ناوه‌ڕۆك
ناساندن
هەوکردنی بەکتریایی (بە ئینگلیزی: Bacterial infection، بە عەرەبی: عدوى بكتيرية) نەخۆشییەکە کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر پێست، سییەکان، مێشک، خوێن و بەشەکانی تری جەستە هەبێت. ئەم هەوکردنە لە زیندەوەرە یەک خانەییەکانەوە وەردەگیریت کە ژەهر لە لەشدا زیاد دەکەن یان دەریدەدەن. هەوکردنە باوەکانی بەکتریا بریتین لە هەوکردنەکانی ڕێڕەوی میز، ژەهراویبوونی خۆراک، هەوکردنەکانی پێست، جیوب و گوێ. کە دەکرێت زۆرجار بە دژە بەکتریا چارەسەر بکرێن.
هەوکردنی بەکتریایی لە ڕێگەی بەرکەوتنی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆوە بڵاودەبێتەوە، هەروەها دڵۆپەکانی هەوا، گازگرتنی مێرووەکان، خۆراک یان ئاوی پیسبوو و هۆکاری زیاتریش دەکریت ببنە هۆی گواستنەوەی.
هەوکردنی بەکتریا چییە؟
هەوکردن بە بەکتریا هەر نەخۆشییەک یان حاڵەتێکە کە بەهۆی گەشەی بەکتریا یان ژەهری بەکتریاوە دروست دەبێت. لەوانەیە نەخۆش کەویت لەکاتی تووشبوون بە بەکتریای زیانبەخش لە پێست، ڕیخۆڵە، سییەکان، دڵ، مێشک، خوێن یان هەر شوێنێکی دیکەی جەستە.
بەکتریا زیانبەخشەکان لە ژینگەوە، لە کەسێکی تووشبوو یان ئاژەڵێکی تووشبوو، گازگرتنی مێروو یان شتێکی پیسبوو (وەک خۆراک، ئاو یان ڕووەکان) دەتوانن ببنە هۆی هەوکردن. ئەو بەکتریایانەی کە بە شێوەیەکی ئاسایی زیانبەخش نین، بەڵام دەچنە شوێنێک لە جەستەدا کە نەگونجاوە بۆیان لەوێدا دەکرێت ببنە هۆی هەوکردن.
بەکتریا چییە؟
بەکتریاکان ئەو شتە زیندووانەن کە تەنها یەک خانەیان هەیە و دەتوانن بە خێرایی زاوزێ بکەن. ملیۆنان بەکتریا هەیە کە لە هەموو دەوروبەرمان دەژین لە خاک یان ئاو و لەسەر ڕووی ماڵەکانمان و شوێنەکانی کار. تەنانەت ملیۆنان بەکتریا هەن کە لەسەر پێست و ناوەوەی جەستە دەژین.
زۆربەی بەکتریاکان زیانبەخش نین و تەنانەت زۆرێکیشیان بەسوودن. ئەوان دەتوانن یارمەتیمان بدەن لە هەرسکردنی خۆراک و لەناوبردنی جۆرە بەکتریا زیانبەخشەکانی تر کە هەوڵ دەدەن هێرش بکەنە سەر جەستە. بەڵام تەنانەت ئەوانەی یارمەتیدەرن دەتوانن ئازارت بدەن ئەگەر گەشە بکەن لەو شوێنەی کە نابێت بۆیان.
جۆرەکانی هەوکردنی بەکتریا چین؟
بەکتریا دەتوانێت ببێتە هۆی چەندین جۆری هەوکردن، بەپێی ئەوەی چۆن بەرکەوتوویت و چی بەشێکی جەستە تووش بووە. هەندێک لە هەوکردنە باوەکانی بەکتریا بریتین لە:
- ژەهراویبوونی خۆراک (Gastroenteritis)
- هەندێک هەوکردنی پێست، گوێ یان جیوبەکان.
- هەندێک هەوکردنی گوازراوەی سێکسی (STIs).
- هەوکردنی سییەکانی بەهۆی بەکتریا.
- زۆربەی هەوکردنەکانی ڕێڕەوی میز (UTIs).
باوترین هەوکردنەکانی بەکتریا بریتین لە:
- هەوکردنی کامپایلۆباکتەر و سالمۆنێلا، جۆرە باوەکانی ژەهراویبوونی خۆراک.
- هەوکردنی بەستەرە شانە، هەوکردنی سەلکی موو و هەوکردنی ڕووکەشی پێست.
- هەوکردنەکانی بەکتریایی نیومۆنۆکۆکای، لەوانە هەوکردنی گوێ و جیوب و هەندێک جۆری هەوکردنی سییەکان.
- زەردوویی جۆری دەلتا، نەخۆشییەک کە لە ڕێگەی گەنەکانەوە بڵاودەبێتەوە.
- بە بەکتریا هەوکردنی زێ، گەشەیەکی زۆری بەکتریا لە زێی ئافرەتان.
- کلامیدیا و گۆنۆریا، هەوکردنە گوازراوە سێکسییەکان.
- هەوکردنی قوڕگ بە بەکتریای ستریپتۆکۆکەس کە نەخۆشییەکی بەکتریایە و لە منداڵاندا باوە و دەبێتە هۆی ئازاری گەروو.
