ناوه‌ڕۆك
ناساندن
دەستنیشانکردن و چارەسەرکردنی هێواش لێدانی دڵ (بە ئینگلیزی: Diagnosis and treatment of slow heart rate، بە عەرەبی: تشخيص وعلاج بطء معدل ضربات القلب) پزیشک دەتوانێت نەخۆشی هێواش لێدانی دڵ دەستنیشان بکات لەسەر بنەمای تێکەڵەیەک لە پشکنینی جەستەیی و پشکنینە تاقیگەییەکان کە لێدانی دڵ پێوانە دەکات و شیکردنەوەی لێدانی دڵ دەکات.
دەستنیشانکردن
باشترین پشکنینەکان بۆ هێواش لێدانی دڵ بریتین لە:
پشکنینی جەستەیی: پشکنینی جەستەیی بریتییە لەوەی کە دابینکەری چاودێری تەندروستی سەیری جەستە دەکات بۆ هەر نیشانەیەکی بینراوی بارودۆخ یان کێشە. هەروەها لەوانەیە هەست بە هەر ناوچەیەکی تووشبوو بکەن، چونکە هەندێک کێشە دەبنە هۆی گۆڕانکاری کە دەتوانیت هەستی پێ بکەیت بەڵام نایبینیت.
هێڵکاری لێدانی دڵ (ECG یان EKG): ئەم پشکنینە زۆر گرنگە بۆ دەستنیشانکردنی هێواش لێدانی دڵ چونکە دەتوانێت بە وردی شوێنی چالاکی کارەبایی دڵت بکەوێت.
هێڵکاری لێدانی دڵ چەند هەستەوەرێک بەکاردەهێنێت (زۆربەی جار دوانزە دانەن) پێیان دەوترێت ئەلیکترۆد کە دەچەسپێت بە پێستی سنگەوە. ئەلیکترۆدەکان دەتوانن چالاکی کارەبایی لە دڵدا بدۆزنەوە و وەک شەپۆلێک نیشانی بدەن لەسەر چاپکراوی کاغەز یان شاشەی کۆمپیوتەر.
هەروەها پشکنینی تاقیگەیی دەکرێت بۆ هێواش لێدانی دڵ، کە زۆربەیان دەتوانن یارمەتیدەر بن لە چارەسەرکردنی کێشەکانی تر. ئەم پشکنینانە بریتین لە پشکنینی:
ئاستی ئەلیکترۆلیت: ئەم پشکنینە ئاستی ئەلیکترۆلیتەکان لە خوێندا دەپێون، بەتایبەتی کالسیۆم، پۆتاسیۆم و مەگنیسیۆم.
ئاستی هۆرمۆنی سایرۆید: غودەی چالاک (کرداری کەمی سایرۆید) دەتوانێت ببێتە هۆی هێواش لێدانی دڵ.
ترۆپۆنین: خانەکانی ماسولکەکانی دڵ جۆرێکی دیاریکراوی ترۆپۆنینی تێدایە (پڕۆتین). زیان گەیاندن بەو خانانە دەبێتە هۆی دزەکردنی ترۆپۆنین بۆ ناو خوێن، کە لەوانەیە نیشانەی زیان گەیاندن بێت بە دڵ. ترۆپۆنین ئاماژەیەکی سەرەکییە کە دابینکەران بەکاری دەهێنن بۆ دەستنیشانکردنی جەڵتەی دڵ.
دەرخستنی ژەهری: ئەم پشکنینە بەدوای ماددە ژەهراوییەکانی ناو خوێندا دەگەڕێت. کە دەتوانێت دەرمانەکان بناسێنێت (ڕەچەتە یان بێنووسراوەکان) کە دەکرێت ببێتە هۆی هێواش لێدانی دڵ هەروەها ماددە زیانبەخشەکانی تری دڵ.
پشکنینەکانی تر ئەگەری هەیە ئەگەر هێواش لێدانی دڵت هەبێت، بەڵام زۆربەی ئەمانە تەنها پێویستە ئەگەر دابینکەرانی چاودێری تەندروستی گومان بکەن کە تۆ حاڵەتێکی ترت هەیە یان کێشەیەکت هەیە. دابینکەری چاودێری تەندروستی باشترین کەسە بۆ ڕوونکردنەوەی ئەو پشکنینە زیادانەی کە پێشنیاری ڕاکردن دەکەن و بۆچی.
