ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
مێژووی سەربازیی عێراق نموونەیەکی بەرچاوی گۆڕانی پارادایمی شەڕ و دەرەنجامەکانی سیاسەتی هێز لە سەدەی بیستەم و سەرەتای سەدەی بیست‌ویەکدا پێشکەش دەکات. هەوڵ دەدەین تیشک بخەینە سەر ئەزموونی سەربازیی عێراق لە ڕووبەرووبوونەوە دەرەکییەکانیدا، بە پێداچوونەوەیەکی قووڵ لە چەند لایەنێکی ستراتیژی، تاکتیکی و دیپلۆماسی. ئامانجی ئەم ڕاپۆرتە شیکردنەوەی عەقڵانی و مەعریفی میکانیزمەکانی سەرکەوتن و شکستی سوپای عێراقە، بۆ ئەوەی بگەین بە تێڕوانینێکی قووڵتر لە دینامیکیەتی هێز لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
شەڕی فەلەستین (١٩٤٨)
عێراق بەشداری کرد لە شەڕی فەلەستین (١٩٤٨)، وەک بەشێک لە هەوڵی هاوبەشی وڵاتانی عەرەبی بۆ بەرگریکردن لە فەلەستین. سوپای عێراق لەو کاتەدا خاوەن چەکی مۆدێرن و ڕاهێنانی بەریتانی بوو، بەڵام کەمی ئەزموونی شەڕی پێشکەوتوو و نەبوونی ستراتیژیەتی یەکگرتوو لە نێوان هێزە عەرەبییەکاندا بووە هۆی دەرەنجامێکی نەخوازراو.
ئەنجام: دۆڕانێکی سەخت بووە بەشی لایەنی عەرەبی و سوپای عێڕاق وە بە دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسرائیل کۆتایی هات.
شەڕی ١٩٦٧ لەگەڵ ئیسرائیل
شەڕی شەش ڕۆژە لە حوزەیرانی ١٩٦٧ نوێنەرایەتی گۆڕانێکی پارادایم دەکات لە مێژووی سەربازی عێراقدا. سەرەڕای ئەوەی کە بەشداری عێراق بە بەراورد لەگەڵ میسر و سوریا سنووردارتر بوو، بەڵام ئەم شەڕە کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر هزری ستراتیژی عێراق جێهێشت. لاوازی هاوکاری سەربازی نێوان وڵاتانی عەرەبی و جیاوازی لە ئاستی تەکنەلۆژی سەربازی، بوونە هۆی شکستێکی خێرا و سەرنجڕاکێش بۆ وڵاتانی عەرەبی و عێڕاق.
لە ڕوانگەی تیۆری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانەوە، ئەم شەڕە نیشانیدا کە شەڕی کلاسیکی سوپایی لە سەردەمی مۆدێرندا تەنها لەسەر بنەمای ژمارە و قەبارەی هێز ناتوانێت سەرکەوتن دەستەبەر بکات، بەڵکو پێویستی بە هەماهەنگی، تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو، و ستراتیژیەتی یەکگرتوو هەیە. ئەم دەرسە تاڵە بووە هۆی ئەوەی کە عێراق بکەوێتە بیر گۆڕانکاری لە ستراتیژی سەربازی خۆیدا.
شەڕی ئۆکتۆبەر/تشرینی یەکەم (١٩٧٣) لەگەڵ ئیسرائیل
لە شەڕی ١٩٧٣دا، عێراق بەشداریەکی گەورەتری هەبوو بە ناردنی هێزێکی بەرچاو بۆ بەرەی سوریا. هەرچەندە سەرەتا هێزەکانی میسر و سوریا توانیان هەندێک سەرکەوتن بەدەست بهێنن، بەڵام لە کۆتاییدا ئیسرائیل توانی دژەهێرشێکی کاریگەر ئەنجام بدات. شکست بە سوپای وڵاتانی عەرەبی بهێنێت. ئەم دەرەنجامە نەخوازراوە بەردەوامی شکستی ستراتیژی عەرەبی-عێراقی بوو بەرامبەر بە تەکنەلۆژیا و پشتیوانی نێودەوڵەتی ئیسرائیل.
