ناوه‌ڕۆك
ناساندن
وتارێک لەسەر ئازادی (بە عەرەبی: مقال عن الحرية، بە ئینگلیزی؛ Essay on freedom)، ئازادی تەنها وشەیەکی تێپەڕین نییە لە فەرهەنگدا بەڵکو کردارێکە و دواتر وشەیەکە، چەند شۆڕشگێڕ گیانی خۆیان بەخت کرد بۆ داوای ئازادی خۆیان و ئازادی وڵات و گەلەکەیان. ئازادی یەکێکە لە پێداویستییەکانی کەرامەتی مرۆڤ، بەشێکی جەوهەری ژیانێکی بەختەوەر و تەواوە، نەک تەنها بۆ مرۆڤ، بەڵکو بۆ هەموو بوونەوەرەکان، چونکە هەرکەسێک بەدوای ئازادیدا دەگەڕێت، خەباتی بۆ دەکات، بەهەموو هێز و ئیرادەی خۆیەوە خەبات دەکات بۆ بەدەستهێنانی، چونکە سنووردارکردن هاوواتای کۆیلایەتییە، کە پێچەوانەی ئازادییە.
دەرکەوتەکانی ئازادی
ئازادی لە هەموو دەرکەوتنەکانی دەوروبەرماندا دەردەکەوێت، لە مرۆڤ و ئاژەڵ و تەنانەت ڕووەکەکانیش بەدوای ئازادی خۆیاندا دەگەڕێن، دەکشێنەوە ناو خۆیان کاتێک ئەم ئازادییە دەسەندرێتەوە، بەجۆرێک باڵندەش، فڕین و کۆچیان زۆر دەبێت و جوانترین دەنگ دەڵێنەوە لە کاتێکدا ئازادن و لە قەفەسدا دیل نین. ئازادی دیاری نییە، بەڵکو مافێکە بۆ هەمووان و داوای ناکرێت، هەرگیز ناتوانرێت دابەش بکرێت و دەستبەرداری بێت، چونکە دەستبەسەرداگرتنی مانای دەستبەسەرداگرتنی ژیان و پێشێلکردنی گەورەترین بەهای ئەخلاقی هەیە.
سنووردارکردنی ئازادی
ناکرێت ئازادی ڕەها بێت، بەبێ ڕێکخستن و ڕێنمایی، چونکە ئازادی تاک کاتێک کۆتایی دێت کە ئازادیەکانی ئەوانی تر پێشێل بکرێن بۆ ئەوەی ئازادی کەسێکی دیاریکراو زیاد بکرێت، ئەمە شتێکی ئاشکرایە پێشێلکردنی پرەنسیپی ئازادی، هەروەک چۆن ئازادی گروپێک گەورەتر و بەرزترە لە ئازادی تاک، هەرکەسێک هەوڵی بەدەستهێنانی ئازادی خۆی بدات لەسەر حیسابی تاکەکانی تر، یان لەسەر حیسابی وڵاتەکەی و گەلەکەی ئازادی دەبێتە دزراو.
فۆرمەکانی ئازادی
ئازادی چەندین شێوەی هەیە، لە ئازادی قسەکردنەوە دەست پێدەکات و تێپەڕین بە چەندین جۆر کە بریتین لە ئازادی هەڵبژاردنی کار، پەروەردە، ئازادیی جوڵە، ئازادی هەڵبژاردنی پەیوەندییە کۆمەڵایەتی و مرۆییەکان، گەشەی کۆمەڵگاکان و بەڵگەی پێشکەوتنیان. کۆمەڵگای کراوە ئەو کۆمەڵگایەیە کە هەموو جۆرە ئازادییەک بۆ ئەندامەکانی دابین دەکات، بەبێ بەکارهێنانی میتۆدی دواکەوتووی ستەمکاری، بە زانینی ئەوەی کە هەموو یاسا و ئایینەکانی ئیلاهی، بە تایبەت ئایینی ئیسلامی ڕاستەقینە، مافی ئازادی بۆ تاکەکان زامن دەکەن، ڕێگری دەکەن لە پێشێلکردنی یان بە ناڕەوا سنووردارکردنی.