بەڕێوەبردن و چارەسەر
ئەگەر نەخۆشی هێواش لێدانی دڵت هەیە بەڵام هیچ نیشانەیەکی نییە، ئەوا پێویستت بە چارەسەر نییە. بۆ ئەو کەسانەی کە نیشانەکانیان هەیە، هێواش لێدانی دڵ هەمیشە چارەسەر دەکرێت و هەندێک جار چارەسەرکردنی دەکرێت ئەستەم بێت. ئەگەر بەهۆی نەخۆشییەکی دیکەی پزیشکیەوە هێواش لێدانی دڵت هەیە، هەندێک جار چارەسەرکردنی ئەو حاڵەتە هەموو ئەوەیە کە پێویستە بۆ ڕاگرتنی هێواش لێدانی دڵەکەت. نموونەی ئەمە بوونی هێواش لێدانی دڵەوە بەهۆی دەرمان وەرگرتنەوە.
دوو ڕێگای سەرەکی هەیە بۆ چارەسەرکردنی هێواش لێدانی دڵ:
دەرمان
ئەگەر هێواش لێدانی دڵ ببێتە هۆی کێشەی گەورە وەک نزمی پەستانی خوێن بە شێوەیەکی مەترسیدار، ئەوا دەرمانێکی ناو خوێنبەرەکان (IV) یان دەرمانێکی دەرزیکراو وەک ئەترۆپین دەتوانێت ببێتە هۆی ئەوەی دڵ خێراتر لێبدات. چارەسەری لەم شێوەیە زۆرجار تایبەتە بە نەخۆشخانە چونکە ئەو کەسانەی ئەم دەرمانانە وەردەگرن لەوانەیە پێویستیان بە چاودێری زیاتر هەبێت.
هەروەها دەتوانیت هەموو ڕۆژێک دەرمان بە دەم وەربگریت بۆ یارمەتیدان لە باشترکردنی کارەکانی دڵ، لەوانە چەند لێدانی دڵت بەهێز دەبێت یان چۆنیەتی لێدانی دڵ.
هەنگاو دروستکەر
- هەنگاو دروستکەری کاتی
ئەمە ئامێرێک دەگرێتەوە کە بەرکەوتنی کارەبایی هەیە و بەر پێستی سنگ دەکەوێت یان پێوەی دەبەسترێتەوە. ئەم بەرکەوتنانە ڕێگە بە تەزووی کارەبایی سووک دەدات بچێتە ناو جەستە و ببێتە هۆی لێدانی دڵ. بۆ ئەو کەسانەی کە پێویستیان بە ئامێری هەنگاو دروستکەری هەمیشەیی هەیە یان لەوانەیە هێواش لێدانی دڵ ببێتە هۆی کارخستنە سەر تەمەنیان، هەنگاوی دڵی کاتی چارەسەرێکی کاریگەری کورتخایەنە.
- هەنگاو دروستکەری هەمیشەیی
بۆ زۆرێک لەو کەسانەی کە هێواش لێدانی دڵیان هەیە، ئامێری هەنگاو دروستکەری هەمیشەیی باشترین ڕێگایە بۆ چارەسەرکردنی ئەم حاڵەتە. ئەمە بەتایبەتی کاریگەرە لەگەڵ نەخۆشییەکانی وەک نەخۆشی کۆنیشانەی هەوکردنی گیرفانی سیک، کە خانەکانی دڵ بە شێوەیەکی دروست کار ناکەن.
لە کاتێکدا کە ئامێری هەنگاو دروستکەری هەمیشەیی ناتوانێت بە تەواوی ئەم نەخۆشییە چارەسەر بکات، بەڵام دەکرێت چارەسەرێکی درێژخایەن بێت کە چارەسەری ئەم حاڵەتە بکات و ڕێگری بکات لەوەی ببێتە کێشە. زۆربەی ئامێرەکانی هەنگاو دروستکەر دەتوانن بۆ چەند ساڵێک بەردەوام بن و هەندێکیشیان پاترییان هەیە کە دەکرێت زیاتر لە دە ساڵ بخایەنێت.
وەرگرتنی ئامێرێکی هەمیشەیی بە زۆری نەشتەرکاری لەخۆ دەگرێت بۆ چاندنی ئامێری دڵ، کە لێدانی کارەبایی دەگەیەنێت بە ماسولکەکانی دڵ. لە ماوەی ئەم نەشتەرکارییەدا، پزیشکێکی کارەبایی یان نەشتەرکاری جانتایەکی بچووک دروست دەکات لە ژێر پێست بۆ ئەو شوێنەی کە ئامێری هەنگاو دروستکەرەکە دەچێت. پاشان وایەرەکان بەیەکەوە دەبەستنەوە (هەندێک جار پێی دەوترێت ڕابەری) بۆ خاڵە جیاوازەکان لەسەر دڵ.
