ناوه‌ڕۆك
ناسندن
دادگای فیدڕاڵی عێڕاق بە (عەرەبی: المحكمة الاتحادية في العراق، بە ئینگلیزی: The Federal Court of Iraq)، پێشی دەوترێت دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، دەزگای دادوەری سەربەخۆی عێراقە کە دەستوور لێکدەداتەوە و دەستووری بوونی یاسا و ڕێساکان دیاری دەکات. وەک دادگای کۆتایی تێهەڵچوونەوە کاردەکات، ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و هەرێمەکان و پارێزگارەکان، شارەوانییەکان و ئیدارە ناوخۆییەکان یەکلایی دەکاتەوە، هەروەها ئەو تۆمەتانە یەکلایی دەکاتەوە کە ئاراستەی سەرۆک و سەرۆک وەزیران و وەزیرەکان کراوە، هەروەها ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردنی گشتی بۆ ئەنجومەنی نوێنەران پەسەند دەکات، دادگاکە لە نۆ دادوەر پێکهاتووە کە لە پێنج شیعە و دوو سوننە و دوو کورد پێکهاتووە.
مێژوو دادگای فیدڕاڵی عێڕاق
کاتێک هاوپەیمانی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٠٣ دادگای باڵای فیدراڵی (FSC)ی دامەزراند، مەبەست لێی ئەوە بوو کە وەک هێڵی بەرگری سەرەوە بۆ سەروەری یاسا لە عێراقی دوای سەدامدا بێت، دوای دوو ساڵ تەنها پێش ئەوەی دەستووری نوێ پەسەند بکرێت یاسای دادگای باڵای فیدراڵی (یاسای ژمارە ٣٠) دەرچوو کە دەسەڵاتی بەرفراوانی بە دادگای فیدڕاڵی بەخشی بۆ دیاریکردنی دەستوری بوونی کردەوە یاسادانان و ڕێکخستنەکان، ناوبژیوانی ناکۆکییەکانی نێوان بەغداد و پارێزگاکان، ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان پەسەند بکات و دەسەڵاتی دادوەری تایبەت بەسەر لێپێچینەوەکان لە دژی دەسەڵاتە باڵاکانی حکومەت جەخت بکاتەوە. هەروەها چەندین گەرەنتی سەربەخۆیی بە دادگاکە درا لەوانە لەسەر ئاستی کارگێڕی و دارایی، مادەی ٩٢ی دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ فەرمانی بە پەرلەمانی عێراق کرد کە یاسایەک دەربکات کە پێگەی دادگاکە دیاری بکات.
دەزگای فیدڕاڵی عێراق لە ژێر دەستی فائق زێدان
دەزگای فیدڕاڵی عێراق لەم ساڵانەی دواییدا بە سەرکردایەتی دادوەر فائق زێدان هێندەی تر مشتومڕی لەسەر بووە، کە لە ساڵی ٢٠١٧ بووە سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری (SJC)، ئەو دەزگایەی کە سەرپەرشتی زۆربەی دەسەڵاتی دادوەری دەکات و تا ڕادەیەک دەسەڵاتی بەسەر دەزگای فیدڕاڵی عێراق سەربەخۆی تەکنیکیدا پێدەدات، کاریگەرییەکەی لە ساڵی ٢٠٢١دا گەیشتە بەرزترین ئاستی نوێ، کاتێک تاکە ڕکابەرەکەی کە لە ڕیزەکانی باڵای دادوەریدا مابووەوە کە مەدحەت مەحمود بوو، سەرۆکی دادوەری FSC بە زۆر خانەنشینکرا بەهۆی هەموارکردنەوەی یاسای ژمارە ٣٠ کە سنوورێکی نوێی تەمەنی بۆ دادگای باڵا دیاریکرد دادوەرەکان، ئەمەش لە کاتێکدا زەیدان بە ڕواڵەت خۆی لەگەڵ کەمپی لایەنگری ئێرانی وڵاتەکەدا هاوتەریب کردبوو، مەحمود بە نیشاندانی ڕەزامەندی لە بزووتنەوەی شیعەی ڕکابەری موقتەدا سەدر تووڕەیی ئەم کوتلانەی ڕاکێشابوو، جێگای ئاماژەیە هەمان هەموارکردنەوە کە مەحمودی پەراوێزخست، بنەمای هاوسەنگی تائیفی لە پێکهاتەی دەزگای فیدڕاڵی عێراق دامەزراند، ئەمەش بووە هۆی زیادبوونی دادوەرە شیعەکان لە پارێزگاکانی باشوورەوە.
دواتر زێدان دەسەڵاتە نوێیەکەی بەکارهێنا بۆ جێبەجێکردنی گۆڕانکارییە سەرەکییەکانی دەسەڵاتی دادوەری و ئاسانکاری بۆ ئەو یاسایانەی کە دەسەڵات و کاریگەرییەکەی زیاتر بەهێزتر کرد، بۆ نموونە SJC کۆمیسیۆنێکی "بەڕێوەبردنی پیشە"ی دامەزراند کە دەسەڵاتی بەرچاوی لەسەر بەرزکردنەوەی پلە، درێژکردنەوە، گواستنەوە و خانەنشینکردنی دادوەر و داواکاری گشتی هەبوو، لە بنەڕەتدا دەسەڵاتی بە زێداندا بۆ دامەزراندنی و دەرکردنی هەموو دادوەرەکانی وڵات، هەروەها کاریگەرییەکانی خۆی بەکارهێنا بۆ داڕشتنی پرۆسەی هەڵبژاردنی دەزگای فیدڕاڵی عێراق، لەنێویاندا دانانی جاسم محەمەد عەبود وەک سەرۆکی دادوەری نوێ.
