ناوه‌ڕۆك
پێشەکی و پێناسە
شەڕی ئۆستەرلیتز، یەکێکە لە چارەنووسسازترین جەنگەکانی سەردەمی ناپۆلیۆن. و بەشێکی گرنگ و یەکلاکەرەوە بوو لە جەنگی سێیەمی هاوپەیمانی (١٨٠٥-١٨٠٦). ئەم جەنگە لە ٢ی کانوونی یەکەمی ١٨٠٥ لە نزیک گوندی ئۆستەرلیتز لە مۆراڤیا (ئێستا بەشێکە لە کۆماری چیک) لە نێوان سوپای ئیمپراتۆریەتی فەرەنسا بە سەرکردایەتی ناپلیۆن بۆناپارت لە لایەک و هێزە هاوپەیمانەکانی نەمسا و ڕووسیا لە لایەکی ترەوە ڕوویدا. ئەم جەنگە بە یەکێک لە گەورەترین سەرکەوتنەکانی ناپلیۆن و شاکارێکی سەربازی دادەنرێت کە تیایدا توانی بە هێزێکی کەمترەوە سەرکەوتنێکی گەورە بەدەست بهێنێت.
پێشینەی مێژوویی و هۆکارەکانی جەنگ
دوای شۆڕشی فەرەنسا و سەرهەڵدانی ناپلیۆن، وڵاتانی ئەوروپا بە نیگەرانییەوە دەیانڕوانییە فراوانخوازی فەرەنسا. لە ساڵی ١٨٠٥دا، بەریتانیا توانی هاوپەیمانییەکی نوێ (هاوپەیمانی سێیەم) لەگەڵ نەمسا، ڕووسیا، سوید و ناپۆلی پێکبهێنێت. ئامانجی سەرەکی ئەم هاوپەیمانییە سنووردارکردنی دەسەڵاتی فەرەنسا و گێڕانەوەی هاوسەنگی هێز بوو لە ئەوروپا. پێش جەنگی ئۆستەرلیتز، ناپلیۆن توانیبووی سەرکەوتنی گرنگ بەدەست بهێنێت و ڤیەننا داگیر بکات، بەڵام شکستی هێزە دەریاییەکانی لە تەرەفەلگەر هاوسەنگی هێزی گۆڕیبوو.
هێزە بەشداربووەکان و سەرکردەکانیان
سوپای فەرەنسا بە سەرکردایەتی ناپلیۆن بۆناپارت لە نزیکەی ٧٢,٠٠٠ سەرباز پێکهاتبوو، لە کاتێکدا هێزە هاوپەیمانەکان بە سەرکردایەتی ئیمپراتۆر ئەلێکساندەری یەکەمی ڕووسیا و ئیمپراتۆر فرانسیسی دووەمی نەمسا نزیکەی ٨٥,٠٠٠ سەربازیان هەبوو. سوپای فەرەنسا خاوەن ئەزموونێکی زۆر و مۆراڵێکی بەرز بوو، هەروەها سەرکردە بەتواناکانی وەک مارشاڵ داڤو، سۆلت و لانس یارمەتیدەری ناپلیۆن بوون. لە بەرامبەردا، هێزە هاوپەیمانەکان کە زۆربەیان لە سەربازی ڕووسی و نەمساوی پێکهاتبوون، لە ژێر فەرماندەیی کوتوزۆڤ و جۆن لیختنشتاین بوون.
پلان و ستراتیژی جەنگی
ناپلیۆن پلانێکی زیرەکانەی داڕشت کە لەسەر بنەمای خەڵەتاندنی دوژمن و دروستکردنی هەلی گونجاو بۆ هێرش دامەزرابوو. بە ئەنقەست هێزەکانی لە بەرزایی پراتزێن کشاندەوە، کە شوێنێکی ستراتیژی بوو، بۆ ئەوەی وا لە هاوپەیمانان بگەیەنێت کە لاواز و دوودڵە. ئەم تاکتیکە بە "تەڵەی ئۆستەرلیتز" ناسراوە. هاوپەیمانان بڕیاریاندا هێرش بکەنە سەر باڵی ڕاستی سوپای فەرەنسا، بەو هیوایەی پەیوەندی ناپلیۆن لەگەڵ ڤیەننا ببڕن.
