ناوه‌ڕۆك
ناساندن
چەند بڕبڕە لە پشتدا هەیە؟ (بە عەرەبی: كم عدد فقرات الظهر، بە ئینگلیزی: How many vertebrae are there in the back؟) ستوونی بڕبڕەی جەستەی مرۆڤ لە سی و سێ ئێسکی یەک لە دوای یەک پێکدێت کە بە دڕکە پەتک ناسراوە و هەر بڕبڕەیەکی پشت لە یەکتر جیا دەکرێنەوە بەهۆی پێکهاتەیەک کە بە خەپلەکانی نێوان بڕبڕە ناسراوە ئەم پێکهاتەیە پشتگیرییەکی نەرم و نیان بۆ سەر و مل و جەستەی مرۆڤ پێکدەهێنێت و ڕێگە بە جوڵە دەدات، هەروەها پارێزەرێکی دڕکە پەتکە، کە بە درێژایی پشتەوە بە ناو کراوەییەکانی بڕبڕەی پشتدا تێدەپەڕێت.
جۆرەکانی بڕبڕەی پشت بەپێی شوێنیان
بڕبڕەى مل
بڕبڕەکانی مل (Cervical vertebrae) نوێنەرایەتی حەوت بڕبڕەی سەرەوەی بڕبڕەی پشت دەکەن، کە دەکەوێتە نێوان ئێسکی کەلەسەر و بڕبڕەکانی سنگ (Thoracic vertebrae) ئەم بڕبڕانە بەپێی ڕێککەوتیان واتا شوێنیان ژمارەیان بۆ دانراوە، لە C1 دەست پێدەکات کە نوێنەرایەتی یەکەمیان دەکات بۆ C7 کە نوێنەرایەتی بڕبڕەی حەوتەم دەکات، ئەرکی بنەڕەتی ئەم بڕبڕانە بریتییە لە دابینکردنی پشتگیری پێویست بۆ هەڵگرتنی کێشی سەر، کە نزیکەی ٤.٥ کیلۆگرامە.
لەم چوارچێوەیەدا جێگای سەرنجە کە بڕبڕەی یەکەم و دووەم تایبەتمەندن، بەو پێیەی بڕبڕەی یەکەمی مل بە بڕبڕەی هەڵگر (Atlas) ناودەبرێت، کە شێوەی بازنەییە و بڕبڕەی دووەم پێی دەوترێت بڕبڕەی تەوەرە (Axis) و لە شێوەی چەقۆ دەچێت، و ئەم دوو بڕبڕە تایبەتمەندە بەستراوەنەتەوە بە کەلەسەرەوە بۆ ئەوەی مەودای جووڵەی زیاتر بە مل بدرێت؛ بەستنەوەی ڕاستەوخۆی بڕبڕەی بارهەڵگر بە کەلەسەرەوە ڕێگە بە سەر دەدات جووڵەیەکی سەرسوڕهێنەر ئەنجام بدات، وەک لە کاتی لەرزینی سەری بۆ ئەوەی بڵێت بەڵێ، لە کاتێکدا بڕبڕەی تەوەری دەرکەوتنێکی هەیە کە پێی دەوترێت پرۆسەی ئۆدۆنتۆیدی تەوەرە، کە بە دەوریدا بار هەڵگرتنی بڕبڕە دەسوڕێتەوە بۆ ئەوەی بتوانێت جوڵەی سەری لایەکی ئەنجام بدات وەک ئەوەی کاتێک دەڵێ نەخێر.
بڕبڕەی سنگ
ژمارەی بڕبڕەکانی سنگ ١٢ دانەیە، بە یەکەوە ناویان لێنراوە لە T1 دەست پێدەکات تا T12 قەبارەی بڕبڕەکان زیاد دەکات لەگەڵ جوڵەکردنمان بەرەو خوارەوە هەر بڕبڕەیەکی سنگ دەرکەوتنی درێژی بڕبڕەی پشتی هەیە، کۆی بچووک و کونەکانی نێوان بڕبڕەی تا ڕادەیەک گەورەیە کە نوێنەرایەتی بە ڕێڕەوی دەمار کەم دەبێتەوە. هەر فشارێک لەسەر دەمارەکان ڕوودەدات لە ڕاستیدا ئەو جووڵە سنووردارەیە کە لەلایەن بڕبڕەی سنگەوە پشتگیری دەکرێت بەهۆی بەستنەوەی بڕبڕەکانی قەفەزی بڕبڕەی پشتەوەیە، جگە لەو دەرکەوتنانەی بڕبڕەی پشت کە لە بڕبڕەکاندا هەن. جێگای سەرنجە کە دوو بڕبڕەی کۆتایی سنگ، T11 و T12، بە هیچ بڕبڕەیەکەوە نەبەستراونەتەوە و ئەو بڕبڕە تەنیشتیانە پێیان دەوترێت بڕبڕەی شلۆق (Floating ribs).