ئەم شەڕە لە ڕووی مێژووییەوە گرنگ بوو چونکە بووە هۆی گۆڕانی هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا و پالنەری بەشێک لە سیاسەتی ئاییندەی عێراق. دەتوانین بڵێین کە ئەزموونی ئەم شەڕە بووە یەکێک لە هۆکارەکانی ئەوەی کە عێراق دواتر هەوڵی بەهێزکردنی توانا سەربازییەکانی خۆی بدات لە دەیەی ١٩٧٠ و ١٩٨٠ دا.
شەڕی عێراق-ئێران (١٩٨٠-١٩٨٨)
شەڕی هەشت ساڵەی عێراق-ئێران یەکێکە لە درێژترین و خوێناویترین جەنگەکانی سەدەی بیستەم. سەدام حسێن بە هیوای بەدەستهێنانی سەرکەوتنێکی خێرا و کەمکردنەوەی کاریگەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران لەسەر عێراق، هێرشی کردە سەر ئێران. بەڵام دوای سەرکەوتنی سەرەتایی، شەڕەکە بەرەو جۆرێک لە وەستان و ئاڵۆزی درێژخایەن ڕۆیشت.
لە ڕوانگەیەکی ئەکادیمییەوە، ئەم شەڕە نموونەیەکی بەرجەستەی تیۆری "دەوڵەتی دوولەتکە" (praetorian state) بوو، کە تێیدا عێراق هەوڵی دا بەکارهێنانی هێزی سەربازی وەک ئامرازێک بۆ بەرژەوەندییە سیاسییەکانی. بەڵام شرۆڤەی درێژخایەن نیشانی داوە کە سەرەڕای چەندین ساڵ شەڕ و زیانی گیانی و ماڵی زۆر، عێراق نەیتوانی بگاتە ئامانجە ستراتیژییەکانی. لەم ڕووەوە، پێوەرەکانی بەردەوامی و سەرکەوتنی جەنگ، دەبێت ئەم جەنگە وەک شکستێکی ستراتیژی بۆ عێراق هەژمار بکرێت، سەرەڕای ئەوەی کە لە ڕواڵەتدا وەک "بێ براوە" دەناسرێت.
جەنگی کەنداو (داگیرکردنی کوەیت و شەڕی ئازادکردنەوەی) (١٩٩٠-١٩٩١)
داگیرکردنی کوەیت لە لایەن عێراقەوە و شەڕی دواتری ئازادکردنەوەی وەرچەرخانێکی مێژوویی بوو لە جیۆپۆلەتیکی ناوچەکە و پێگەی نێودەوڵەتی عێراق. لە یەکەم داگیرکارییەوە لە ئابی ١٩٩٠، تا کۆتایی شەڕەکە لە شوباتی ١٩٩١، عێراق ڕووبەڕووی یەکێک لە گەورەترین هاوپەیمانێتییە سەربازییەکانی مێژووی هاوچەرخ بووەوە.
لە ڕوانگەی ئانالیزی ستراتیژییەوە، ئەم شەڕە دەرخەری چەند ڕاستییەکی گرنگ بوو: یەکەم، عێراق هەڵەی هەبوو لە خوێندنەوەی کاردانەوەی نێودەوڵەتی دەربارەی داگیرکردنی کوەیت؛ دووەم، جیاوازی تەکنەلۆژی نێوان عێراق و هاوپەیمانان هێندە زۆر بوو کە بووە هۆی شکستێکی خێرا؛ سێیەم، ئەم شەڕە پێشاندەری گۆڕانی پارادایمی شەڕ بوو لە جەنگی کلاسیکەوە بۆ شەڕی تەکنۆلۆژی-بەرز کە تێیدا زانیاری و تەکنەلۆژیا ڕۆڵی یەکلاکەرەوەیان هەبوو.
