ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
جانتای گەشتکردن (بە ئینگلیزی: suitcase، بە عەرەبی: حقيبة سفر). جانتای گەشتکردن جۆرێکە لە جانتا بە گشتی. دەفرێکی چوارگۆشەیە و شوێنی هەڵگرتن و ڕاکێشانی هەیە و بە گشتی بۆ هەڵگرتنی جل و بەرگ و کەلوپەلی دیکەی مرۆڤ لە کاتی گەشتکردندا بەکاردێت. چەندەها جۆر و قەبارەی جیاوازی هەیە و لەسەر خواستی خەڵک ساڵانە چەندەها ڕەنگ و مارکە و شێوەی لێ بەرهەم دەهێنرێت.
مێژوو و پەرەسەندنی جانتای گەشتکردن
مێژوو
جانتا کە هاوڕێیەکی گەشتیارییە و بە درێژایی مێژوو پەرەسەندنێکی سەرنجڕاکێشی بەخۆیەوە بینیوە. جانتا لە سەرەتادا کە پەسەند نەبوو بەڵام دواتر بووە هێمای ئاسانکاری، مێژوویەکی دەوڵەمەند و هەمەچەشنی هەیە کە دەگەڕێتەوە بۆ سەدەکانی داهێنان و پێویستی مرۆڤ.
چەمکی دەفرێکی گەورە بۆ کەلوپەلی کەسی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی کۆن. شارستانییەتە سەرەتاییەکان بۆ گواستنەوەی کەلوپەلەکانیان کیسەیان بەکاردەهێنا کە لە پێستی ئاژەڵ، کەرەستەی تواوە، یان دار دروستکرابوون. ئەم دووبارەکردنەوە سەرەتاییانە بە دەست هەڵدەگیران یان بە ئاژەڵەکانەوە دەبەستران.
یەکەم ناسراوی جانتای مۆدێرن لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمدا سەریهەڵدا. لەشکرەکانی ڕۆمانی لە کاتی هەڵمەتە سەربازییەکاندا بۆ هەڵگرتنی کەلوپەلەکانیان لە دەفری چەرم یان کانزایی کە پێیان دەگوترا "کاپسای" بەکاردەهێنا. ئەمانە دەفرێکی بەهێز بوون کە لە شێوەی سندوقدا بوون و بۆ ئاسانکاری گواستنەوە دروستکرابوون.
سەرەتای دروستبوون
سەرەتای دروست بوونی جانتا بە وشەی “luggage” دەستی پێکرد، لە کاتی شەڕە خاچپەرستەکاندا یەکەم جانتا تایەکان کە بۆ گواستنەوەی چەک بەکاردەهێنران لە ساڵی ١١٥٣ پەرەی پێدرا. وشەی "luggage" کە لە کرداری "lug" وەرگیراوە بە واتای هەڵگرتن دێت لە ساڵی ١٥٩٦ بۆ فەرهەنگی ئینگلیزی ئۆکسفۆرد زیادکرا. جانتاکانی پێش داهێنانی ئەم جانتایە زۆربەیان ڕووپۆشی دار و چەرم بوون کە بنکەیەکی ئاسنیان هەبوو، کە بە بەکارهێنانی شەربەتی دارەکان ببوون بە دژە ئاو. زۆرجار خزمەتکارەکان وایان لێدەکرا ئەم سندوقانە بۆ خاوەنەکانیان هەڵبگرن، بۆ ساماندارە ئەورووپییەکان لە کاتی گەشتی دوور لە سەدەی ١٨دا، بەو پێیەی گەشتکردن زیاتر تایبەت بوو بە دەوڵەمەندەکان.
ساڵانی ١٩٣٠ بۆ ١٩٥٠کان
لەگەڵ زیادبوونی گەشتیاری بەکۆمەڵ و گەشتکردن بەهۆی هێڵی ئاسن و کەشتییە گەشتیارییەکان بۆ کەسانی تری جگە لە ساماندارەکان، پێویستی بۆ جانتای گەشتکردن زیادی کرد. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەمدا یەکەم جانتا کە بە "کەیسی عەزی" ناسرابوو کە مەبەست لێی هەڵگرتنی عەزی جل و بەرگ بوو بەبێ ئەوەی چرچ و لۆچییان لەسەر بێت هاتە ئاراوە. سەرەتاییترین مۆدێلی جانتا لەلایەن بازرگانانی بەریتانیاوە داهێنرا، کە بۆ هەڵگرتنی کاڵا و جل و بەرگ بەکاریان دەهێنا.
ئەوان لە مۆدێلی چەرمەوە دروستکران و قوماشی لاستیکیی یان چەرمیان تێدا بەکارهێنرا لەسەر چوارچێوەیەکی تەخت و ڕەق کە لە دار یان پۆڵا دروستکراوە و لە گۆشەکانیدا سەرپۆشی چەرم یان مس و لە دوو لای شوێنی هەڵگرتنی کورتتریان هەبوو. بە شێوەیەکی گشتی لە ناوەوەی جانتاکان شوێنێکیان بۆ کراس و سندوقێکی کڵاو لە ناوەوە هەبوو. سەرەتا جانتاکان شانبەشانی سندوقی ئۆتۆمبێلەکان لەلایەن کۆمپانیاکانی جانتا وەک کۆمپانیای بەرهەمهێنانی سندوق دەستیان بە دروستکردن کرد، کە دواتر ناوی گۆڕدرا بۆ سامسۆنایت. سەرەتا بە جێگرەوەی کەمتر بۆ سندوقی ئۆتۆمبێل دادەنران.