بۆ هەندێک کەس نەشتەرکاری بۆ چاندنی ئامێری هەنگاو دروستکەر لەوانەیە ڕێگە پێدراو نەبێت. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە ئامێری نوێی بێ قوڕقوشم هەیە بۆ برادیار هیثمیاس کە دەتوانرێت بە بەکارهێنانی نەشتەرکارییەکی لەسەر بنەمای کاسیتەر بچێنرێن. ئەم پرۆسەیە بریتییە لە بەکارهێنانی ئامێرێکی کاسیتەری وەک بۆڕی کە پزیشکێک لە ڕێگەی بڕینێکەوە لە موولولەیەکی گەورەی خوێن دروست دەکرێت. دواتر دابینکەری تەندروستی دەتوانێت کەسێتەرەکە بەرەو سەرەوە و ناو دڵ ئاڕاستە بکات، لەو شوێنەی کە دەتوانن ڕاستەوخۆ ئامێرەکە لەناو دڵدا دابنرێت.
ئەم ئامێرانە زۆر بچوکن (زۆر گەورەتر نییە لە حەبێکی گەورەی فرەڤیتامین) و دەتوانیت زۆر زووتر بگەڕێیتەوە ماڵەوە وەک لەوەی لە نەشتەرکارییەکانی تر دەیبینیت.
ئاڵۆزییەکان
ئاڵۆزییەکان یان کاریگەرییە لاوەکییەکانی هێواش لێدانی دڵ یان چارەسەرە شیاوەکان چین؟
ئاڵۆزییەکانی هێواش لێدانی دڵ ئەگەری ڕوودانی زیاترە کاتێک ئەم حاڵەتە زۆر درێژ دەکێشێت بەبێ چارەسەر. بۆیە دەستنیشانکردنی کاتی و چارەسەری خێرا زۆر گرنگە.
کاریگەرییە لاوەکییەکان یان ئاڵۆزییەکان کە لە دەرمانەوە دەکرێت بە شێوەیەکی بەربڵاو دەگۆڕێت لەسەر بنەمای ئەوەی چی دەرمانێک وەردەگریت یان ئەو دەرمانانەی کە پێشتر وەرتگرتوون. دابینکەری چاودێری تەندروستی باشترین کەسە بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە چونکە ئەوان دەتوانن وەڵامەکەیان بگونجێنن بۆ دابینکردنی بارودۆخی تایبەت.
چۆن خۆم ئاگادار بکەمەوە یان نیشانەکان چارەسەر بکەم؟
هێواش لێدانی دڵ بارودۆخێک نییە کە پێویست بکات هەوڵ بدەیت بە تەنها چاودێری بکەیت بەبێ یارمەتی لە دابینکەری چاودێری تەندروستی. ئەگەر گومانی ئەوەت لێکرا هێواش لێدانی دڵت هەبێت پێویستە تا زووترە پەیوەندی بە پزیشکەوە بکەیت.
چەند زوو دوای چارەسەر هەست بە باشتربوون دەکەم؟
ئەگەر چارەسەری هێواش لێدانی دڵت وەرگرت، پێویستە هەست بە باشتربوون بکەیت کاتێک ئەو چارەسەرە وەردەگریت. زۆرێک لەو دەرمانانەی کە چارەسەری ئەم نەخۆشییە دەکەن بە خێرایی دەست بە کار دەکەن (بە تایبەتی دەرمانی ناو خوێنبەرەکان). ئەگەر پێویستت بە ئامێری هەنگاو دروستکەر هەبێت، پێویستە نیشانەکانت ڕاستەوخۆ دوای نەشتەرکاری باشتر بن، هەروەها پێویستە هەست بە باشتربوون بکەیت بە گشتی کاتێک لە نەشتەرکارییەکە چاک دەبیتەوە.
زۆربەی خەڵک لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا چاک دەبنەوە لە نەشتەکارییەکی چاندنی دڵ. لەگەڵ ئەوەشدا، دابینکەری چاودێری تەندروستی باشترین کەسە بۆ ئەوەی زیاتر پێت بڵێت دەربارەی ئەوەی کە پێویستە چاوەڕوانی چی بکەیت و لەوانەیە چەند کاتی پێبچێت تا چاک دەبیتەوە.
