فەیرچایڵد ڕیپەبلیک A-10 ثەندەربۆڵتی دوو

ناساندن

فڕۆکەی A10 یان فەیرچایڵد ڕیپەبلیک A-10 ثەندەربۆڵت II (بە ئینگلیزی: Fairchild Republic A-10 Thunderbolt II، بە عەرەبی: طائرة فيرتشايلد ريبابليك أيه-10 ثاندربولت الثانية) فڕۆکەی هێرشبەری ژێر دەنگیی تاک کوشنی و دوو تۆربۆفانە و باڵ-ڕاستە و لەلایەن فەیرچایڵد ڕیپەبلیکەوە بۆ هێزی ئاسمانیی سوپای ئەمریکا (USAF) دروست کراوە. فڕۆکەکە لە ساڵی 1976ـەوە لە خزمەتدایە، بەناوی کۆماری P-47 Thunderbolt ناوی لێنراوە کە فڕۆکەیەکی جەنگی بۆمبهاوێژ بوو لە سەردەمی جەنگی جیهانیی دووەمدا. کە فڕۆکەیەکی کاریگەر بوو لە هێرشکردنە سەر ئامانجە زەمینییەکان. بە هەردوو ناسناوەکانی "Warthog" یان "Hog"ـیش ناودەبرێت.

فڕۆکەی A-10 بۆ ئەوە دروستکرابوو کە پشتگیری ئاسمانی نزیک (CAS) پێشکەش بە سەربازە زەمینییەکان بکات بە هێرشکردنە سەر ئۆتۆمبێلە زرێپۆش و تانک و هێزە زەمینییەکانی تری دژمن؛ تاکە فڕۆکەی ئەمریکییە کە لە بەرهەمهێنانەوە بۆ مەبەستی پشتگیریی ئاسمانی CAS دیزاین کراوە. ئەرکی لاوەکی ئەم فڕۆکەیە ئاراستەکردنی فڕۆکەکانی ترە لە هێرشکردنە سەر ئامانجە زەمینییەکان، ئەم ڕۆڵە پێی دەوترێت کۆنتڕۆڵکەری ئاسمانی پێشەوە-ئایوان؛ ئەو فڕۆکانەی کە بە شێوەیەکی سەرەکی لەم ڕۆڵەدا بەکاردەهێنرێن بە OA-10 ناوزەد کراون.

فڕۆکەی A-10 بە مەبەستی باشترکردنی کارایی و هێزی ئاگری فڕۆکەی (Douglas A-1 Skyraider) بوو. چوارچێوەی فڕۆکەکەی بۆ بەرگەگرتوویی دروستکرابوو، لەگەڵ ڕووپۆشێکی 540 کیلۆگرام زرێپۆشی تیتانیۆم بۆ پاراستنی کابینەی فڕۆکەوان و سیستمی فڕۆکەکە، ئەمەش وای لێدەکات زیانەکان هەڵبمژێت و بەردەوام بێت لە فڕین. توانای هەڵفڕین و نیشتنەوەی لە ماوەی کورت هەیە و دیزاینە سادەکەی وادەکات بە ئاسانترین شێوە چاکبکرێتەوە.

فڕۆکەی A-10 لە جەنگی یەکەمی کەنداو (ئۆپەراسیۆنی گەردەلوولی بیابان)دا خزمەتی کرد، کە دەستێوەردانێک بوو بە سەرۆکایەتی ئەمریکا دژی لەشکرکێشی عێراق بۆ سەر کوەیت. هەروەها بەشداری لە ململانێکانی تری وەک لە گرێنادا، باڵکان، ئەفغانستان، عێراق و دژی دەوڵەتی ئیسلامی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کردووە. 