ئەنجامەکانی ئەم شەڕە گەیشتە سەر ئابووری، هێزی سەربازی، و تەنانەت ژینگەی عێراقیش (بەهۆی سووتاندنی بیرەکانی نەوت و بەکارهێنانی چەکی یۆرانیۆمی لاواز). بێگومان ئەمە شکستێکی تەواو بوو بۆ عێراق.
جەنگی عێراق (٢٠٠٣)
شەڕی ٢٠٠٣ کە بە "ئۆپەراسیۆنی ئازادی عێراق" ناسراوە، یەکێکە لە گرنگترین ڕووداوەکانی سەرەتای سەدەی بیست‌ویەکەم، کە بوو بە هۆی ڕووخاندنی ڕژێمی سەدام حسێن و گۆڕانکاری قووڵ لە پێکهاتەی سیاسی و کۆمەڵایەتی عێراق. لە ڕووی سەربازییەوە، شەڕەکە بە خێرایی و بە سەرکەوتنی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی کۆتایی هات.
لە شیکردنەوەی ئەکادیمیدا، چەند هۆکارێک بۆ ئەم شکستە خێرایە دەستنیشان کراون: یەکەم، لاوازی سوپای عێراق بەهۆی گەمارۆی چەندین ساڵەی پێش شەڕەکە؛ دووەم، جیاوازی تەکنەلۆژی زۆر لەگەڵ هێزەکانی ئەمریکا؛ سێیەم، بێهیوایی و نەبوونی پشتیوانی بۆ ڕژێم لە نێو هێزەکانی خۆیدا؛ چوارەم، ستراتیژی "شۆک و ڕاوەشاندن"ی ئەمریکا کە پشتی بە تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو و هێرشی چڕ بەستبوو.
بێگومان، ئەم شەڕە پێناسەیەکی نوێی دا بە سیمای سیاسی و کەلتووری عێراق و بووە هۆی گۆڕانی قووڵ لە پەیوەندییەکانی نێوان پێکهاتە جیاوازەکانی کۆمەڵگای عێراقی.
شەڕی دژی داعش (٢٠١٤-٢٠١٧)
لە سەرەتای هێرشی داعش ساڵی ٢٠١٤، سوپای عێڕاق توشی شکستێکی قورس و کەمەرشکێن بوویەوە کاتێک چەندین شاری گەورە، لەوانە موسڵ، تکریت و فەلوجە لە دەست دان. ئەم دۆخە بووە هۆی ئەوەی سەدان هەزار هاوڵاتی ئاوارە بن و سوپای عێڕاق بکشێتەوە لە زۆرێک لە ناوچەکان.
بەڵام، پاشان بە هاوکاری هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی کە بەرگری ئاسمانی پێشکەش دەکرد، و هێزی پێشمەرگەی کوردستان کە بەشێکی گرنگی خاکی کوردستانی پاراست و بەرگری لە شاری کەرکوک و هەولێر کرد، سوپای عێڕاق توانی هێز و توانای خۆی کۆبکاتەوە.
سەرکەوتنی بەرەبەرەی سوپای عێڕاق بەسەر داعشدا بە چەند قۆناغێکدا تێپەڕی:
١. یەکگرتنی هێزەکانی عێڕاق، پێشمەرگە، و حەشدی شەعبی دژی دوژمنێکی هاوبەش
٢. وەرگرتنی پشتگیری تەکنیکی و ئاسمانی لە هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی
٣. ئازادکردنەوەی شار بە شار، لەوانە تکریت، فەلوجە و لە کۆتاییدا موسڵ
ئەم سەرکەوتنە لە دوای شکستێکی گەورەوە هات و پیشانی دا کە عێڕاق لە کاتی بوونی هەڕەشەی هاوبەش، پێکهاتە جیاوازەکانی دەتوانن هاوکاری یەکتر بکەن. ڕۆڵی پێشمەرگە بەتایبەتی لە پاراستنی ناوچە کوردنشینەکان و دواتر بەشداری لە ئازادکردنەوەی ناوچەکانی دیکە، گرنگیەکی تایبەتی هەبوو لە سەرکەوتنی کۆتایی بەسەر داعشدا.
سەرچاوەکان
79 بینین
