سمکۆی شکاک و مارشەمعوون

پێشەکی

سمکۆی شکاک، وەک سەرکردەیەکی کوردی مەزن، لە مێژووی خەباتی نەتەوەیی کورددا بە ئازایەتی و نەبەردی ناسراوە. یەکێک لە نموونە بەرچاوەکانی ئەم ئازایەتییە، ڕووبەڕووبوونەوەی سمکۆ بوو لەگەڵ مار شەمعون، سەرۆکی ئاشوورییەکان، و بەرەنگاربوونەوەی پلانە گڵاوەییەکانی.

پێشینەی مێژوویی

لە سەرەتای سەدەی بیستەم، ناوچەی ژێر دەسەڵاتی سمکۆی شکاک لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، شوێنی نیشتەجێبوونی چەندین پێکهاتەی ئایینی و نەتەوەیی بوو، لەوانە کورد، ئاشووری و ئەرمەنی. مار شەمعون، وەک سەرۆکی ڕۆحی و دنیایی ئاشوورییەکان، خاوەن دەسەڵاتێکی بەرچاو بوو لە ناوچەکەدا.

پلانەکانی مار شەمعون

مار شەمعون، بە پشتیوانی هێزە دەرەکییەکان، بەتایبەت ڕووسیا، پلانی هەبوو بۆ فراوانکردنی دەسەڵاتی خۆی و دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئاشووری لە ناوچەکەدا. ئەم پلانە بە ڕاستەوخۆیی هەڕەشەی لە بەرژەوەندییەکانی کورد و دەسەڵاتی سمکۆ دەکرد.

هەڵوێستی سمکۆ

سمکۆی شکاک، بە تێگەیشتنێکی قووڵ لە مەترسییەکانی پلانەکەی مار شەمعون، بڕیاری دا بەرەنگاری ئەم هەوڵانە ببێتەوە. ئەو دەیزانی کە دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئاشووری لە ناوچەکەدا، نەک تەنها هەڕەشەیە بۆ سەر دەسەڵاتی ئەو، بەڵکو دەبێتە ڕێگر لە بەردەم خەونی دامەزراندنی دەوڵەتی کوردیدا.

ڕووبەرووبوونەوەی سەربازی

لە ساڵی ١٩١٨، دوای چەندین هەوڵی دیپلۆماسی بێ ئەنجام، سمکۆ بڕیاری دا بە شێوەیەکی سەربازی ڕووبەڕووی مار شەمعون ببێتەوە. لە شەڕێکی خوێناویدا، هێزەکانی سمکۆ توانییان شکستێکی گەورە بە هێزەکانی مار شەمعون بهێنن و خودی مار شەمعونیش لەم شەڕەدا کوژرا.

دەرەنجامەکان

١. پووچەڵکردنەوەی پلانی دامەزراندنی دەوڵەتی ئاشووری لە ناوچەکەدا.
٢. سەلماندنی هێز و توانای سەربازی سمکۆ و هێزە کوردییەکان.
٣. پاراستنی یەکپارچەیی ناوچە کوردنشینەکان.
٤. بەهێزکردنی پێگەی سمکۆ وەک سەرکردەیەکی کوردی بەهێز لە ناوچەکەدا.

هەڵسەنگاندنی مێژوویی

ئەم ڕووداوە، سەرەڕای ڕەهەندە تراژیدییەکەی، نیشانەی ئازایەتی و دوور بینی سیاسی سمکۆی شکاک بوو. ئەو توانی بە کردەوە بەرگری لە بەرژەوەندییەکانی گەلی کورد بکات و ڕێگە نەدات بە جێبەجێکردنی پلانێک کە دەبووە هۆی دابەشبوونی زیاتری خاکی کوردستان.

کۆتایی

ڕووبەڕووبوونەوەی سمکۆی شکاک لەگەڵ مار شەمعون، یەکێکە لە ڕووداوە گرنگەکانی مێژووی هاوچەرخی کورد. ئەم ڕووداوە نیشانی دا کە سمکۆ نەک تەنها سەرکردەیەکی سەربازی بەتوانا بوو، بەڵکو خاوەن بینینێکی ستراتیژی و سیاسی قووڵیش بوو. ئازایەتی و نەبەردی سمکۆ لەم ڕووداوەدا، بووە بەشێک لە میراتی نەتەوەیی کورد و نموونەیەک بۆ بەرگریکردن لە بەرژەوەندییە باڵاکانی نەتەوە.