ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کێشەکانی هەرزەکاری (بە ئینگلیزی: The Problems of Adolescence، بە عەرەبی: مشاكل المراهقة) هەرزەکاری بە قۆناغی دابەشبوون لە نێوان منداڵی و سەرەتای گەورەییدا ناسراوە زۆرجار لە دوای باڵغبوون لە نێر یان مێدا دەردەکەوێت بەزۆری لە تەمەنی دوانزە ساڵییەوە دەست پێدەکات و لەوانەیە بگاتە بیست و یەک ساڵ.
هەرزەکاری یەکێکە لە قۆناغە گرنگ و هەستیارەکانی ژیان کە مرۆڤ پێیدا تێدەپەڕێت. ئەمەش لەبەرئەوەی قۆناغێکە کە تاک لە قۆناغی منداڵی و نەرم و نیانییەوە دەباتە قۆناغی گەنجی و گەورەیی وەک هەموو قۆناغەکانی تر قۆناغێکی گەشەسەندنە، سەبارەت بە ماوەی هەرزەکاری ڕەنگە بە قەیرانی تەمەن هەژمار بکرێت کە لەوانەیە بەهۆی زۆرێک لە هۆکارەکانەوە سەرهەڵبدات، یان بەهۆی هۆکاری ناوخۆیی و دەرەکییەوە. یان بەهۆی ناهاوسەنگییەکی گەورە لە شێوازەکانی چارەسەرکردن و کارلێککردن لەگەڵ هەندێک کێشە کە ڕەنگە نێر یان مێی هەرزەکار بەرکەوتەی بێت.
تایبەتمەندییەکانی تەمەنی هەرزەکاری
قۆناغی هەرزەکاری بە بەراورد بە قۆناغی پێشوو و ئەو قۆناغەی کە بەدوایدا دێت، گەشەکردن و پێگەیشتن لە هەموو لایەنەکان و ڕەهەندەکانی کەسایەتیدا دەردەکەوێت. تاک بەرەو پێشکەوتنی گەشەکردن و ئاستی بەرزی پێگەیشتنی سۆزداری و کۆمەڵایەتیش دەڕوات. تەمەنی هەرزەکاری بە زیادبوونی توانای هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی و هەڵسەنگاندنی خودی لە ڕێگەی هۆشیاری لە توانا و لێهاتوویی و تواناکانی خۆی کە بە ئەزموون و ئەزموونی جۆراوجۆری سەرکەوتن و شکستە، پەرەپێدانی تواناکانی بیرکردنەوە و پلاندانان بۆ داهاتوو و بڕیاردان سەبارەت بە پرسە چارەنووسسازەکان کە کاریگەرییان لەسەر ژیانی تایبەتی تاک هەیە، جگە لە گەشەکردنی خێرا لە لایەنە جەستەیی و سێکسییەکان.
کێشەکانی هەرزەکاری
هەرزەکارەکە ڕووبەڕووی چەندین کێشە دەبێتەوە کە ڕەنگە سەرچاوەکەیان ناوخۆیی یان دەرەکی بێت. ئەم کێشانە ڕەنگە ڕێگری لە سەقامگیری دەروونی هەرزەکاران بکەن جگە لە ناهاوسەنگی لە پرۆسەی خۆگونجاندن و کۆمەڵایەتیدا. کێشەکانی هەرزەکاران کێشە بابەتییەکان ئەمانە کێشەن کە ڕەنگە لە بنەڕەتدا ناوخۆیی و دەروونی بن کێشەکانی پەیوەست بە خود و ڕوخساری دەرەکی هەرزەکار بەردەوام چاودێری ڕوخساری دەرەکی خۆی دەکات و زۆر گرنگی پێدەدات بۆیە چاودێری هەموو جۆرە گۆڕانکاری و پەرەسەندنێکی ئەندامی و فیزیۆلۆژی دەکات کە دەتوانرێت لە ڕوخساری گشتی و تەمەنیدا بەدی بکرێت، وەک لە کاردانەوەی کەسانی دەوروبەری بەرامبەر ئەم گۆڕانکارییە جەستەییانە ڕەنگ دەداتەوە.
لەم قۆناغەدا بەتایبەتی ململانێی دەروونی لەگەڵ جەستەدا دەست پێدەکات بۆیە بە لەخۆبایی و خۆپەرست دەردەکەوێت ئەگەر بە جوانی ڕووخساری تایبەتمەند بێت یان پاساوهێنانەوە و شێوازی بەرگری بۆ قەرەبووکردنەوەی هەستی خۆبەکەم زانین و ئەمەش دەرەنجام ناکۆکی زۆر تایبەتمەندی و سیفەتی پۆزەتیڤ یان نەرێنی لە وەڵامی کەسەکە لەگەڵ کەسانی دەوروبەری دەردەکەون.