ڕەوتی جەنگەکە
جەنگەکە لە بەرەبەیانی ٢ی کانوونی یەکەم دەستیپێکرد. هاوپەیمانان وەک ناپلیۆن پێشبینی کردبوو، هێرشیان کردە سەر باڵی باشوور. لە کاتێکدا سەرنجیان لەسەر ئەم هێرشە بوو، ناپلیۆن هێزە سەرەکییەکانی لە ناوەڕاستدا کۆکردەوە و هێرشێکی خێرای کردە سەر بەرزاییەکانی پراتزێن کە هاوپەیمانان بە لاوازیان گرتبوو. ئەم هێرشە چارەنووسسازە هێڵی بەرگری هاوپەیمانانی شکاند و سوپاکەیانی کردە دوو بەشەوە. مارشاڵ داڤو توانی باڵی باشووری بپارێزێت، لە کاتێکدا هێزەکانی ناوەڕاست و باکوور هێرشی گەورەیان ئەنجامدا.
دەرئەنجامە سەربازییەکان
لە کۆتایی جەنگەکەدا، هاوپەیمانان زیاتر لە ١٥,٠٠٠ کوژراو و برینداریان هەبوو، هەروەها نزیکەی ١١,٠٠٠ سەربازیش بە دیل گیران. لە بەرامبەردا، زیانەکانی فەرەنسا کەمتر لە ٩,٠٠٠ سەرباز بوو. سوپای هاوپەیمانان بە تەواوی تێکشکا و ناچار بە پاشەکشە بوون. ئەم سەرکەوتنە گەورەیە بووە نموونەیەکی کلاسیکی جەنگ کە تا ئێستاش لە ئەکادیمیا سەربازییەکاندا دەخوێندرێت.
کاریگەرییە سیاسی و دیپلۆماسییەکان
دوای جەنگەکە، نەمسا ناچار کرا پەیمانی پرێسبۆرگ واژۆ بکات کە تێیدا دەستی لە زۆربەی خاکەکانی لە ئیتالیا و ئەڵمانیا هەڵگرت. هەروەها ئیمپراتۆریەتی پیرۆزی ڕۆمانی کۆتایی پێهات و فرانسیسی دووەم بووە تەنها ئیمپراتۆری نەمسا. ڕووسیاش پاشەکشەی کرد و لە هاوپەیمانی کشایەوە. ئەم دەرئەنجامانە هێزی فەرەنسایان لە کیشوەری ئەوروپادا بەرزکردەوە.
گرنگی مێژوویی و میراتی جەنگەکە
جەنگی ئۆستەرلیتز خاڵی وەرچەرخان بوو لە مێژووی ئەوروپادا. ئەم سەرکەوتنە بووە هۆی دامەزراندنی کۆنفیدراسیۆنی ڕاین و گۆڕینی نەخشەی سیاسی ئەوروپا. هەروەها وەک نموونەیەکی بەرجەستەی سەرکەوتنی ستراتیژی و تاکتیکی سەربازی ماوەتەوە کە کاریگەری لەسەر بیری سەربازی دواتر هەبووە.
دەرەنجام
جەنگی ئۆستەرلیتز تەنها جەنگێکی سەربازی نەبوو، بەڵکو ڕووداوێکی گۆڕانکاری بوو لە مێژووی ئەوروپادا. سەرکەوتنی ناپلیۆن لەم جەنگەدا نیشانیدا کە چۆن دەکرێت بە بەکارهێنانی هزری ستراتیژی، پلاندانانی ورد و سوودوەرگرتن لە هەلەکان، سەرکەوتن بەسەر هێزێکی گەورەتردا بەدەست بهێنرێت. هەرچەندە دەسەڵاتی ناپلیۆن دە ساڵ دواتر کۆتایی پێهات، بەڵام کاریگەری ئەم جەنگە لەسەر هونەری سەربازی و سیاسەتی نێودەوڵەتی تا ئەمڕۆ بەردەوامە.
سەرچاوەکان
20 بینین