دواتر شێوەی فڕۆکەکە گۆڕا و جۆری دوو کوشن بە توانای شەوانە و بەرگەگرتن لە هەموو جۆرە کەشوهەوایەک دروست کرا بەناوی (YA-10B). هێزی ئاسمانی ئەمریکا ڕایگەیاندبوو کە فڕۆکەی لۆکهید مارتن F-35 Lightning II جێگەی فڕۆکەی A-10 دەگرێتەوە کاتێک دەچێتە خزمەتەوە، بەڵام ئەمە لەناو سوپای ئەمریکا و لە بازنەکانی سیاسی وڵاتەکەدا جێگەی مشتومڕێکی زۆرە. چونکە بە چەندین جۆری نوێکردنەوە و گۆڕینی باڵ، دەتوانرێت تەمەنی خزمەتگوزاری A-10 بۆ ساڵی ٢٠٤٠ درێژ بکرێتەوە.

زانیاریی گشتی

تایبەتمەندییەکان

تیم: 1 کەس
درێژی: 53 پێ 4 ئینچ (16.26 م)
درێژی باڵەکان: 57 پێ 6 ئینچ (17.53 م)
بەرزی: 14 پێ 8 ئینچ (4.47 م)
ڕووبەری باڵەکان: 506 پێی چوارگۆشە (47.0 م2)
ئایرفۆیل: ڕەگی NACA 6716، نوکی NACA 6713
کێشی بەتاڵ: 24,959 پاوەند (11,321 کیلۆگرام)
کێشی گشتی: 30,384 پاوەند (13,782 کیلۆگرام)

کێش لەکاتی ئەرک: CAS: 47,094 پاوەند (21,361 کیلۆگرام)
کێش لەکاتی ئەرکی دژە زرێپۆش: 42,071 پاوەند (19,083 کیلۆگرام)

زۆرترین کێشی هەڵفڕین: 50,000 پاوەند (22,700 کیلۆگرام) 
توانای سووتەمەنی: 11,000 پاوەند (4,990 کیلۆگرام) ناوەوە
وێستگەی کارەبا: 2 × تۆربۆفانەکانی General Electric TF34-GE-100A، هەریەکەیان 9,065 lbf (40.32 kN) پاڵنانی هەیە

هەڵسەنگاندن

زۆرترین خێرایی: 381 kn (439 میل لە کاتژمێرێکدا، 706 کم/کاتژمێر) لە ئاستی دەریادا، کەشوهەوای پاک
خێرایی گەشت: 300 kn (340 میل لە کاتژمێرێکدا، 560 کم/کاتژمێر)
خێرایی وەستان: 120 kn (138 میل لە کاتژمێرێکدا، 220 کم/کاتژمێر) بە 30,000 پاوەند (14,000 کیلۆگرام)
کۆتا خێرایی: 450 kn (518 میل لە کاتژمێرێکدا، 833 کم/کاتژمێر) بە خێرایی 5,000 پێ (1,500 م) بە 18 بۆمبی مارک 82
مەودای شەڕ: 220 nmi (250 میل، 400 کم) ئەرکی CAS، 1.88 کاتژمێر loiter لە 5,000 پێ (1,500 م)، 10 خولەک شەڕ
مەودای کەشتی: 2,240 نانۆمەتر (2,580 میل، 4,150 کم) لەگەڵ 50 گرێ (58 میل لە کاتژمێرێکدا؛ 26 م/س) بای پێشەوە، 20 خولەک 
سەقفی خزمەتگوزاری: 45,000 پێ (13,700 م)
ڕێژەی سەرکەوتن: 6,000 پێ/دەقە (30 م/س)
بارکردنی باڵ: 99 پاوەند/پێ چوارگۆشە (482 کیلۆگرام/م2)
پاڵنانی/کێش: 0.36

چەکسازی

دەمانچە: تۆپی سووڕاوەی 1× 30 ملم (1.18 ئینچ) GAU-8/A Avenger بە 1,174 گولـلە
خاڵە ڕەقەکان: 11 (وێستگەی پایلۆنی 8× ژێر باڵ و 3× ژێر فۆسێلاج) بە توانای 16,000 پاوەند (7,260 کیلۆگرام).

