ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا، کە بە شۆڕشی ١٩٤٨یش ناسراوە، یەکێک بوو لە گرنگترین و کاریگەرترین ڕووداوەکانی مێژووی هاوچەرخی ئەم وڵاتەی ئەمریکای ناوەڕاست. ئەم جەنگە کورتخایەنە، کە تەنها نزیکەی دوو مانگی خایاند، کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر داهاتووی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆستاریکا هەبوو.
پاشخانی مێژوویی
بۆ تێگەیشتن لە جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا، پێویستە سەرەتا چاوێک بە دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتی وڵاتەکە لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا بخشێنین. لە دوای سەربەخۆبوونی لەژێر دەسەڵاتی ئیسپانیا لە ساڵی ١٨٢١، کۆستاریکا بەرەو سیستەمێکی دیموکراسی هەنگاوی نا، بەڵام هێشتا کێشە و ناکۆکی نێوان گرووپە سیاسییەکان بەردەوام بوو. لە ساڵانی ١٩٤٠کان، دەسەڵاتی سیاسی لە نێوان دوو گرووپی سەرەکیدا دابەش ببوو: پارێزگارەکان و ڕیفۆرمخوازەکان. ئەم دابەشبوونە سیاسییە بووە هۆی دروستبوونی گرژی و ناکۆکی کە لە کۆتاییدا بووە هۆی هەڵگیرسانی جەنگی ناوخۆ.
هۆکارەکانی جەنگ
چەندین هۆکاری سەرەکی بوونە هۆی هەڵگیرسانی جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا. یەکەم، ناکۆکی سیاسی لە نێوان حکومەتی تیۆدۆر پیکادۆ و ئۆپۆزسیۆن بە سەرکردایەتی خۆسێ فیگێرێس فێرێر. دووەم، گەندەڵی و ساختەکاری لە هەڵبژاردنەکانی ١٩٤٨ کە بووە هۆی ناڕەزایەتی بەرفراوان. سێیەم، نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابووری کە بووە هۆی دروستبوونی ناڕەزایەتی لە نێو چینە هەژارەکان. چوارەم، کاریگەری دەرەکی، بە تایبەتی لە لایەن وڵاتانی دراوسێ و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.
ڕووداوە سەرەکییەکانی جەنگ
جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا لە ١٢ی مارسی ١٩٤٨ دەستی پێکرد کاتێک هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن بە سەرکردایەتی خۆسێ فیگێرێس هێرشیان کردە سەر شارۆچکەی سان ئیسیدرۆ دێل خێنێراڵ لە باشووری وڵات. لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا، شەڕ بڵاو بووەوە بۆ ناوچەکانی تر و پایتەختی وڵات، سان خۆسێ. شەڕە سەرەکییەکان لە ناوچەکانی کارتاگۆ، ئالاخوێلا و هێرێدیا ڕوویاندا. هێزەکانی حکومەت سەرەتا توانییان بەرگری بکەن، بەڵام بە هۆی پشتیوانی خەڵکی لە هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن و لاوازی سوپای حکومەت، بەرەبەرە دۆخەکە بە قازانجی ئۆپۆزسیۆن گۆڕا.
یەکێک لە گرنگترین ڕووداوەکانی جەنگ، شەڕی ئێل تێخار بوو کە لە ١٣ی ئەپریل ڕوویدا. لەم شەڕەدا، هێزەکانی فیگێرێس توانییان سەرکەوتنێکی گەورە بەدەست بهێنن و ڕێگای پایتەختیان کردەوە. لە ١٩ی ئەپریل، هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن گەیشتنە سان خۆسێ و حکومەتی پیکادۆ ناچار بە دەستلەکارکێشانەوە کرا.
کاریگەرییەکانی جەنگ
جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا کاریگەری قووڵی لەسەر وڵات هەبوو. لە لایەکەوە، نزیکەی ٢٠٠٠ کەس گیانیان لەدەستدا و هەزاران کەسی تر بریندار بوون. ژێرخانی ئابووری وڵات زیانێکی زۆری پێگەیشت و چەندین شار و گوند وێران کران. لە لایەکی ترەوە، جەنگەکە بووە هۆی گۆڕانکاری بنەڕەتی لە سیستەمی سیاسی وڵاتدا. سوپا هەڵوەشێنرایەوە و دەستوورێکی نوێ دانرا کە مافی دەنگدانی بۆ ژنان و ڕەشپێستەکان دابین کرد.
کۆتایی هاتنی جەنگ و ئەنجامەکانی
جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا لە ٢٤ی ئەپریلی ١٩٤٨ کۆتایی هات کاتێک حکومەتی پیکادۆ ڕازی بوو بە دەستلەکارکێشانەوە و دەسەڵات ڕادەستی حکومەتێکی کاتی بکات. خۆسێ فیگێرێس بۆ ماوەی ١٨ مانگ سەرۆکایەتی حکومەتی کاتی کرد و لەم ماوەیەدا چەندین ڕیفۆرمی گرنگی ئەنجامدا. لەوانە، هەڵوەشاندنەوەی سوپا، دامەزراندنی کۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن، ناسیۆنالیزەکردنی بانکەکان و دابینکردنی مافی دەنگدان بۆ ژنان و کەمینەکان
میراتی جەنگ
جەنگی ناوخۆی کۆستاریکا میراتێکی گرنگی بۆ وڵات بەجێهێشت. یەکەم، هەڵوەشاندنەوەی سوپا بووە هۆی ئەوەی کە کۆستاریکا ببێتە یەکێک لە کەمترین وڵاتانی جیهان کە خەرجی سەربازی هەیە و ئەمەش بووە هۆی باشترکردنی ژیانی خەڵک. دووەم، دامەزراندنی سیستەمێکی دیموکراسی بەهێز کە تا ئەمڕۆش بەردەوامە و کۆستاریکای کردووەتە یەکێک لە سەقامگیرترین دیموکراسییەکانی ئەمریکای لاتین. سێیەم، پەرەپێدانی سیستەمی خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی کە بووە هۆی باشترکردنی ژیانی هاوڵاتیان لە بوارەکانی تەندروستی و پەروەردە.
سەرچاوەکان
127 بینین