کێشەکانی دەرئەنجامی هەستکردن بە ترس
ڕەنگە هەرزەکار تووشی زۆر ترس و دڵەڕاوکێ ببێت کە دەیکاتە تاکێکی دڵەڕاوکێ و ناسەقامگیر. ئەم ترسانە لە ماڵەوە بێت یان مامۆستایانەوە بێت لە قوتابخانە. ئەمە جگە لە ترسی شکستی ئەکادیمی و ترسی شکستهێنان لە بوارەکانی دیکەی ژیانیدا، هەرزەکارەکەش بەرەنگاربوونەوەی ترسەکان نیشان دەدات لە ئەنجامی کێشەی ئابووری و بۆشایی ئایینی و نائاسایی کۆمەڵگا و هەندێک لەو هەڵانەی کە ئەنجام دراون، وەک فێڵکردن لە تاقیکردنەوەکان یان ئاراستەکردنی سووکایەتیکردن بە کەسانی دیکە، جگە لەوەش بۆ هەموو ئەو هەستە نەرێنییانەی کە لە ئەنجامی ئارەزووی سێکسی سەرکوتکراوەوە سەرهەڵدەدەن و بیرکردنەوەی بەردەوامی هەرزەکارەکە لەسەر سەربەخۆیی و ئازادییەکی تەواو بۆی و هەموو ئەوانە دەبێتە هۆی ناهاوسەنگی لە گونجانی دەروونی و خۆگونجاندن و بەم شێوەیە هەرزەکار دەبێتە تاکێکی بێباک یان لەوانەیە ببێتە کەسێکی کشاوە و گۆشەگیر و شەڕانگێز.
کێشەی ناتەبایی دەروونی
کێشەی نەگونجانی دەروونی یەکێکە لەو گرفتە گرنگ و مەترسیدارانەی کە هەرزەکارێک دەتوانێت بەرکەوتەی بکەوێت و دەبێتە هۆی سەرلێشێواوی و شڵەژان و لە ئەنجامدا چەندین هەست و سۆزی نەرێنی لێدەکەوێتەوە. وەک حاڵەتەکانی گریان، خەمۆکی، دڵەڕاوکێ، ناڕەحەتی بەردەوام، نەبوونی سەقامگیری و ئاسایش، توندی وەڵامدانەوەی سۆزداری. جگە لە ناسەقامگیری و هەڵاوسانی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەوانی دیکەدا هەموویان دەبنە هۆی لەدەست دانی هەستی هەرزەکارەکە و نەمانی ڕۆڵی لە ژیاندا. هەستکردن بە بەتاڵی و گۆشەگیری و تەنیایی، نەبوونی هاوسەنگی و گۆشەگیری سۆزداری، نەبوونی سۆزداری و هەستکردن بەوەی کە ژیانی لە مەترسیدایە. هەر کەموکوڕییەک لە گونجانی دەروونیدا بە شێوەیەکی نەرێنی و ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر فۆرمەکانی تری گونجان دەبێت. وەکو گونجانی کۆمەڵایەتی و پەروەردەیی و جەستەیش. ئەوەی لەم قۆناغەدا پێویستە، گەیشتن بە حاڵەتێکی هاوسەنگی خودی و دەروونی، کۆمەڵایەتی و سۆزداری لە ڕێگەی پەروەردەکردنی کۆمەڵایەتی و خێزانی دروستەوە و ڕاهێنان لەسەر پرۆسەکانی ئاساییکردنەوە و گونجاندن.
کێشەی دەرەکی
قۆناغی هەرزەکاری لە تاکێکەوە بۆ تاکێکی تر بە پێی جیاوازییە کولتووری و شارستانییەکان و ژینگەی جوگرافی دەگۆڕێت، ئەمە جگە لە کاریگەریی ڕوونی بەها و ئایین و بیروباوەڕەکان. هەرزەکار لە کۆمەڵگای گوندنشین جیاوازە لە هەرزەکار لە کۆمەڵگەی ئازاددا ئەم جیاوازیانە لە ئاستی دابینکردنی پێداویستییە جیاوازەکان و ئەو دەرفەتانەی کە لەبەردەستدایە بۆ تێرکردنیان دەردەکەون، بە هەمان شێوە قۆناغی هەرزەکاری کاریگەریی ئەو ئەزموونانەی پێشووی هەیە کە تاکەکەس پێیدا تێپەڕیوە لە منداڵیدا، بۆیە هەرزەکاری دەرئەنجامی زنجیرەیەک هاندەری ژینگەیی و کولتووری و شارستانییە. کێشەی ژینگەیی دەرەکی هەرزەکاران دەتوانرێت لە ڕێگەی ئەمانەی خوارەوە ڕوون بکرێتەوە:
- پەیوەندی تاک لەگەڵ خێزان: بەزۆری لەو شتەدا دەردەکەوێت کە پێی دەوترێت ململانێی نەوەکان و جیاوازیی دیدگاکان بە شێوەیەکی گشتی، ململانێی هەرزەکار لەگەڵ خێزان لەسەر خوێندن و چۆنیەتی پڕکردنەوەی کاتە بەتاڵەکان و بەفیڕۆدانی کاتەکانە لەسەر ئەو شتانەی کە سوودیان نییە. شکستی ئەکادیمی و ئەنجامنەدانی ئەرکەکانی ماڵەوە و قوتابخانەیە. چڕی ئەم ململانێیە کاتێک توندتر دەبێت کە مرۆڤ بیەوێت تاک بە تەواوی سەربەخۆبێت لە خێزان و لە دەسەڵاتی دایک و باوک دەربچێت.
- پەیوەندی تاک لەگەڵ کۆمەڵگە: بڕیارە پەیوەندی تاک لەگەڵ کۆمەڵگاکەیدا لەسەر بنەمای لێکتێگەیشتن و بەخشینی یەکتر بێت، کرانەوە بەڕووی ئەزموونە نوێیەکان و ئەزموونە کۆمەڵایەتییەکان و کارلێککردنی ئەرێنی لەگەڵیاندا ئەمە ئەوە دەردەخات کە پەروەردەیەکی دروست بوونی هەیە پەیوەستە بە هۆشیاری تاکەوە.