سێبەندە بڕبڕە
بڕبڕەکانی کەمەر یان سێبەندە بڕبڕە (Lumbar vertebrae) بەشی خوارەوەی بڕبڕەی پشت پێکدەهێنن، بەپێی شوێنیان ناویان لێنراوە کە لە L1 تا L5 دەست پێدەکات. بڕبڕەکان بەرەو ناوەوە دەچەمێنەوە بۆ ئەوەی وەک C-curve دەرکەون بڕبڕەکانی سێبەندە پشتگیری پێکهاتەیی پێویست بۆ بەشەکانی سەرەوەی بڕبڕەی پشت دابین دەکەن لەگەڵ پەیوەندییەکەیان بە ئێسکەکانی حەوزەوە. ئەمەش واتە ئەم بڕبڕانە زۆربەی کێشی جەستە و ئەو قورساییانەی کە هەڵدەگیرێن و هەر فشارێکی کێشکردن لەسەر جەستە هەڵدەگرن. شایەنی باسە زۆربەی کێشە تەندروستییەکانی پەیوەست بە ئازاری پشت لە بڕبڕەی کەمەر واتا سێبەندە بڕبڕەدا ڕوودەدات.
بڕبڕەی سمت
بڕبڕە یان ئێسکی سمت (Sacrum) لە پێنج بڕبڕە پێکهاتووە، کە پێی دەوترێت بڕبڕەی سمت و لە S1 تا S5 دەست پێدەکات. ئەم بڕبڕانە پێکەوە دەبەسترێنەوە، لە کاتی گەشەکردنی کۆرپەلەدا لە سکی دایکیدا شێوەیەکی سێگۆشەیی دروست دەبن و جێگیرن و ناجووڵێن و بە ئێسکەکانی حەوزەوە دەبەسترێنەوە و ئەڵقەیەک دروست دەکەن کە بە پشتێنەی حەوز ناسراوە.
کلێنچکە
کلێنچکە یان دوا ئێسکی بڕبڕەی پشت (Coccyx یان tailbone) یەکگرتنی ئێسکی چوار بڕبڕەی پشت لە دڕکە پەتکدا پێکدەهێنێت و گرنگییەکەی بریتییە لە دابینکردنی پەیوەندی بەستەر و ماسولکەکان لەگەڵ حەوز.
چەمانەوەییەکانی دڕکە بەتک
بڕبڕەی پشت چوار چەمانەوە لە پێکهاتەکەیدا لەخۆدەگرێت، ئەوانیش مل، سنگ، کەمەر و کلێنچکە - بڕبڕەی سمتە، گرنگییەکانیان بریتییە لە هەڵگرتنی هەر شۆکێکی بڕبڕەی پشت، پاراستنی هاوسەنگی، جگە لەوەی پشتگیری لە جۆراوجۆری جوڵەی بەشە جیاوازەکانی بڕبڕەی پشت دەکەن. بەو پێیەی ئەم چەمانەوانە وەکو کۆمپرێسەرێکی کێشراو کاردەکەن و ماسولکەکان دەپارێزن کە لە ناوچەی سک و پشتەوەدان لەسەر ئەم چەمانەوانە. لەم چوارچێوەیەدا باس لەوە دەکرێت کە هەندێک ڕاهێنان هەیە کە تەندروستی بڕبڕەی پشت دەپارێزێت. وەک وەرزشکردنی جەستە بۆ دانیشتن و وەستان و ڕۆیشتن و پاڵکەوتن، بە ئامانجی کەمکردنەوەی فشار لەسەر بڕبڕەی پشت لەکاتی ئەنجامدانی هەر جوڵەیەک، یان هەڵگرتنی قورسایی.
هەروەها شایەنی باسە بزانین کە کێشی زیادە یان لاوازی ماسولکەکان دەبنە هۆی چەمانەوەی نائاسایی بڕبڕەی پشت. چەمانەوەی نائاسایی لە هەر بەشێکی بڕبڕەی پشتدا ناوێکی جیایان بۆ دانراوە کە بەم شێوەیەن:
- سنگ دەرپەڕیوی یان بە پێشدا چەمانەوەی بڕبڕەی پشت، کە لە بڕبڕەکانی کەمەردا ڕوودەدات.
- پشتە گێڕی بە تایبەت بە تەنیشتدا گێڕبوونی پشت.
- کۆمبوونی پشت یان پشت کۆمی کە لە بڕبڕەکانی ملدا ڕوودەدات.