خۆپاراستن
دەتوانم ڕێگری لە هێواش لێدانی دڵ بکەم یان مەترسی گەشەکردنی کەم بکەمەوە؟
بۆ زۆرێک لە خەڵک، ڕێگریکردن لە هێواش لێدانی دڵ مەحاڵە. ئەمە بە تایبەتی ڕاستە کاتێک دێتە سەر هێواش لێدانی دڵ کە ڕوودەدات کاتێک لە شێوەیەکی جەستەیی زۆر باشیت یان هێواش لێدانی دڵ کە بە شێوەیەکی سروشتی ڕوودەدات لەگەڵ تەمەندا.
هێواش لێدانی دڵ تەنها لەو کاتانەدا ڕێگری لێدەکرێت کە بەهۆی ئەم حاڵەتانەی خوارەوەوە بێت:
بەکارهێنانی دەرمانە هۆشبەرەکان: خۆ بەدوورگرتن لە بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان، بەتایبەتی ماددە هۆشبەرەکان و دەرمانەکانی کانابیس، دەتوانێت یارمەتیت بدات لە گەشەکردنی هێواش لێدانی دڵ.
هەوکردن: چارەسەرکردنی هەوکردن بەخێرایی، تەنانەت ئەو هەوکردنانەی کە بە شێوەیەکی بچووک دەردەکەون، دەتوانێت جیاوازیەکی گەورە دروست بکات لە ڕێگریکردن لە کێشەی درێژخایەنی دڵ.
نەمانی ئارەزووی خۆراک بەهۆی دوودڵییەوە (Anorexia nervosa): وەرگرتنی چارەسەر بۆ نەمانی ئارەزووی خۆراک دەتوانێت یارمەتیت بدات لە ڕێگریکردن لە کێشەی درێژخایەن وەک هێواشی لێدانی دڵ.
لە هەموو حاڵەتەکانی دیکەدا، هێواش لێدانی دڵ بە شێوەیەکی چاوەڕوان نەکراو ڕوودەدات. لەبەر ئەوەی ناتوانیت پێشبینی بکەیت کەی ڕوودەدات، ناتوانیت ڕێگری لێ بکەیت. لەگەڵ ئەوەشدا، زۆرێک لە خەڵک هێشتا بەهۆی پیربوونەوە تووشی هێواش لێدانی دڵ دەبن بەبێ گوێدانە ئەوەی چی دەکەن بۆ کەمکردنەوەی مەترسیەکانیان.
چەند پرسێک
دەتوانم چاوەڕێی چی بکەم ئەگەر ئەم کێشەیەم هەبێت؟
بۆ زۆرێک لە خەڵک، هێواش لێدانی دڵ هیچ نیشانەیەکی نییە و کێشە نییە. ئەمە بە تایبەتی بۆ ئەو کەسانە ڕاستە کە هێواش لێدانی دڵیان هەیە، کاتێک لە شێوەیەکی جەستەیی باشدان.
بۆ ئەو کەسانەی کە نیشانە یان کێشەیان هەیە بەهۆی هێواش لێدانی دڵ، ئەگەری ئەوە زیاترە کە ئەنجامێکی باش هەبێت لەگەڵ دەستنیشانکردنی زوو و چارەسەر. دواکەوتنی چارەسەر بەتایبەتی کاتێک هێواش لێدانی دڵ ڕوودەدات بەهۆی هەندێک حاڵەتەوە، زۆرجار مەترسی ئاڵۆزی یان مردن زیاد دەکات.
هێواش لێدانی دڵ چەند دەخایەنێت؟
لەوانەیە کێشەی هێواش لێدانی دڵ کێشەیەکی درێژخایەن بێت، یان لەوانەیە کورتخایەن بێت. هۆکاری بنچینەیی بۆ ڕوودانی ئەو شتەیە کە بڕیار لەسەر ئەوە دەدات چەند دەخایەنێت. هێواش لێدانی دڵ ئەگەری ئەوەی هەیە کە کێشەیەکی کورتخایەن بێت کاتێک ڕوودەدات بەهۆی دەرمانەوە (ڕەچەتەی دەرمان یان نەنووسراو) یان لەگەڵ نەخۆشی کورتخایەنی تر.
