ناوه‌ڕۆك
ناساندن
بەردی ترۆڤانتەکان (بە ئینگلیزی: The stone of the Trovants، بە عەرەبی: حجر التروفانت) جیهانی سەرسوڕهێنەری دەرکەوتنی جیۆلۆجیەکان کە بە ترۆڤانت ناسراون. ئەم بەردە دەگمەنانە لە شێوەی گڵۆپ و هێلکەین.
ترۆڤانت چییە؟
ترۆڤانتەکان بەردێکی گۆشەیی و کەمێک شێوە ناڕێکن دەتوانن تیرەکەیان کەمتر لە ئینجێک یان یەک دوو ملیمەتر بچووک بن و کێشیان تەنها چەند گرامێک بێت یان دەتوانن بەرزببنەوە تا ١٥ پێ ٤.٥ مەتر.
زانایان پێیان وایە کە ترۆڤانتەکان جۆرێکن لە کۆنکرێت، کۆمەڵێک ماددە کانزاییەکان (بەتایبەت بەردی گریتستۆن و کۆنگڵۆمێرات) کە لەناو چینە بەردی لیمۆ بەردی شنی یان شیلدا جێگیرکراون زۆرجار لە کانزاکانەوە دروست دەبن کە لە ئاوەوە کۆدەبنەوە یان نیشتەجێ دەبن کە لە دەوری ناوکی تەپوتۆز، گەڵا، توێکڵ، ئێسک یان بەردبوو.
بەڵام لە ساڵی ٢٠٠٨ کۆنگرەی جیۆلۆجی نێودەوڵەتی لە ئۆسلۆ بۆیان دەرکەوتووە کە ترۆڤانتەکان بە هەڵە وەک کۆنکرێت پۆلێنکراون چونکە هیچ جیاوازییەکی کانزایی لە نێوان بەردەکان و ئەو جێگەی بەردی شنیدا نییە کە لەسەری نیشتوون جێگیرن هەروەها لەناو ئەواندا ناوکێکی جیاواز نەبووهەرچییەک بن زانایان پێیان وایە کە بە پشتبەستن بە پێکهاتە و شوێنی خۆیان لە سەرووی خۆڵەکانەوە ئەم بەردە سەیرانە لە مرۆڤ کۆنترن - کە بەهۆی بوومەلەرزەکانەوە نزیکەی ٥.٣ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر لە سەردەمی ژێر سەردەمی مایۆسینی ناوەڕاستدا شێوەیان گرتووە. هەروەها خۆڵەکانی دەوروبەری ئەوە پیشان دەدەن کە ناوچەکە ژینگەیەکی دەریایی کۆن بووە ئەمەش ڕەنگە ئەوە ڕوون بکاتەوە کە بۆچی هەندێک جار دەتوانرێت بەردبووی دوو پەرداخ و گەدەپۆد تێیدا بدۆزرێتەوە.
ئەم بەردانە دەتوانن گەشە بکەن و زۆر بن
سەیرێکی دیکە سەبارەت بە ترۆڤانتەکان ئەوان چیمەنتۆ دەردەکەن ئەم بەهرەیە وا لە هەندێک کەس دەکات بیر لەوە بکەنەوە کە لەوانەیە بوونەوەرێکی زیندوو بن و تەنها بەرد نەبن ئەم ڕژانی چیمەنتۆیە دوای بارانێکی زۆر ڕوودەدات کاتێک ترۆڤانتەکان کانزاکانی باران هەڵدەمژن کانزاکان بەرکەوتنیان لەگەڵ ئەو ماددە کیمیاییانەدا دەبێت کە پێشتر لە بەردەکەدا هەن ئەمەش دەبێتە هۆی کارلێکی پەستانی کە وا دەکات بەردەکان لە دەوریدا گەشە بکەن. توێژەران دەڵێن ڕێژەی نیشتنی ترۆڤانتەکان بە نزیکەیی ١.٥ بۆ ٢ ئینج (٤ بۆ ٥ سانتیمەتر) لە هەر هەزار ساڵێکدا.
وەک بەردێکی خلۆبووەوە
هەروەها هەندێک کەس پێیان وایە کە ترۆڤانتەکان ناجێگیر و جووڵاون، زۆر هاوشێوەی ئەو بەردانەی کە پێیان دەوترێت کەشتیوانی دۆڵی مەرگ کە وا دیارە بە تەنیا بەسەر دیمەنە تەختە بیابانەکاندا دەسوڕێنەوە. توێژەرێک بۆ ماوەی دوو هەفتە وێنەی ترۆڤانتەکانی گرتووە و بۆیان دەرکەوتووە کە یەکێکیان نزیکەی یەک لەسەر دەی ئینج (٢.٥ ملیمەتر) جووڵاوە.
دوای هەر بارانێکی زۆر، ترۆڤانتەکان کانزاکانی بارانەکە هەڵدەمژن. کانزاکان لەگەڵ ئەو ماددە کیمیاییانەی کە پێشتر لە بەردەکەدا هەن تێکەڵ دەکرێن کە دواتر کارلێک و پەستان لە ناوەوە دروست دەکات. پەستانەکە لەخۆوە وا دەکات بەردەکە لە ناوەندەوە تا پەراوێزەکانی گەشە بکات و زۆر بێت بەزۆری ترۆڤانتەکان بە شێوەیەکی نەرم و بێ لێوار دەردەکەون. بۆ نموونە ستوونی و گرێدار و گۆشەیی ترۆڤانتەکان ئەم شێوە ناتەباییانە پەرەپێدەدەن لەگەڵ گەشەکردن و زۆربوونیان بەهۆی دەردانی ناڕێکی چیمەنتۆوە دەتوانیت ببینیت ئەم پێکهاتانە لە چەند ملیمەترێکەوە گەشە دەکەن بۆ قەبارەی ١٠ مەتر.
لە کوێ دەتوانم ترۆڤانتێک ببینم؟
ترۆڤانتەکان نزیکەی تەنیا لە ناوچەی ڤالسیای ڕۆمانیا لە کانی خۆڵ لە نزیک گوندی کۆستێستی، بەدرێژایی کانی گرێساریا، یان لە گوندی ئۆتێسانی دراوسێدا دەبینرێن. بۆ پاراستنی ئەم نمونە جیۆلۆجییە نائاساییانە، یەدەگی سروشتی یان مۆزەخانەی ترۆڤانتس، لە ساڵی ٢٠٠٤ لە ناوچەی ڤالسیا لە ڕۆمانیا دروست کرد ئێستا لەلایەن یونسکۆوە پارێزراوە.