- هەوکردنی بەکتریای کلۆستریدیەم دێفیشایەڵ لە ڕیخۆڵەکان.
- هەوکردن بە بەکتریای ئیکۆلای کە هۆکارێکی باوی هەوکردنی ڕێڕەوی میزە (UTI).
ئایا هەوکردنی بەکتریا مەترسیدارە؟
چەندین نەخۆشی بەکتریایی هەیە کە بە شێوەیەکی ئاسایی قورس نین یان بە ئاسانی دەتوانرێت بە دژە بەکتریا چارەسەر بکرێن. هەوکردنی سەلکی موو و هەوکردنی چینی دەرەوەی پێست نموونەن. لەگەڵ ئەوەشدا، هەر هەوکردنێکی بەکتریایی کە دەچێتە قووڵایی جەستەوە، وەک لە خوێن، دڵ، سییەکان یان مێشکدا، دەکرێت مەترسیدار بێت بۆ ژیان.
هەوکردنی بەکتریا چۆن بڵاودەبێتەوە؟
هەوکردنی بەکتریایی دەتوانێت بڵاوببێتەوە لە ڕێگەی دڵۆپەکان یان تۆز لە هەوادا، بەرکەوتنی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، هەڵگرەکان (وەک گەنە یان مێشوولە) یان خواردنی پیسبوو یان ئاو.
هەوایی یان دڵۆپەی هەوا
دەکرێت هەوکردنی بەکتریایی لە ڕێگەی هەواوە، بگوازرێتەوە لە تۆزی پیسبوو یان دڵۆپەکانی ئاو یان لینجی (وەک بەڵغەم یان چڵم). نەخۆشی Legionnaires، کۆکە ڕەشە، نەخۆشی سیل، نەخۆشی هەوکردنی پەردەی مێشک و هەوکردنی قوڕگ بەم ڕێگایەدا بڵاو دەبنەوە.
بەرکەوتن
دەکرێت هەوکردنی بەکتریایی وەربیگرێت لە بەرکەوتنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ پێستی تووشبوو یان لینجە پەردە، یان لە بەرکەوتنی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕووە پیسبووەکان. هەوکردنە بەکتریاییەکان کە لە ڕێگەی بەرکەوتنەوە تووشی دەبیت هەوکردنی پێست و هەندێک هەوکردنی گوازراوەی سێکسی (STIs) وەک گۆنۆریا و کلامیدیا دەگرێتەوە.
هەڵگرەکان
ئەو نەخۆشییانەی کە لە مێرووەکانەوە وەریدەگریت (وەک مێشوولەکان، مێرووەکان یان گەنەکان) پێیان دەوترێت بە هەڵگر گوێزەرەوە. دەکرێت تایەکی ڕۆکی ماونتن وەربگریت، یان نەخۆشی زەردەوویی جۆری دەلتا و هەوکردنی بەکتریای شیگێلا لە ڕێگەی هەڵگرەکانەوە.
خواردن و خواردنەوەی پیسبوو
دەکرێت بە بەکتریاکانی ئیکۆلای یاخود سەلمۆنێلا یان کۆمپایلۆباکتەر لە ڕێگەی خۆراک و ئاوی پیسبووە تووشی مرۆڤ ببێت و بگوازرێتەوە و بڵاوببێتەوە.
نەخۆشییە بەکتریاییەکان کاریگەرییان لەسەر کێ هەیە؟
هەموو کەسێک دەکرێت تووشی هەوکردنی بەکتریایی بێت و زۆربەمان لە قۆناغێکدا لە ژیانماندا تووشی دەبین. مەترسی تووشبوون بە هەوکردن زیاترە ئەگەر ئەمانە هەبن:
- نەخۆشی شەکرە.
- لاوازبوونی کۆئەندامی بەرگری (بەهۆی ئایدز، شێرپەنجە، چارەسەری شێرپەنجە یان دەرمانی کەمکردنەوەی بەرگری).
- برینێکی کراوە
- بەم دواییانە نەشتەرگەری بۆ کرابێت
هەوکردنی بەکتریا چۆن کاریگەری لەسەر جەستە هەیە؟
بەکتریاکان دەتوانن زیان بە جەستە بگەیەنن کاتێک زاوزێ دەکەن یان بە دەرکردنی ژەهرەکان کە زیان بە خانەکان دەگەیەنن. ئەو هەوکردنانەی کە تەنها کاریگەری لەسەر ڕووی پێست یان لینجە پەردەکان دەکەن (وەک گەروو یان ڕیخۆڵەکان) بە شێوەیەکی ئاسایی مەترسیدار نین، بەڵام هەندێک جار بەکتریاکان دەتوانن لە جەستەدا بڵاوببنەوە و ببنە هۆی نەخۆشی مەترسیدار بۆ ژیان. ئەگەر بەکتریا بچێتە ناو خوێنەوە، لەوانەیە ببێتە هۆی ژەهراویبوون، کاردانەوەیەکە بۆ هەوکردنەکە کە دەبێتە هۆی تێکشکانی ئەندامەکان و هەندێک جار کوشندەیە.