بە شێوەیەکی گشتی، دابینکەری چاودێری تەندروستی باشترین کەسە بۆ ئەوەی پێت بڵێت کە ئایا ئەم حاڵەتە نیگەرانییەکی کورتخایەن دەبێت یان ئەگەر بۆ تەواوی ژیانت دەمێنێتەوە. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا کە نیشانەکانت هەیە و بە درێژایی ژیانت تووشی دەبیت، پێویستە هەموو ڕۆژێک دەرمان وەربگریت یان نەشتەرگەری بکەیت بۆ چاندنی ئامێری هەنگاو دروستکەر.
چۆن ئاگام لە خۆم بێت؟
ئەگەر نیشانەی هێواش لێدانی دڵت هەیە، پێویستە ئەم کارانە بکەیت:
داوای یارمەتی لە کارمەندی تەندروستی بکە. قسەکردن لەگەڵ دابینکەری تەندروستی زۆر گرنگە بۆ ئەوەی بتوانیت باشترین ڕێنمایی وەربگریت لەسەر چۆنیەتی گرنگیدان بە خۆت.
دەرمانەکەت وەربگرە. ئەگەر دەرمانی هێواش لێدانی دڵت هەیە و دەرمانت بۆ نووسراوە، دەرمانەکەت وەربگرە بەو شێوەیەی کە نووسراوە. هەروەها دەتوانیت پرسیار لە پزیشک بکەیت بۆ زانیاری زیاتر دەربارەی باشترین چۆنیەتی وەرگرتنی دەرمانەکان کاتێک هەر پرسیارێکت هەیە یان نیگەرانیت دەربارەی.
دابینکەرەکەت ببینە وەک پێشنیارکراوو و پێویستە. ئەگەر نەخۆشی هێواش لێدانی دڵ هەیە بەڵام نیشانەکانت نییە، پێویستە سەردانی پزیشک بکەیت کاتێک دابینکەر پێشنیاری دەکات. چاودێریکردنی دۆخەکەت بۆ ماوەیەکی درێژ دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دۆزینەوەی هەر نیشانەیەکی خێراتر.
کەی دەبێت چاودێری تەندروستیەکەم ببینم یان کەی پێویستە چاودێری بکەم؟
پێویستە لانی کەم ساڵی جارێک سەردانی دابینکەری چاودێری تەندروستی بکەیت بۆ پشکنینی جەستەیی ساڵانە، بەبێ گوێدانە ئەوەی کە ئایا هێواش لێدانی دڵ هەیە یان نا. ئەم سەردانەی ساڵانە ڕێگایەکی سەرەکییە بۆ دابینکەری تەندروستی بۆ کۆمەڵێک کێشەی تەندروستی و زوو چارەسەر کردنیان، بەتایبەتی ئەوانەی کە هیچ نیشانەیەکیان نییە کە هەستی پێبکەیت.
کەی دەبێت بچم بۆ ژووری فریاکەوتنی نەخۆشخانە؟
پێویستە سەردانی نەخۆشخانە بکەیت ئەگەر بە خێرایی نیشانەکانی هێواش لێدانی دڵ دەرکەوت یان ئەگەر نیشانەکەت خراپتر بوو یان لەناکاو گۆڕان.
هەروەها پێویستە یەکسەر سەردانی نەخۆشخانە بکەیت ئەگەر هەر یەکێک لەم نیشانانەی خوارەوەت هەبوو (کە لەوانەیە نیشانەکانی کێشەی زۆر گەورەتر بن وەک جەڵتەی دڵ):
- سنگە کوتێ (angina).
- هەناسە کورتی (dyspnea).
- بورانەوە، سەرئێشە بە ڕووناکی یان بە ڕووناکی هەستیاری.
هێواش لێدانی دڵ حاڵەتێکە کە لەوانەیە نیشانە یان کێشەیەکت نەبێت، بەتایبەتی ئەگەر لەبەر هەندێک هۆکار ڕووبدات. هێشتا ئاساییە کە هەست بە دڵەڕاوکێ یان نیگەرانی بکەیت ئەگەر پرسیاری وەڵامنەدراوت هەبێت لەسەری یان لەسەر ئەگەری کێشەکانی داهاتوو. خۆشبەختانە هێواش لێدانی دڵ دۆخێکە کە هەمیشە چارەسەر دەکرێت هەروەها دابینکەری چاودێری تەندروستی دەتوانێت ڕێنمایی و ئامۆژگاریت بداتێ کە یارمەتیت دەدات بۆ ئەوەی ئامادەت بکات بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی دەبیتەوە و چی ئەگەری هەیە ڕووبدات.
