ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کەمی ماددەی ئاسن (بە عەرەبی: نقص الحديد، بە ئینگلیزی: iron deficiency) واتا جەستە بڕی پێوستی لە ماددەی ئاسنی نییە. ماددەی ئاسن یەکێکە لە پێکهاتە سەرەکییەکانی هیمۆگڵۆبینی ناو خڕۆکە سوورەکان، لە کاتی لەدەستدان و کەمبوونەوەی ماددەی ئاسن ناتوانرێت هیمۆگڵۆبین دروست بکرێت ئەمەش دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی خڕۆکە سوورەکان و کەمخوێنی، کەمخوێنی ئاسنیش کە باوەترین جۆری کەمخوێنییە بەهۆی کەمی ماددەی ئاسنەوە دروست دەبێت کە وادەکات بەرهەمهێنانی خڕۆکە سوورەکان کەم ببێتەوە.
هۆکاری کەمی ماددەی ئاسن
- ئافرەتان زیاتر ماددەی ئاسنیان کەمترە لەچاو پیاو بە هۆکاری سووڕی مانگانە.
- نەخواردنی ئەو خۆراکانەی بڕی پێوست ماددەی ئاسنی تێدایە.
- دووگیانی لە ژنان.
- تەمەن.
- لەش توانای هەڵمژینی ماددەی ئاسنی نەبێت بەهۆی نەخۆشییەکی هەرسەوە.
- کێشەکانی هەرس یان نەخۆشییەکانی کۆئەندامی هەرس.
- تووشبوون بە خوێنبەربوون.
نیشانەکانی کەمی ماددەی ئاسن
- هەڵوەرینی قژ و لاوازبوونی و کەمبنوونەی چڕی قژ.
- چرچ بوونی پێست.
- بێتاقەتی و بێ هێزی و سەرەگێژکە و ماندوویی.
- شکانی نینۆک یان زەردبوون و کاڵبوونەوەی ڕەنگی نینۆک.
- هەناسەبڕکێ و هەست بەخێرایی لێدانی دڵ.
- سەرئێشە.
- ڕەنگ زەردی و کاڵبوونەوەی ڕەنگی پێست.
- ساردبوونی جەستە بە تایبەت دەست و پێیەکان.
- کەمی گەشە لە منداڵان و هەرزەکاران.
- گرژبوونی ماسولکە و لاوازی ئێسک.
چارەسەری
بە ڕێگای خواردن
- خواردنی گۆشتی سوور، بیبەری شیرین، چەوەندەر، نیسک، پاقلەمەنیەکان، کەلەرم، سپێناخ، ماسی، میوەی وشککراوە، چەرەزات و گەنمەشامی.
- خۆ بەدوور گرتن لە چا و قاوە و نیسکافە و خواردنەوە گازییەکان.
بە ڕێگای دەرمانەکانی Iron supplements وەکو:
- soft iron cupsul
- iron plus cupsul
- Adva Fer max cupsul
- venofer amp
- کۆمەڵێک ناوی تر و براندی تر.
دەستیشانکردن
بە دوو پشکنین ڕێژەی کەمی مادەی ئاسن لە جەستە دیاری ئەکرێ ئەوانیش
iron test
ڕێژەی ئاسایی بەگوێرەی تەمەن و جۆری ئامێر ئەگۆرێت
70ــ180 mcg/dL
ferritin test
ڕێژەی ئاسایی بەگوێرەی جۆری ئامێر و تەمەن ئەگۆرێت
24ـــ 336 ng/mL
جیاوازی لەنێوانیاندا هەیە زیاتر ferritin test بەکارئەهێنرێت چونکە ئاسنی خەزن کراوە.