مووشەک:

• 4× پۆدی مووشەکی LAU-61/LAU-68 (هەر یەکەیان 19×/7× مووشەکی Hydra 70 mm/APKWS)
• 6× پۆدی مووشەکی LAU-131 (هەر یەکەیان بە 7× مووشەکی Hydra 70)
• 2× مووشەکی هەوا بۆ ئاسمانی AIM-9 Sidewinder بۆ بەرگریکردن لە خود
• 6× مووشەکی ئاسمانی بۆ سەر زەوی AGM-65 Maverick

بۆمبەکان:

• 80 زنجیرە بۆمبی 'ئاسن'ی بێ ڕێنمایی
• Mk 77 بۆمبی سووتێنەر
• بۆمبی پۆلی BLU-1، BLU-27/B، CBU-20 Rockeye II، BL755 و CBU-52/58/71/87/89/97
• زنجیرەی Paveway لە بۆمبی ڕێنمایی لەیزەر 
• تەقەمەنی هێرشی ڕاستەوخۆی هاوبەش (JDAM) (A-10C)
• دابەشکەری تەقەمەنی چاککراوی با

ئەوانی تر:

• SUU-42A/A فێڵی ژێر سوور (Flares/infrared decoys)
• AN/ALQ-131 یان AN/ALQ-184 ECM پۆدەکان 
• لۆکهید مارتنی نیشانەشکێن XR یان Litening بە ئامانجگرتنی پۆدەکان 
• 2× 600 US gal (2,300 L) تانکی دابەزاندنی سارجێنت فلێچەر بۆ زیادکردنی مەودا/کاتی دانیشتن.

سەرچاوەکان

1. "A-10 Thunderbolt II/80-0247." Archived 4 October 2013 at the Wayback Machine American Airpower Museum. Retrieved 1 July 2015.
2. "A-10 Thunderbolt II/80-0708." Archived 2 July 2015 at the Wayback Machine Selfridge Military Air Museum. Retrieved 1 July 2015.
3. "Aerial Visuals – Airframe Dossier – Fairchild Republic A-10A Thunderbolt II, s/N 80-0168 USAF".
4. "U.S. Air Force Deploys APKWS Laser-Guided Rockets on F-16s". baesystems.com. BAE. 8 June 2016. Archived from the original on 11 June 2016. Retrieved 8 June 2016.
5. Aalbers, Willem "Palerider" (11 May 2001), "History of the Fairchild-Republic A-10 Thunderbolt II, Part Two", Simhq.com, archived from the original on 4 July 2008, retrieved 5 March 2010
6. Donald, David, ed. The Complete Encyclopedia of World Aircraft, pp. 391–392. New York: Barnes & Noble Books, 1997. ISBN 0-7607-0592-5.
7. Fairchild Republic A-10A Thunderbolt II, National Museum of the US Air Force, archived from the original on 15 December 2018
8. Flight manual TO 1A-10A-1 (15 March 1988, Change 8), pp. 5–28, 5–50.
9. Flight manual TO 1A-10A-1 (20 February 2003, Change 8), pp. 5–24.
10. Flight Manual TO 1A-10A-1 (20 February 2003, Change 8), pp. 5–30.
11. Flight manual TO 1A-10C-1 (2 April 2012, Change 10), pp. 5–33, 5–49.
12. Jenkins 1998, p. 54.
13. Nijboer, Donald (2016). Fighting Cock[pits. Minneapolis, Minnesota: Zenith Press. p. 192. ISBN 978-0-7603-4956-4. This would be the first air force fighter designed exclusively for close-air support
14. Pike, John. "A-10 Specs". Archived 18 June 2007 at the Wayback Machine GlobalSecurity.com. Retrieved 5 March 2010.
15. Spick 2000, pp. 21, 44–48.