ناوه‌ڕۆك
سەرەتای ژیانی و گەنجێتی
ڕۆناڵد ویلسۆن ڕیگان لە ٦ی شوباتی ١٩١١ لە شاری تامپیکۆی ویلایەتی ئیلینۆی لەدایک بووە لە بنەماڵەیەکی مامناوەندی، باوکی جاک ڕیگان فرۆشیاری پێڵاو بوو و دایکی نێڵی کاری خۆبەخشی کڵێسای دەکرد. ڕیگان لە منداڵیدا ژیانێکی سادەی هەبوو و لەگەڵ براکەی نیل پێکەوە گەورە بوون. لە قۆناغی خوێندندا، ڕیگان قوتابییەکی چالاک بوو و حەزی لە وەرزش و شانۆ دەکرد. لە زانکۆی یورێکا خوێندی و بڕوانامەی لە ئابووری و کۆمەڵناسی بەدەست هێنا.
سەردەمی ئەکتەری و هۆڵیوود
دوای تەواوکردنی زانکۆ، ڕیگان دەستی کرد بە کاری ڕاگەیاندن وەک بێژەری یاری بەیسبۆڵ. لە ساڵی ١٩٣٧دا، کاتێک بۆ بێژەری یارییەک سەردانی کالیفۆرنیای کرد، دەرفەتێکی بۆ ڕەخسا تاقیکردنەوە بۆ فیلمێکی هۆڵیوود بکات. لەوێوە ژیانی گۆڕا و بوو بە ئەکتەرێکی سەرکەوتوو. لە ماوەی بیست ساڵی دواتردا، ڕیگان لە زیاتر لە ٥٠ فیلمدا ڕۆڵی بینی. ناوبانگی وەک ئەکتەر و کەسایەتییە گشتییەکەی یارمەتیدەر بوون بۆ داهاتووی سیاسی.
چوونە ناو سیاسەت و پارێزگاری کالیفۆرنیا
لە سەرەتای شەستەکانی سەدەی بیستەم، ڕیگان بەرەو سیاسەت وەرچەرخا. لە سەرەتادا دیموکرات بوو، بەڵام دواتر بوو بە کۆماریخواز. لە ساڵی ١٩٦٦دا، بە سەرکەوتنێکی گەورە هەڵبژێردرا بۆ پارێزگاری کالیفۆرنیا. لە ماوەی پارێزگاریدا، سیاسەتی پاراستنی بودجە و کەمکردنەوەی خەرجییەکانی حکومەتی پەیڕەو کرد. هەروەها ڕووبەڕووی خۆپیشاندانە زانکۆییەکان بووەوە و بە توندی مامەڵەی لەگەڵ ناڕەزایەتییەکان کرد.
سەرۆکایەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
لە ساڵی ١٩٨٠دا، ڕیگان بە سەرکەوتنێکی گەورە بوو بە سەرۆکی ئەمریکا و جیمی کارتەری شکست پێهێنا. سیاسەتە ئابوورییەکانی، کە ناسراون بە "ڕیگانۆمیکس"، جەختیان لەسەر کەمکردنەوەی باج، کەمکردنەوەی دەستێوەردانی حکومەت لە ئابووری، و زیادکردنی خەرجی سەربازی دەکردەوە. لە ساڵی ١٩٨٤دا بۆ جاری دووەم هەڵبژێردرایەوە بە سەرکەوتنێکی گەورەتر.
سیاسەتە ناوخۆ
لە ناوخۆدا، ڕیگان گۆڕانکاری گەورەی لە ئابووری ئەمریکادا کرد. باجی کەم کردەوە، ڕێوشوێنە حکومییەکانی سووک کرد، و هەوڵی دا هەڵاوسان کۆنترۆڵ بکات. بەڵام ئەم سیاسەتانە بوونە هۆی زیادبوونی قەرزی نیشتمانی. هەروەها کێشەی کۆمەڵایەتی گەورەی ڕووبەڕوو بووەوە، وەک قەیرانی ئایدز و زیادبوونی بێ ماڵی. سەرەڕای ئەمانە، زۆربەی ئەمریکییەکان پشتگیرییان لێ دەکرد و بە "سەرۆکی گەش بین" ناسرا.
سیاسەتی دەرەوە
لە سیاسەتی دەرەوەدا، ڕیگان هەڵوێستێکی توندی دژی یەکێتی سۆڤیەت وەرگرت. خەرجی سەربازی بە شێوەیەکی بەرچاو زیاد کرد و پڕۆژەی "جەنگی ئەستێرەکان"ی دامەزراند. پەیوەندی لەگەڵ میخایل گۆرباچۆڤی سەرۆکی سۆڤیەت دروست کرد و چەندین ڕێککەوتنی چەکی ناوەکییان واژۆ کرد. سیاسەتەکانی بەشداربوون لە کۆتایی هاتنی جەنگی سارد و ڕووخانی دیواری بەرلین.
میراتی سیاسی و کۆتایی ژیانی
ڕیگان لە ساڵی ١٩٨٩دا کۆتایی بە سەرۆکایەتی هێنا و گەڕایەوە بۆ کالیفۆرنیا. لە ساڵی ١٩٩٤دا ڕایگەیاند کە تووشی نەخۆشی ئەلزهایمەر بووە. ئەم نەخۆشییە بەرەبەرە باری تەندروستی خراپتر کرد تا لە ٥ی حوزەیرانی ٢٠٠٤ لە تەمەنی ٩٣ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد. میراتی سیاسی ڕیگان هێشتا کاریگەری لەسەر سیاسەتی ئەمریکا هەیە. کۆماریخوازەکان بە نموونەی سەرکردەیەکی نیشتمانی سەیری دەکەن و سیاسەتەکانی وەک نموونەیەک بۆ کەمکردنەوەی ڕۆڵی حکومەت و بەهێزکردنی ئابووری ئازاد دەبینن.
میراتی ڕیگان جێگەی مشتومڕە. لایەنگرانی دەڵێن سیاسەتەکانی بوونە هۆی گەشەی ئابووری و بەهێزکردنی ئەمریکا لە ئاستی نێودەوڵەتیدا. ڕەخنەگران دەڵێن سیاسەتەکانی بوونە هۆی زیادبوونی نایەکسانی و قەرزی حکومەت. بەڵام هەموو لایەک دان بەوەدا دەنێن کە ڕیگان یەکێک بوو لە کاریگەرترین سەرۆکەکانی ئەمریکا و گۆڕانکاری قووڵی لە کۆمەڵگای ئەمریکی دروست کرد.
ئەمڕۆ، دوای زیاتر لە سێ دەیە لە کۆتایی سەرۆکایەتی، کاریگەری ڕیگان لەسەر سیاسەتی ئەمریکی بەردەوامە. بیرۆکەکانی لەسەر باج، ڕێکخستنی ئابووری، و ڕۆڵی حکومەت هێشتا لە ناوەندی گفتوگۆ سیاسییەکانی ئەمریکادان. سەردەمی ڕیگان وەک خاڵێکی وەرچەرخان لە مێژووی هاوچەرخی ئەمریکادا دەبینرێت، کە کاریگەری لەسەر چۆنیەتی بیرکردنەوەی ئەمریکییەکان لەسەر حکومەت و ڕۆڵی وڵاتەکەیان لە جیهاندا هەبووە.
سەرچاوەکان
129 بینین
