەکە.

ز. میکرۆبایۆمیکس:
لێکۆڵینەوە لە کۆمەڵگای میکرۆبی ناو لەش و کاریگەرییان لەسەر تەندروستی. ئەمە تێگەیشتنی نوێی لەسەر پەیوەندی نێوان میکرۆبەکان و نەخۆشییەکان پێشکەش کردووە.

ح. نانۆبایۆتەکنۆلۆجی:
بەکارهێنانی تەکنۆلۆجیای نانۆ لە بواری زیندەوەرزانیدا، کە دەرفەتی نوێی بۆ دەرمانسازی و چارەسەرکردنی نەخۆشییەکان خوڵقاندووە.

ت. بایۆپرینتینگی سێ ڕەهەندی:
ئەم تەکنۆلۆجیایە توانای دروستکردنی شانە و ئەندامی دەستکردی داوە، کە دەکرێت لە داهاتوودا بۆ چاندنی ئەندام بەکاربهێنرێت.

ی. ئیدیتکردنی ئیپیجێنۆم:
ئەمە توانای گۆڕینی چۆنیەتی دەربڕینی ژێنەکان بەبێ گۆڕینی خودی ژێنەکە دەدات، کە دەرفەتی نوێ بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییەکان دەڕەخسێنێت.

ئەم بەرەوپێشچوونانە نەک تەنها تێگەیشتنمان لە ژیان قووڵتر کردووەتەوە، بەڵکو دەرفەتی نوێشیان بۆ چارەسەرکردنی کێشە گەورەکانی مرۆڤایەتی وەک نەخۆشی، برسێتی و گۆڕانی کەشوهەوا خوڵقاندووە. هەروەها، ئەم پێشکەوتنانە پرسیاری ئەخلاقی و کۆمەڵایەتی نوێشیان هێناوەتە ئاراوە

ئاییندەی زیندەوەرزانی

زیندەوەرزانی بە خێراییەکی سەرسوڕهێنەر پێش دەکەوێت و چاوەڕوان دەکرێت لە داهاتوودا گۆڕانکاری گەورە لە ژیانی مرۆڤایەتیدا دروست بکات. لێرەدا هەندێک لە پێشبینی و ئاراستە سەرەکییەکانی ئاییندەی زیندەوەرزانی دەخەینەڕوو:

ا. پزیشکی تاکەکەسی و ژێنۆمیک:
* چارەسەری تەواو تایبەت بە هەر کەسێک بەپێی پێکهاتەی ژێنەتیکی
* پێشبینیکردن و خۆپاراستن لە نەخۆشییەکان پێش دەرکەوتنیان
* دەستکاریکردنی ژێنەتیکی بۆ چاکردنەوەی نەخۆشییە بۆماوەییەکان

ب. زیندەوەرزانی سینتەتیک:
* دروستکردنی زیندەوەری تەواو نوێ بۆ مەبەستی تایبەت
* بەرهەمهێنانی سووتەمەنی بایۆلۆجی و ماددەی نوێ
* دروستکردنی سیستەمی بایۆلۆجی بۆ پاککردنەوەی ژینگە

ج. نانۆبایۆتەکنۆلۆجی:
* بەکارهێنانی نانۆڕۆبۆتی بایۆلۆجی بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییەکان
* دروستکردنی سیستەمی وردی هەستیار بۆ دۆزینەوەی نەخۆشییەکان
* گەیاندنی دەرمان بە شێوەیەکی زۆر ورد بۆ شوێنی پێویست لە لەشدا

د. نیورۆبایۆلۆجی و ئینتەرفەیسی مێشک-کۆمپیوتەر:
* باشترکردنی تێگەیشتن لە کارکردنی مێشک
* دروستکردنی پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەنێوان مێشک و ئامێرەکاندا
* چارەسەرکردنی نەخۆشییە دەمارییەکان بە شێوەیەکی کاریگەرتر

ه‌. بایۆئینفۆرماتیک و هۆشی دەستکرد:
* شیکردنەوەی داتا بایۆلۆجییە زۆر گەورەکان بە خێرایی و وردی زیاتر
* پێشبینیکردنی کاریگەری گۆڕانکارییە ژێنەتیکییەکان
* مۆدێلکردنی سیستەمە بایۆلۆجییە ئاڵۆزەکان

و. ئیکۆلۆجی و ژینگەپارێزی:
* باشترکردنی تێگەیشتن لە کاریگەری گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر ئیکۆسیستەمەکان
* پەرەپێدانی ستراتیژی نوێ بۆ پاراستنی هەمەچەشنی بایۆلۆجی
* بەکارهێنانی تەکنۆلۆجیای بایۆلۆجی بۆ چارەسەرکردنی کێشە ژینگەییەکان

ز. بەرهەمهێنانی خۆراک:
* پەرەپێدانی بەروبوومی کشتوکاڵی بەرگر بە وشکەساڵی و نەخۆشی
* بەرهەمهێنانی خۆراک لە تاقیگەدا، وەک گۆشتی سینتەتیک
* زیادکردنی بەهای خۆراکی بەروبوومەکان بە دەستکاریکردنی ژێنەتیکی

ح. ئاستروبایۆلۆجی:
* گەڕان بەدوای ژیان لە گەردووندا
* لێکۆڵینەوە لە ئەگەری دروستکردنی ژیان لە هەسارەکانی دیکەدا

ت. درێژکردنەوەی تەمەن:
* لێکۆڵینەوە لە پرۆسەی پیربوون و هەوڵدان بۆ خاوکردنەوەی
* چارەسەرکردنی نەخۆشییە پەیوەندیدارەکان بە تەمەنەوە

ئەم پێشبینیانە نیشان دەدەن کە زیندەوەرزانی لە داهاتوودا ڕۆڵێکی زۆر گرنگتر لە ژیانی مرۆڤایەتیدا دەگێڕێت. هەرچەندە، پێویستە ئاگاداری ئەوە بین کە هەموو پێشکەوتنێک دەرەنجامی چاوەڕواننەکراوی هەیە و پێویستە بە وریاییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەم پێشکەوتنانەدا بکرێت.