جانتای سووک لە سەرەتادا زیاتر بۆ خانمان دەخرایە بازاڕەوە. لە ساڵی ١٩٣٨دا سنوورێکی کێشی ٤٠ پاوند بۆ جانتای پشکنینکراو لە ئەمریکا دامەزرا، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە مۆدێلی چەرمیی قورستری جانتاکان بە جانتای پلاستیکی و کارتۆنی سووکتر بگۆڕدرێت. بە درێژایی ساڵانی ١٩٣٠ و ١٩٤٠ کۆمپانیای جانتای ئەڵمانی ڕیمۆوا یەکەم جانتای ئەلەمنیۆمی دروستکرد، کە لە ساڵی ١٩٥٠ دەستی بە فرۆشتنی کرد بە دیزاینێکی چەرمدار کە بیرۆکەی دیزاینەکەی لە فڕۆکەی جونکەرز جو ٥٢ وەرگرتووە.
ساڵانی ١٩٧٠ بۆ ٢٠٠٠
یەکەم جانتای فەرمی بە تایە لە کۆتایی سەدەی نۆزدەهەمدا دەرکەوت بەهۆی زیادبوونی ناوبانگی گەشتیاری بەکۆمەڵ لەو کاتەدا و مەبەست لێی هەڵگرتنی جل و بەرگ بوو. لە سەرەتادا بە بەکارهێنانی ماددەی قورستر وەک چەرم یان پۆڵا دروستکران، بەڵام لە ساڵانی١٩٦٠ بەرەو سەر بە کەرەستەی سووکتر وەک کارتۆن دروستکراون.
پێش ساڵانی ١٩٧٠ لەلایەن زۆرێک لە پیشەسازییە جیهانییەکانەوە ئەم شێوەی جانتایە ڕەتکرایەوە بە هۆی ئەوەی لەچاو جۆرە کۆنەکە (ئەو جانتایانەی کە لە ئاسن درووست دەکران و بە قفڵ دادەخران) کەمتر هەیبەت و سامی هەیە و پێیان وابوو زیاتر بۆ خانمان گونجاوە.
بەڵام دواتر لە ساڵی ١٩٧٢ بە فەرمی ئەندازیار و خاوەنکاری ئەمریکی (بێنارد سادۆو) هەستا بە پێشکەشکردنی یەکەم وێنەی کێشراوی ئەم جانتا بە تایە و لەلایەن کارگەیەکەوە داواکە قبووڵ کرا و بە فەرمی چووە بواری دیزاین و دروستکردنەوە. لە سەرەتاوە جانتاکە تەنیا یەک تایەی گەورەی لە ژێرەکەی بوو بەڵام دواتر لە ساڵی ١٩٨٧ لەلایەن فڕۆکەوانێکی ئەمریکی (ڕۆبێرت پلات)ەوە تایەکانی بچووککرانەوە و ژمارەیان زیادی کرد بۆ ئاسانی بەکارهێنان کە ئەمەش بە لای زۆرێک لە بەکارهێنەرانەوە داهێنانێکی زۆر سەرکەوتوو و بەسوود بووە.
لە ساڵی ٢٠١٠ دووبارە نوێکاری لە دیزاینی جانتاکە کراو شوێنی قفڵی زیرەک و (جی پی ئێس) و شوێنی پاوەربانک و شەحنکردنەوەی بۆ زیاد کرا، بەڵام دوای ئەوەی ژمارەیەک پاتری لی-ئایۆن لەناو جانتای زیرەکدا تەقینەوە و ئاگریان گرت لە کۆگاکانی بارهەڵگری فڕۆکەکان، کۆمەڵەی نێودەوڵەتی گواستنەوەی ئاسمانی پاترییەکانی بە "کاڵای مەترسیدار" پۆلێن کرد.
پێشنیارەکانی بۆ نزیکەی ٢٧٥ ئەندامەکەی بڵاوکردەوە لەوانە یونایتد، جێتبلو و ڤێرجن ئەتڵەنتیک، بۆ ئەوەی لە مانگی ئایاری ٢٠١٧دا سنووردارکردن بۆ جانتا زیرەکەکان دابنێن کە پاترییان لانەبراوە. هێڵە ئاسمانییەکانی ئەمریکا لەوانەش ئەمریکی، ئەلاسکا، دێڵتا و ئەوانی دیکە لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٧ و سەرەتای ٢٠١٨دا پشکنینی جانتای زیرەکیان قەدەغە کرد کە پاتریەکانیان لانەبراوە، لەکاتێکدا دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی بەریتانیا پێشنیاری قەدەغەکردنی هاوشێوەی لە ساڵی ٢٠١٨دا کرد.کۆمپانیاکانی جانتای زیرەکی وەک بلوسمارت لە ئەنجامی ئەم قەدەغەکردنانە شکستیان هێناو بەو هۆیەشەوە داخران.
باوترین کەرەستەکانی دروستکردنی جانتا بە درێژایی مێژوو
لە ساڵانی ١١٠٠ بۆ ١٩٣٠ هەموو جانتا گەورەکانی گەشتکردن و هەڵگری چەک لە ئاسن و پۆڵا دروست کراون، دواتر لە ساڵانی ١٩٣٠ بۆ ١٩٧٠ ئەلەمنیۆم بەکارهێنرا لەگەڵ ڕووپۆشی چەرمی ئەستوور، دواتر لە ساڵانی ١٩٧٠ بۆ ٢٠٠٠ کارتۆن و چەرمی سووک بەکارهێنرا و لە ساڵی ٢٠٠٠ کۆمپانیای ئەڵمانی ڕیمۆوا پۆلی کاربۆناتی بەکارهێنا. لە دوای ساڵانی ٢٠١٠ بەدواوەش کەرەستەکانی وەک نایلۆن و پۆلیستار و ئەلەمنیۆم و باشترینیشیان کە (پۆلیکاربۆنەیت)ە بەکاردەهێنرێت.
