ناوه‌ڕۆك
ناساندن
محەمەد ئەمین زەکی بەگ (بە عەرەبی: محمد أمين زكي، بە ئینگلیزی: Muhammed Amin Zaki Bey)، مێژوونووس و سیاستەمەدارێکی کورد بوو. بە تورکی و عەرەبی و کوردی سەبارەت بە مێژووی جەنگ و سوپا و مێژووی ڕامیاری کوردستان خاوەنی کۆمەڵێک بەرهەمە. ئارەزووی هۆنراوە، وێژە، خۆشنووسین و نیگارکێشان کردووە و زمانەکانی کوردی، عەرەبی، فارسی، تورکی، ئینگلیزی، ئەڵمانی و فەڕەنسی زانیووە و لەبەر زیرەکی و لێوەشاوەیی بە «زەکی» ناوبانگی دەرکردووە. محەممەد ئەمین زەکی بەگ لە سەردەمی پاشایەتی عێراقدا پەرلەمانتار بووە و وەکوو نوێنەری سلێمانی هەڵبژێردراوە. لە دوو ڕاپۆرتیدا بۆ پادشای ئەو کاتەی عێراق و کاربەدەستە ئینگلیزەکان، بە ڕوونی باسی لە کێشەی پارێزگا کوردنشینەکانی عێراق کردووە و لە ڕێگای ڕەخنەکانییەوە کاربەدەستانی ئاگادار کردووەتەوە لە جێبەجێکردنی ئەو بەڵێنانەی لە ساڵی ١٩٢٦ بە کورد درابوو.
|
محەمەد ئەمین زەکی
|
|
|---|---|
| لەدایکبوون | ١٨٨٠ سلێمانی، باشووری کوردستان |
| کۆچی دوایی | ١٩٤٨، سلێمانی |
| هۆکاری مەرگ | لەکارکەوتنی گورچیلەکانی |
| پیشە | مێژوونووس، نووسەر، سیاسەتمەدار |
| خوێندن | کۆلێژی سەربازی عوسمانییەکان |
| زمانی نووسینەکانی | عەرەبی، کوردی |
| هاوڵاتی | کورد، دەوڵەتی عوسمانی |
ژیان
محەمەد ئەمین زەکی بەگ کوڕی حاجی عەبدولڕەحمان کوڕی مەحموود باپیرە، لە ساڵی ١٨٨٠ـدا لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایکبووە و باوک و دایکی نەخوێندەوار بوون و خەریکی ئاژەڵداری و کاری کاروان بوون. لە ساڵی ١٨٩٢ چووەتە فێرگەی موڵکیی سەرەتایی سلێمانی، دوای ماوەیەک لە فێرگەی مەلا عەزیز خوێندوویەتی. لە ساڵی ١٨٩٣ چووەتە فێرگەی ڕوشدیەی سەربازی سلێمانی و دوای دوو ساڵ خوێندن چوونەتە ڕوشدیەی سەربازی بەغدا، لە ساڵی ١٨٩٨ چووەتە کۆلێژی سەربازی، هەروەها بەشی ئەرکانی ئیستەنبووڵ کە لە ساڵی ١٩٠٢ بە پلەی سالار (لیوای دووەمی پیادە)، دەرچووە و لە لەشکری عوسمانی شەشەمی بەغدا دامەزراوە.
ساڵی ١٩٠٣ تاکوو تەممووزی ١٩٢٤ لە لەشکری عوسمانیدا چەند جۆر پلەی بڕیووە، لەگەڵ گەڕانەوەشی بۆ عێراق لە ١٩٢٥/٢/٢ تاکوو ١٩٢٥/٧/١٥ پشکنەر و فەرماندەی فێرگەی سەربازی عێراقی بووە و وانەی وتووەتەوە. لە ساڵانی ١٩٢٠ـدا لەژێر دەسەڵاتی بەریتانیادا لە ئیدارەی عێراقدا کاری کردووە و لە ساڵی ١٩٢٨ وەکوو وەزیری بەرگری دەستنیشانکراوە. لە کانوونی دووەمی ١٩٤٤ تاکوو حوزەیرانی ١٩٤٦ سەرۆکی ژووری نوێنەران بووە. لە ١٩٤٢/٢/١٠ لە بەر نەخۆشی بەیەکجاری دەستی لە کاروباری حکوومی هەڵگرت.
بەرهەمەکانی
خاوەنی زیاتر لە ١٢ بەرهەمە، نموونەی چەند بەرهەمێکی:
- محاسەبەی نیابات-١٩٢٨ کە تێیدا پەڕاوی کردەوەکانی لە ئەنجوومەنی نوێنەراندا بۆ خوێنەر کۆکردۆتەوە.
- خولاسەیەکی تاریخی کورد و کوردستان-بەشی یەکەم لە ساڵی ١٩٣١، بەشی دووەمی لە ساڵی ١٩٣٧ هەروەها وەرگێڕدراونەتە سەر زمانی عەرەبیش.
- دوو تەقەللای بێسوود لە ساڵی ١٩٣٥ کە پاداشتێکی ٦٩ لاپەڕەیە.
- تاریخ السلیمانیة و ولایتها-١٩٣٩.
- مشاهیر الأکراد-بەشی یەکەم ساڵی ١٩٤٥ و بەشی دووەم ساڵی ١٩٤٧.
- تاریخ الدولة و الامارات الکردیة-١٩٤٥.
کۆچی دوایی
لە شەوی ١٩٤٨/٧/٩ بەهۆی لەکارکەوتنی گورچیلەکانی لە شاری سلێمانی، کۆچی دوایی دەکات.
